οὖσα, ἑτέρα φωτεινῇ νοήσει σύμφωνος οὖσα, ερεύγεται ῥῆμα· ὡς ἡ παλαιὰ γραφὴ τῶν πνευματικῶν πληρω θεῖσα τροφῶν, ἀπὸ τοῦ πληρώματος ἐρευγομένη, προςφέρεται ῥήματα τῇ καινῇ διαθήκη. Ἡ δὲ νύξ, ἡ βα θυτάτη τῶν μυστικῶν πραγμάτων διάληψις, πρὸς ἑτέραν ἡμᾶς ἀσάφειαν ὁδηγεῖ, ἥνπερ διάληψιν δίδωσι τὸ τοῦ θεοῦ πνεῦμα τοῖς ἔχουσιν αὐτό· τὸ καὶ τὰ βάθη ἐρευνῶν τοῦ θεοῦ. Ἡ λαλιὰ δὲ προποιεῖται τοῖς λόγοις, οἱ δὲ λόγοι τὴν ἐπιστήμην ἐπάγουσι, τὰς ἀποδείξεις παρέχοντες. Αμφότερα δὲ διὰ τοῦτο παρὰ Θεοῦ λέλεκται, ὅπως ἂν ἀκουσθῶσι· διὸ καὶ τοῖς ἀπειθοῦσιν οὐκ ἔστιν ἀπολογία. Χωροῦσι δὲ τὸν φθόγγον, ὅσοι τυγχάνουσι γῆ πρὸς σπόρον ἐπιτηδεία, τὴν λέξιν τὴν κατὰ τὸ αἰσθητὸν τῆς γραφῆς. Οἱ δὲ τούτους ὑπερβεβηκότες, καὶ πέρατα χρηματίζοντες, δέχονται τὰ ῥήματα σαφῶς παιδευόμενοι. Οὐ φθόγγου γὰρ ἀκούων ὁ Πέτρος ἔλεγε· σήματα) ζωῆς αἰωνίου ἔχεις. Καὶ ὁ σωτὴρ ἔφη· τὰ 3) ῥήματα ἃ ἐλάληκα ὑμῖν, πνεῦμά ἐστιν. “Αποστόλοις γὰρ ἔλεγε, πέρατα τυγχάνουσιν οἰκουμένης.

„Οὐκ 4) εἰσὶ λαλιαὶ, οὐδὲ λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν, κ. τ. ε. Οὐ ταὐτὸν λαλιὰ καὶ λόγος, ἐπεὶ οὐδὲ ταὐτὸν ὁ λάλος τῷ λογίῳ· ἢ τάχα λαλιῶν μὲν ὁ φθόγγος, λόγων δὲ τὰ ῥήματα.

Ἐν τῷ ἡλίῳ ἔθετο τὸ σκήνωμα αὐτοῦ," κ. τ. ε. Ὁ ') κύριος ἡμῶν ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης ἐστὶν, ἐν αὐτῷ δὲ κατασκηνοῖ ὁ πατὴρ, κατὰ τό· ἐγὼ ) ἐν τῷ πατρὶ, καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί. Καὶ πάλιν· Ὁ πατήρ

1) Cfr. I Cor. II, 10.

3) Ev. Joann. VI, 63.

2) Ev. Joann. VI, 68. 4) Psalm. XIX, 3. (XVIII.)

5) R. in notis: Schedae Grabii,

6) Psalm. XIX, 4. (XVIII.)

7) R. in notis: Schedae Grabii, Barbarus.

ἐν ἐμοὶ μένων, αὐτὸς ποιεῖ τὰ ἔργα.

Καὶ ὁ ἀπόστο λος, θεὸς ') ἦν ἐν τῷ Χριστῷ κόσμον καταλλάσσων ἑαυτῷ.

