bonum: aut facite arborem malam, et fructum ejus malum: siquidem ex fructu arbor agnoscitur. (Supr. 7, 20). 34. Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui: cum sitis mali? ex abundantia enim cordis os loquitur. (Luc. 6, 45). 35. Bonus homo de bono thesauro profert bona: et malus homo de malo thesauro profert mala. 36. Dico autem obis, quoniam omne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii. 37. Ex verbis enim tuis justificaberis, et ex verbis tuis condemnaberis. 38. Tunc responderunt ei quidam de scribis et pharisaeis, dicentes: Magister, volumus a te signum videre. 39. Qui respondens ait illis: Generatio mala et adultera signum quaerit: et signum non dabitur ei, nisi signum Jonae prophetae. (Infr. 16, 4. Luc. 11, 29. I. Cor. 1, 22. Jon. 2, 2). 40. Sicut enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus, et tribus noctibus: sic erit Filius hominis in corde terrae tribus diebus, et tribus noctibus. 41. Viri Ninivitae surgent in judicio cum generatione ista, et ondemnabunt eam: quia poenitentiam egerunt n praedicatione Jonae. Et ecce plus quam Jona is hic. (Jon. 3, 5). 42. Regina austri surget in judicio cum genewidzianymi jako czyniący owoce dobre; i rozkazuje, iżby byli albo otwarcie dobrymi, albo otwarcie złymi; tak Maldonatus. Albo sens jest: Albo mnie razem z uczynkami chwalcie, albo jako drzewo złe razem z uczynkami potępiajcie. Lecz gdy mnie uczynków moich ganić nie możecie, słuszna jest, żebyście mię przyjęli. Patrz Wujka. 24. Rodzaju jaszczórczy. Patrz, co się rzekło wyż. 3. 7.-Jako możecie dobre rzeczy mówić. Nie przeczy, żeby bezwarunkowo i zgoła nie mogli, bo wielu jest złych, którzy jednak dobrze mówią; lecz mówi, iż jest rzeczą naturalną, zwyczajną; prawie bowiem zawsze dobrzy dobrze, a źli źle mówią; i jeśli się czasem dzieje inaczej, to się zdarza i przeciw naturze, i przeciw zwyczajowi, i nie może być długotrwałem.-Z obfitości serca usta mówią. To bowiem usta mówią, w co obfituje serce. 35. Z dobrego skarbu. Z dobrego skarbu serca wydobywa ustami rzeczy dóbre. 36. Z każdego słowa próżnego. Jest dowodzenie od rzeczy mniejszych do większych; jakby rzekł: jeśli z najmniejszego słowa próżnego, jakże bardziej z bluźnierstwa, przez które mówicie, iż ja przez Beelzebuba wyrzucam czarty, przyjdzie się zdać sprawę w dzień sądu. Słowem zaś próżnem, według określenia ś. Hieronima w tem miejscu, jest to, które się wymawia bez pożytku tak mówiących jak i słuchających, P. Wujka. 37. Albowiem z słów twoich będziesz usprawiedliwiony. Nie tak należy rozumieć, jakoby same tylko słowa miały każdego potępiać lub usprawiedliwiać, jest bowiem wiele innych przyczyn usprawiedliwiających i potępiających: lecz tak, iż dla usprawiedliwienia i potępienia wielu, którzy dobrze lub źle mówili, wystarczają same tylko słowa. 38. Odpowiedzieli. Rzekli. Patrz 11, 25. - Chcemy od ciebie znak widzieć. Prosili o jaki cud nowy i niezwyczajny. Chcieli, powiada ś. Hieronim, albo iżby na sposob Eliasza spadł ogień z góry, albo żeby na podobieństwo Sammela w porze letniej wbrew natury miejsca za bry: abo czyúcie drzewo złe, y owoc iego zły: abowiem z owocu drzewo bywa poznane. 34. Rodzaiu iasczórcy, iako możecie dobre rzeczy mówić, gdyżeście źli? ponieważ z obfitości serca usta mówią. 35. Dobry człowiek z dobrego skarbu wynosi rzeczy dobre: a zły człowiek ze złego skarbu wynosi złe. 36. A powiadam wam, iż z każdego słowa próżnego, któreby wyrzekli ludzie, dadzą liczbę w dzień sądny. 37. Abowiem ż słów twoich będziesz usprawiedliwiony, y z słów twoich będziesz potępiony. 38. Tedy odpowiedzieli mu niektórzy z doktorów y z pharizeuszów, mówiąc: Nauczycielu, chcemy od ciebie znak widzieć. 39. Który odpowiadaiąc rzekł im: Rodzay zły, y cudzołożny znaku szuka: a znak mu nie bę dzie dan, iedno znak Jonasa proroka. 40. Abowiem iako był Jonas w brzuchu wieloryba trzy dni y trzy nocy: tak będzie Syn człowieczy w sercu ziemie trzy dni y trzy nocy. 41. Mężowie Niniwitowie powstaną na sądzie z tym narodem, y potępią ji: iż pokutę czynili na kazanie Jonasowe. A oto tu więcey niźli Jo nas. 42. Królowa z Południa powstanie na sądzie grzmiały grzmoty, ukazały się błyskawice, spadły nawalnice i t. d. 39. Rodzaj. Ludzi.—Cudzołożny. Wyrodny, i odpadający ciągle od Boga przez grzechy. Znak mu nie będzie dan. Na ich proźby, i jakiego oni chcą; bo zkąd inąd wiele cudów uczynił Chrystus. - Jedno znak Jonasa proroka. Sens jest: O cud proszą, za pomocą którego mogliby mnie uznać, i jabym się światu objawił: za taki zaś znak dam nie co innego, jedno śmierć i zmartwychwstanie moje, tedy oni nawet niechcący mnie uznają, wtedy utwierzą we mnie narody, i nawrócą się do mnie. Tak Jan. 8, 28. mówi się: Gdy podniesiecie syna człowieczego, tedy poznacie żem ja jest. 40. Albowiem jako był Jonas. To jest, jako Jonasz był znakiem dla Niniwitów, tak Chrystus dla żydów: Jonasz bowiem zdumiewającym onym wypadkiem, iż przez trzy dni przebywał we wnętrznościch ryby, i potem ży wy został wyrzucony, tak wielką wiarę zjednał dla swojego opowiadania, że nawrócił Niniwitów do poChrystus śmiercią, i po trzech dniach zmartwychwstakuty, i przekonał ich o Boskiem swojem poselstwie; tak niem swojem, pokaże, iż jest Synem Bożym prawdziwym, i ten rodzaj uzna go za Messyasza. W sercu ziemie. To jest, w środku czyli w łonie. Wielu uczonych o 0tchłani rozumieją, inni o grobie. 41. Mężowie Niniwitowie. Ponieważ wspomniał Pan o Jonaszu, który opowiadał pokutę Niniwitom, przeto porównywa Żydów z poganami Niniwitami, żeby tym przykładem i porównaniem skarcić niedowiarstwo ich i zatwardziałość; Niniwitowie bowiem na opowiadanie Jo nasza uwierzyli i pokutę czynili; inaczej postąpili Żydzi, chociaż Chrystus opowiadał, i bardzo wiele najświetniej szych uczynił cudów.-Z tym narodem. To jest, przeciw ko temu rodzajowi ludzi. 42. Królowa z południa. Królowa Saba, o której patrz, co się rzekło II. Król. 10, 1. i następne. Przy jechała z krajów ziemie. Z Arabii, jakeśmy rzekli w miejscu przyt. księgi Król. Tu więcej niż Salomon. Jakby rzekł: Królowa, niewiasta, poganka, bardzo po ratione ista, et condemnabit eam: quia venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis, et ecce plus quam Salomon hic. (3. Reg. 10, I. Luc. 11, 31). 43. Cum autem immundus spiritus exierit ab homine, ambulat per loca arida, quaerens requiem et non invenit. (Luc. 11, 24). 44. Tunc dicit: Revertar in domum meam, unde exivi. Et veniens invenit eam vacantem, scopis mundatam, et ornatam. 45. Tunc vadit, et assumit septem alios spiritus secum nequiores se, et intrantes habitant ibi: et fiunt novissima hominis illius pejora prioribus. Sic erit et generationi huic pessimae. (2. Petr. 2, 20). 46. Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater ejus et fratres stabant foris, quaerentes loqui ei. (Mar. 3, 31. Luc. 8, 19). 47. Dixit autem ei quidam: Ecce mater tua, et fratres tui foris stant quaerentes te. 48. At ipse respondens dicenti sibi, ait: Quae est mater mea, et qui sunt fratres mei? 49. Et extendens manum in discipulos suos, dixit: Ecce mater mea, et fratres mei. 50. Quicumque enim fecerit voluntatem Patris mei, qui in coelis est: ipse meus frater, et soror, et mater est. z tym narodem, y potępi ji: iż przyiachała z kraiów ziemie słuchać mądrości Salomonowéy, a oto tu więcey niż Salomon. 43. A gdy nieczysty duch wynidzie od człowieka, chodzi po mieyscach suchych szukaiąc odpoczynienia, a nie nayduie. 44. Tedy mówi: Wrócę się do domu mego z kądem wyszedł. A przyszedszy nayduie ji pusty, umieciony, y ochędożony. 45. Tedy idzie, y bierze z sobą siedmi inszych duchów gorszych niż sam, y wszedszy mieszkają tam: y bywaią ostateczne rzeczy człowieka onego gorsze niźli pierwsze. Tak będzie y temu narodowi złemu. 46. Gdy on iescze mówił do rzeszéy, oto matka iego y bracia stali przed domem, chcąc z nim mówić. 47. Y rzekł mu niektóry: Oto matka twoia y bracia twoi przed domem stoią szukaiąc cię. 48. A on odpowiadaiąc, rzekł mówiącemu do siebie: Która iest matka moia, y którzy są bracia moi? 49. Y ściągnąwszy rękę na ucznie swoie, rzekł: Oto matka moia, y bracia moi. 50. Abowiem ktobykolwiek uczynił wolą Oyca mego, który jest w niebiesiech: ten bratem moim, y siostrą, y matką iest. Wykład X. J. Wujka.—Roz. 12. w. 24. Mocą Beelzebuba. cuda świętych ludzi czartom przypisować. 25. Wszelkie królestwo rozdzielone. Przetoż jest niepodobno, jest wszelkich niezgód, rozdzielenia, i rozerwania pełne. Podobne bluźnierstwo przeciw Duchowi Ś. jest, żeby miało długo stać królestwo kacerskie: gdyż 30. Kto nie jest zemną. Na to niechaj pamiętają Neutrales, ci którzy nie są ani Katolicy ani heretycy, że je Pan Chrystus kładzie w poczet jawnych nieprzyjaciół swoich, i Kościoła swego. 30. A kto nie zbiera zemną. To rozumiej nie tylko o samej osobie Pana Chrystusowej, ale i o tych wszystkich, które on postanowił, aby rządzili Kościoł jego: a osobliwie o najwyższych po Panu Chrystusie pasterzach kościelnych, którzy na miejsce Piotrowe następują w sprawowaniu kościoła Bożego. Jako Hieronim ś. pisze do Damaza Rzymskiego papieża, te mu słowa Pańskie przypisuje: mówiąc tak o wszystkich heretykach: Kto z tobą papieżu nie zgromadza, ten rozprasza: To jest, jakby rzekł: Kto Chrystusów nie jest, ten jest Antychrystów. 31. Ale blugnierstwo Ducha. Nie rozumiej, żeby który był tak ciężki grzech na świecie, któregoby Bóg odpuścić nie chciał: albo za któryby człowiek na tym świecie nie mógł pokutować, jak niektórzy heretycy i podziś mniemają: ale iż niektóre cięższe grzechy (jako mianowicie to bluźnierstwo żydowskie przeciw jasnym sprawom Ducha ś. a także heretyków, którzy chcąc i wiedząc upornie się uznanej prawdzie sprzeciwiają, i sprawom Ducha teina, przybyła z krańców ziemi, żeby słuchać mądrości Salomona, człowieka śmiertelnego, podobnego drugim, mądrości zaiste ludzkiej, nie boskiej, i której nie potwierdzał cudami. Przeciwnie Żydzi i Faryzeuszowie, mężowie nietylko uczeni, ale nauczyciele prawa, gardzą przychodzącym do nich Panem, Synem Bożym, który wylewa swemi usty skarby mądrości Boskiej, i czyni niesłychane cuda przed nimi. Taka jest siła porównania i antytezy. 43. A gdy nieczysty duch. Dla tego, jak się zdaje, powiedział to Chrystus, żeby pokazać, iż gorszymi są Zydzi, jak gdyby nigdy nie byli otrzymali prawa i znajomości Boga. Gdy bowiem przez prawo djabeł był niejako od nich wyrzucony, wzgardziwszy łaską Boską, stali się godnymi, żeby zamiast jednego weszło w nich siedem duchów nieczystych. Nieczysty duch. Tak się nazywa czart dla zmazy grzechowej, którą jest splamiony, a także dla tego, iż pobudza ludzi do zaciągania sprosności grzechowych. Chodzi po miejscach suchych. Po pustyniach, i miejscach bezludnych. Czarci bowiem, których Chrystus z ciał ludzkich wyganiał, żeby więcej ludziom nieszkodzili, byli zmuszani udawać się na miej sca odludne i puste. Tak anioł Rafał, jak się mówi Tob. 8, przywiązał szatana na pustyni wyższego Egiptu. Szukając odpocznienia, a nie najduje. Gdyż nikomu szkodzić nie może, na czem szatan zakłada swój jakby spokój i rozkosz. 44. Pusty, umieciony. T. j. człowieka grzesznego pozbawionego Boga, oddanego haniebnym uczynkom, i gotowego do przyjęcia dawniejszego gościa. 45. Bierze z sobą siedmi inszych. Nic innego nie oznacza, jedno to, iż ci którzy byli dobrymi, jeśli kiedy pogardziwszy łaską Boską stają się złymi, zwykle bywają najniegodziwszymi, jakby zamiast jednego ducha nieczystego wchodziło w nich siedmiu. Nadto siedem, według zwyczaju Żydów, położył zamiast wiele, liczbę pewną za nieokreśloną.-Ostateczne. Późniejsze. 46. Bracia. Krewni, powinowaci. Przed domem. Z powodu wielkiego natłoku słuchaczy, jak się pokaz. z Luk. 8, 20. 48. Która jest matka moja. Nie wypiera się pokrewieństwa matki, lecz duchowną matkę przenosi. P. W. 50. Siostrą i matką. Powiedział to przez wzgląd na otaczające go niewiasty. Ś. w kościele Bożym) bardzo trudno bywają odpuszczone: a iż takim Bóg sprawiedliwie wszystkę łaskę odejmuje, aby nie pokutowali. Wszakże jednak między wszystkiemi grzechy przeciw Duchowi S. (których sześć mianują) jeden tylko jest, który zgoła nie bywa odpuszczony; to jest, zejście z tego świata nie w jedności a posłuszeństwie Kościoła powszechnego, i bez pokuty. Jako jaśnie Augustyn s. świadczy temi słowy. Kto niewierząc żeby w Kościele były grzechy odpuszczane, gardzi tak wielką hojnością daru Bożego, a w tem zatwardzeniu serca zchodzi z tego świata, ten zostaje winien onego nieodpuszczonego grzechu przeciw Duchowi Ś. I tenci grzech Jan s. w liście swoim zowie grzechem aż do śmierci: i za tym który w nim umiera, modlić się nie każe. Dzie. 7, 51. Rzym. 2, 5. Enchir. c. 28, 1. Jan. 5, 16. 32. Słowo przeciw synowi człowieczemu. Żydzi grzeszyli słowem przeciw synowi człowieczemu, kiedy ganili to. co on czynił według człowieczeństwa: zowiąc go obżartym i pijanicą i przyjacielem grzeszników: że obcował z grzesznymi, i gwałcił sobotę: i rzeczy tym podobne. Mat. 11, 19. A ten grzech lacniej mógł być odpuszczony: iż go sądzili jako innego którego człowieka, Ale grzeszyli i bluźnili_przeciw Duchowi S. (którego tu zowie palcem Bożym, który cuda czynił) kiedy z uporu i ze złości jasne sprawy Boże w wyrzucaniu czartów, przypisywali samemu czartowi. A ten grzech nie bywa odpuszczony: iż bardzo trudna może być odpuszczony, jako widzimy w tem pokaraniu potomków żydowskich, aż do dnia dzisiejszego. 32. Ani w przyszłym wieku. Starzy a święci doktorowie ztąd dowodzą: iż grzechy niektóre na onym świecie mogą być odpuszczone: zkąd zaś pokazują, iż czyściec jest po śmierci. August. lib. 21, cap. 13, de Civitate Dei. Gregorius lib. 4, Dial. cap. 39. Isidorus lib. 1, cap. 18, de officiis Ecclesiast. Bernard. sermone 66, in Cantica. 33. Albo czyńcie drzewo dobre. Na wolej to jest każdego, mówi Augustyn s., albo obrać co jest dobrego i być drzewem dobrem: albo obrać co jest złego, i być drzewem złem: wydawać dobre owoce, albo złe. In actis cum Faelice Manich. lib. 2, cap. 4, et in hunc locum. 36. Z każdego słowa próżnego. Jeśliż z każdego słowa próżnego mamy dać liczbę na sądzie: a przedsię dla żadnego słowa próżnego nie będziemy na wieki potępieni: tedyć pewnie musi być jakie doczesne karanie, albo męka na onym świecie, za lekczejsze grzechy. 48. Któraż jest matka moja. Miłość porządna ku rodzicom i powinnym nie jestci zakazana: ale nieporządna miłość, która bywa na przekazie do służby Bożej. August. de fide et Symbolo cap. 4. CAPUT XIII. ROZDZIAŁ 13. Przypowieść o siejbie, ziarnie gorczyceném, skarbie ukrytym, i t. d. 1. In illo die exiens Jesus de domo, sedebat secus mare. 2. Et congregatae sunt ad eum turbae multae, ita ut in naviculam ascendens sederet: et omnis turba stabat in littore: 3. et locutus est eis multa in parabolis, dicens: Ecce exiit qui seminat, seminare. (Marc. 4, 1. Luc. 8, 4). 4. Et dum seminat, quaedam ceciderunt secus viam, et venernut volucres coeli, et comederunt ea. 5. Alia autem ceciderunt in petrosa, ubi non habebant terram multam: et continuo exorta sunt, quia non habebant altitudinem terrae: 6. sole autem orto aestuaverunt, et quia non habebant radicem, aruerunt. 7. Alia autem ceciderunt in spinas et creverunt spinae, et suffocaverunt ea. 8. Alia autem ceciderunt in terram bonam: et dabant fructum, aliud centesimum, aliud sexagesimum. aliud trigesimum. 9. Qui habet aures audiendi, audiat. 10. Et accedentes discipuli dixerunt ei: Quare in parabolis loqueris eis? 11. Qui respondens, ait illis: Quia vobis datum est nosse mysteria regni coelorum: illis autem non est datum. R. 13.-2. Tak iż wstąpiwszy w łódź siedział. Wstąpił do łodzi, żeby go tłumy nie zacisnęły, i izby mieć przed sobą wszystkich słuchaczy. Dóm bowiem nie mieścił tak wielkiej liczby słuchaczów, jak widać z rozd. poprzedzającego w. 46. 3. Przez podobieństwa. Używając podobieństw i mowy, która oznacza co innego niż to co wyraża. sieje. Siewca. Który 4. Przylecieli ptacy. To co upada na drogę czyli na 1. Dnia onego wyszedszy Jezus z domu, siedział nad morzem. 2. Y zebrały się do niego wielkie rzesze, tak iż wstąpiwszy w łódź siedział: a wszytka rzesza na brzegu stała: 3. y mówił im wiele przez podobieństwa, rzekąc: Oto który sieie wyszedł siac. 4. A gdy siał, niektóre padły przy drodze, y przylecieli ptacy powietrzni, a pozobali ie. 5. A drugie padły na opoczyste, gdzie niemiały ziemie wiele: y wnet wzeszły, iż nie miały głębokości ziemie: 6. a gdy słońce wzeszło, wygorzały, a iż nie miały korzenia, uschły. 7. A drugie padły w ciérnie: a ciernie wyrosło, y zadusiło ie. 8. A drugie padły na ziemię dobrą: y dały owoc, iedno setny, drugie sześćdziesiątny, drugie trzydziestny. 9. Kto ma uszy ku słuchaniu niechay słucha. 10. Y przystąpiwszy uczniowie rzekli mu: Czemu im w podobieństwach mówisz? 11. Który odpowiadaiąc, rzekł im: Iz wam dano iest wiedzieć taiemnice królestwa niebieskiego: a onym nie iest dano. ścieżkę pola, ponieważ zostaje na wierzchu leżącem, ła- 9. Kto ma uszy. Zaostrza uwagę słuchaczów, aby pil nie dochodzili znaczenia przypowieści. Patrz, co się rzekło wyżej r. 11, 15.-Patrz Wujka. 11. I wam dano jest. Patrz Wujka. 12. Qui enim habet, dabitur ei, et abundabit: qui autem non habet, et quod habet, auferetur ab eo. (Infr. 25, 29). 13. Ideo in parabolis loquor eis: quia videntes non vident, et audientes non audiunt, neque intelligunt. 14. Et adimpletur in eis prophetia Isaiae dicentis: Auditu audietis, et non intelligetis: et videntes videbitis, et non videbitis. (Isai. 6, 9). Marc. 4, 12. Luc. 8, 10. Joan. 12 40. Act. 28, 26. Rom. 11, 8). 12. Abowiem ktokolwiek ma, będzie mu dano, y obfitować będzie: a kto niema, y co ma będzie wzięto od niego. 13. Dla tego im w podobieństwach mówię: iz widząc nie widzą, y słysząc nie słyszą, ani rozumieią. 14. Y pełni się w nich proroctwo Izaiasza mówiącego: Słyszeniem słuchać będziecie, a nie zrozumiecie: a widząc widzieć będziecie, a nie uyrzycie. 15. Incrassatum est enim cor populi hujus, et 15. Abowiem zatyło serce ludu tego, a uszyauribus graviter audierunt, et oculos suos clau- ma ciężko słyszeli, y oczy swe zamrużyli: żeby serunt: ne quando videant oculis, et auribus au- kiedy oczy ma nie oglądali, y uszyma nie słyszediant, et corde intelligant, et convertantur, etli, a sercem nie zrozumieli, y nawrócili się, a uzdrowiłbym ie. sanem eos. 16. Vestri autem beati oculi, quia vident, aures vestrae, quia audiunt. et 17. Amen quippe dico vobis, quia multi prophetae et justi cupierunt videre, quae videtis, et non viderunt: et audire, quae auditis, et non audierunt. (Luc 10, 24). 18. Vos ergo audite parabolam seminantis. 19. Omnis qui audit verbum regni, et non intelligit, venit malus, et rapit quod seminatum est in corde ejus: hic est, qui secus viam seminatus est. 20. Qui autem super petrosa seminatus est, hic est, qui verbum audit, et continuo cum gaudio accipit illud: 21. non habet autem in se radicem, sed est temporalis: facta autem tribulatione et persecutione propter verbum, continuo scandalizatur. 16. A wasze oczy błogosławione, iż widzą, y uszy wasze, iż słyszą. 17. Abowiem zaprawdę mówię wam, iż wiele proroków y sprawiedliwych żądali widzieć, co widzicie, a nie widzieli: y słyszeć, co słyszycie, a nie słyszeli. 18. Wy tedy słuchaycie podobieństwa sieiącego. 19. Wszelki który słucha słowa królestwa, a nie rozumie, przychodzi złośnik y porywa co iest wsiano w sercu iego: ten iest który jest przy drodze posiany. 20. A który na opoczystych iest posiany, ten iest który słucha słowa, y zarazem ie z radością prziymuie: 21. a nie ma korzenia w sobie, ale doczesny iest, a gdy przypadnie utrapienie, y przeszladowanie dla słowa, wnet się gorszy. 12. Albowiem ktokolwiek ma, będzie mu dano. Sens jest: tak po większej części się dzieje, iż temu kto wiecej ma, więcej się daje, gdyż więcej zasługuje; a kto nie ma, temu się i reszty odejmują, gdyż nie jest godzien żeby miał. 13. Widząc nie widzą. Ponieważ cuda, najpewniejsze dowody tego co mówię, oczami swoje mi widzą, i uszami słyszą, ale ani ich rozumieć, ani wierzyć w nie nie chcą; za karę więc niedowiarstwa, mówi do nich ciemno, albowiem gdy tego co się im mówiło wyraźnie i jasno rozumieć nie chcieli, zasłużyli na to, żeby się im w taki sposób mówiło, iżby nawet, gdyby i chcieli, zrozumieć nie mogli. 14. Słyszeniem słuchać będziecie Słowa te wzięte są z Iz. 6, 9, gdzie też je wytłumaczyliśmy: przytaczają się tu jednak według tłumaczenia LXX.-Nie ujrzycie. Nie zrozumiecie. Słuchali opowiadania Chrystusowego, widzieli cuda, lecz bez pożytku, gdyż nie pojmowali. 15. Zatylo. Zatwardziło się. Syryjski ma, zaciągnęło się obłokiem.-Uszyma. Duszy. Tak też i o oczach rozumieć należy. Ciężko. Na podobieństwo mających tępy sluch.-Zamrużyli Na światło nauki Chrystusowej. P. Wujka. 16. I widzą Widzą Chrystusa, i słyszą jego opowiadanie. 17. Wiele proroków i sprawiedliwych. Luk. 10, 24 ma: Wiele proroków i królów. Wymienia najznakomitsze osoby, i które jak się zdawało były najgodniejszemi, żeby widzieć Chrystusa, a jednak widzieć nie mogły, przez co tem bardziej zaleca łaskę i szczęśliwość daną od Bo ga Apostolom.-A nie widzieli. Nie to wszystko widzięli, nie tak jasno rozumieli; albowiem, jak powiada S. Paweł do Żyd. 11, 13: Wedle wiary umarli ci wszyscy, nie dostawszy obietnic, ale z daleka je upatrując, i pozdrawiając. Patrz I. Piotr. r. 1, w. 10, 11. 18. Słuchajcie podobieństwa. Jego znaczenia, już bowiem podobieństwo słyszeli. Marek 4, 13 wskazuje, iż Apostołowie byli naprzód strofowanymi przez Chrystusa, że nie rozumieli przypowieści, gdy rzekł: Nie rozumiecie tej przypowieści? a jakoż zrozumiecie wszystkie przypowieści? jakby rzekł: Jeśli nie rozumiecie tej, która jest najłatwiejszą, jakże zrozumiecie inne trudniejsze. 19. Słowa królestwa. Ewangelię. Nie rozumie. Nie zachowuje głęboko w duszy, nie pielęgnuje, nie rozmyśla, i nie ukrywa w ziemi serca swojego; albowiem nierozumieć nie zawsze jest winą, tu zaś za winę się uwaza.-Złośnik. Szatan. Ten jest, który jest przy drodze posiany. Ten jest podobnym do roli, która przy drodze jest twardą, przez to iż jest ciągle deptaną od przechodzących. 20. Z radością przyjmuje. Oznacza lekkomyślność tego rodzaju słuchacza; zwykle bowiem ci bywają najmuiej stałymi, którzy z początku zdają się największy okazywać zapał. - 21. Korzenia. Stałości. Niema głęboko wkorzenionego w duszy słowa Bożego, gdyż nie ma wiele ziemi, to jest, wielkiej i głębokiej, iż tak rz c, woli. Ale doczesny jest. Trwa tylko do czasu w tym stanie. · Dla słowa. Dla Ewangelii Wnet się gorszy. Upada, to jest, opuszcza wiarę, i odstępuje od nauki i sposobu życia. 22. Qui autem seminatus est in spinis, hic est, qui verbum audit, et sollicitudo saeculi istius, et fallacia divitiarum, 'suffocat verbum, et sine fructu efficitur. 23. Qui vero in terram bonam seminatus est, hic est, qui audit verbum, et intelligit, et fructum affert, et facit aliud quidem centesimum, aliud autem sexagesimum, aliud vero trigesimum. 24. Aliam parabolam proposuit illis, dicens: Simile fa tum est reguum coelorum homini, qui seminavit bonum semen in agro suo. (Marc. 4, 26). 25. Cum autem dormirent homines, venit inimicus ejus, et superseminavit zizania in medio tritici, et abiit. 26. Cum autem crevisset herba, et fructum fecisset, tunc apparuerunt et zizania. 27. Accedentes autem servi patrisfamilias, dixerunt ei: Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo? Unde ergo habet zizania? 28. Et ait illis: Inimicus homo hoc fecit. Servi autem dixerunt ei, Vis, imus, et colligimus ea? 29. Et ait: Non: ne forte colligentes zizania, eradicetis simul cum eis et triticum. 30. Sinite utraque crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam messoribus: Colligite primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburendum, triticum autem congregate in hor reum meum. 31. Aliam parabolam proposuit eis dicens: Simile est regnum coelorum grano sinapis. quod accipiens bomo seminavit in agro suo: (Marc. 4, 31. Luc. 13, 19) 32. quod minimum quidem est omnibus seminibus: cum autem creverit, majus est omnibus 22. Pieczołowanie świata. Przez pieczołowitość świata oznacza to wszystko, czego ludzie, oprócz królestwa Bożego, z wielką usilnością na nim szukają, to jest, znaczenie, dostatki, i t. d., a także to wszystko co im zawadza do szukania Boga.-Oszukanie bogactw. Zwodnicze bogactwa; wielu bowiem zawodzą. 23. Na ziemię dobrą. A także dobrze uprawną i oczyszczoną. Rozumie. Rozważa, uprawia.- Jedno setny. Oznacza urodzaj każdego nasienia, iż jedno przynosi sto, drugie sześćdziesiąt, trzecie trzydzieście ziaren. Ztąd się pokazują stopnie zasług. Tłumacze owoc setny odnoszą do panien, sześćdziesiąty do wdów, trzydziesty do mał żonków. Inni inaczej, naprzykład: setny do męczenników, sześćdziesiąty do panien, trzydziesty do wdów. Patrz Maldonata na to miejsce. 24. Podobne. Podobnie się dzieje w królestwie niebieskiem, to jest, w Kościele. Trzy przede wszystkiem rzeezy chciał oznaczyć Chrystus w tej przypowieści. Naprzód, iż w Kościele nie tylko się znajduje dobre nasienie, to jest, dobrzy ludzie, ale także i złe, to jest, ludzie źli. Potem, że on nie jest sprawcą złego nasienia, ale dobrego; złe djabeł zasiewa. Naostatek, iż złe nasienie, które zasiał djabeł, będzie cierpliwie znosił aż do żniwa, i nie zaraz je wypleni. 25. A gdy ludzie spali Gdy bezpiecznie zasypiali. Gdy przełożeni kościelni niedbale się sprawowali, albo gdy umarli Apostołowie, jak tłumaczy S. Augustyn. - Nieprzyjaciel jego. Djabel.-Kąkolu. P. Wujka. 26. Owoc. Gdy wydała kłosy i ziarna, gdy słudzy Ko 22. A który jest między ciernie wsiany, ten iest który słucha słowa, a pieczołowanie świata tego, y oszukanie bogactw zadusza słowo, y stawa się bez pożytku. 23. A który jest wsiany na ziemię dobrą, iest ten który słucha słowa, y rozumie, y owoc przynosi, y czyni iedno setny, a drugie sześćdziesiątny a drugie trzydziestny. 24. Insze podobieństwo przełożył im, mówiąc: Podobne się stalo królestwo niebieskie człowiekowi który posiał dobre nasienie na roley swoiey. 25. A gdy ludzie spali, przyszedł nieprzyiaciel iego, y nasiał kąkolu między pszenicą y odszedł. 26. A gdy urosła trawa, y owoc uczyniła, tedy się pokazał y kąkol. 27. A przystąpiwszy słudzy gospodarscy, rzekli mu: Panie, izaliś nie posiał dobrego nasienia na roley twoiey? Z kąd tedy kąkol ma? 28. Y rzekł im: Nieprzyiazuy człowiek to uczynił. A słudzy rzekli mu: Chcesz, iż póydziemy, y zbierzemy ji? 29. Y rzekł: Nie: byście snadź zbieraiąc kąkol, nie wykorzenili zaraz z nim y pszenice. 30. Dopuśćcie oboygu róść aż do żniwa, a cza su żniwa rzekę żeńcóm: Zbierzcie pierwey kąkol, a zwiążcie ji w snopki ku spaleniu, a pszenicę zgromadźcie do gumna moiego. 31. Insze podobieństwo powiedział im, mówiąc: Podobne jest królestwo niebieskie ziarnu gorczycznemu, które wziąwszy człowiek wsiał na roley swoiey: 32. które namuieyszeć iest ze wszego nasienia: ale kiedy uroście, więtsze iest ze wszech iarzyn: ścioła dostrzegli złe uczynki, i że źli są pomieszani z dobrymi. 28. Chcesz, iż pójdziemy, i zbierzemy je. Mówią to niektórzy żarliwi słudzy Kościoła, którzyby chcieli złych precz wyrzucić-Patrz Wujka. 29. Byście snadź zbierając kakol. Abyście usiłując usunąć złych, nie zaszkodzili dobrym. Dodajmy, iż ci, którzy są kąkolem i złymi, niekiedy się stają dobrymi. Nie zabrania Chrystus heretyków precz usuwać i karać śmiercią; o czem patrz Maldonata na to miejsce. 30. Aż do żniwa. A żniwo, jest dokonanie świata, jak się mówi niżej w. 39.-Żeńcom. Aniolom, jak tłumaczy Chrystus w tymże 39 w.- Zbierzcie pierwiej kąkol. Na końcu świata, gdy nastanie żniwo, zarówno będą zebrani źli i dobrzy, tamci żeby być wrzuconymi w płomienie wieczne, ci żeby zostać wprowadzonymi do szczęścia wiecznego. Lecz w przypowieściach wiele się mówi nie dla oznaczenia czegoś, ale dla dopełnienia opowiadania nie jako części przypowieści, lecz jako ozdoby. Gumna. Nieba.-P. Wujka. 31. Ziarnu gorczycznemu. Dla tego Ewangelię, jej opowiadanie, i wiarę porównywa z ziarnem gorczycznem, gdyż to ziarenko będąc z początku małem, do wielkości drzewa wyrasta, jak tłumaczy w wierszu następnym, 32. Najmniejszeć. Stosunkowo; żadne bowiem inne tak małe, tak wielkiej rzeczy nie wydaje. P. Wujka.-Więk sze jest ze wszech jarzyn. W gorętszym bowiem klimacie przechodzi wzrost człowieka, tak iż gdzie jej jest obfitość, przedstawia widok lasu. |