,,In 2) sole posuit tabernaculum suum." Quid est, quod dixit: ,in sole posuit tabernaculum suum?" Quidam quidem dicebant, quod Salvator noster adscendens e terris ad coelum, et corpus suum assumens, pervenit usque ad eum circulum, qui solis zona nominatur, et ibi, aiunt, posuit tabernaculum corporis sui: non enim ultra erat possibile id progredi. Sed haec illi ita sentiunt pro eo, quod allegoriam nolunt in scriptura divina recipere, et ideo purae historiae deservientes, hujusmodi fabulas et figmenta componunt. Nos vero deprecamur omnipotentiam Dei, ut nos dignetur audire, et secreta nobis spiritualis intelligentiae dignetur aperire. Quod ergo a nobis. in hoc loco sentitur, hoc est: „in3) sole posuit tabernaculum suum." Quaero, quid sit tabernaculum Christi, et quae sit habitatio, in qua tabernaculum Christi collocatur. Habitatio tabernaculi Christi sol esse dicitur. Tabernaculum vero Christi ecclesiam intelligo. Solem autem, quem alium sentire debeo, nisi illud lumen verum, quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum? Ipsum video solem, de quo dictum est, quia,,timentibus *) nomen Domini orietur sol justitiae, et sanitas in alis ejus." In sole ergo posuit tabernaculum suum, id est, in sole justitiae ecclesiam suam collocavit. In illo enim sole ecclesia collocata est, qui diem aeternum facit, sicut dictum est: erit) tibi Dominus lux aeterna, et Deus gloria tua."

1) II Cor. V, 19.

2) R. in notis; Exstat hoc fragmentum in Apologia Pamphili Martyris pro Origene.

(XVIII.)

Cfr. Psalm. XIX, 4.

*) Jesai. LX, 19.

3) Psalm. XIX, 4. (XVIII.)
4) Cfr. Malach. IV, 2.

»Καὶ ') αὐτὸς ὡς νυμφίος ἐκπορευόμενος ἐκ παστοῦ αὐτοῦ," κ. τ. ε. Ως3) νυμφίος ἐστὶν ὁ Χριστός· ὁ 3) γὰρ ἔχων, φησί, τὴν νύμφην, νυμφίος ἐστί. Κατὰ τὸ κάλλος μιμεῖται νυμφίον ἐκ παστάδος μετὰ πολλῆς εὐπρεπείας.

Ὁ 4) νόμος τοῦ κυρίου ἄμωμος ἐπιστρέφων ψυχὰς, ἡ μαρτυρία κυρίου πιστὴ σοφίζουσα νήπια. Τὰ δι καιώματα κυρίου εὐθέα, εὐφραίνοντα καρδίαν, ἡ ἐντολὴ κυρίου τηλαυγής, φωτίζουσα ὀφθαλμούς. Ο φόβος κυρίου ἁγνός," κ. τ. ε. (5) πνευματικὸς νόμος τοῖς πνευματικοῖς καθάρσιος ἐπιστρέφει ψυχήν. Η μαρτυρία κυρίου δύναται τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ σταυρῷ μαρτύριον εἶναι, ἡ πιστὴ τοῦ κυρίου μαρτυρία τους νηπίους σοφί ζουσα. Τὰ δικαιώματα κυρίου, ἃ περιέχει δικαιοσύνην τῆς πρὸς ἕκαστον κατ ̓ ἀξίαν ἀποδύσεως, τοῦ κυρίου ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ ἐστι δικαιώματα, ἢ τὰ περὶ τὴν πρὸς ἕκαστον αὐτοῦ οἰκονομίαν. Ταῦτα γὰρ νοηθέντα, εὐ φραίνει καρδίαν. Ἡ ἐντολὴ κυρίου ἐν εἴδει γενικοῦ νόμου ἐστὶν ἐντολή· οὐ κεκρυμμένως δὲ αὕτη, ἀλλὰ τηλαυγώς λέγεται, καὶ φυλαχθεῖσα φωτίζει τοὺς τῆς ψυχῆς ὀφθαλμούς. Ὁ ) φόβος κυρίου ἁγνός. Τῶν δοκούντων φοβεῖσθαι τῆς ψυχῆς τὸν κύριον, οἱ μὲν εἰδότες, περὶ ὧν φοβεῖσθαι δεῖ, ἐκκλίνουσι τῶν κακῶν· τῷ γὰρ φόβῳ κυρίου ἐκκλίνει πᾶς ἀπὸ κακοῦ· οἱ δὲ οὐκ ἔχουσι τὸν ἀληθῶς φόβον κυρίου. Αγνὸς γὰρ οὗτος, καὶ οἱ καρποὶ αὐτοῦ διαμένουσιν εἰς αἰῶνα αἰῶνος.

Τοῦ αὐτοῦ. Ὁ7) νόμος κυρίου ἄμωμος ἐπι

1) Psalm. XIX, 5. (XVIII.)

2) R. in notis: Schedae Grabii.

3) Ev. Joann. ΙΙΙ, 29.

4) Psalm. ΧΙΧ, 7. 8. 9. (XVIII.)

5) R. in notis: Corderius.
6) Psalm. XIX, 9. (XVIII.)

στρέφων ψυχάς. Πότερον) ἀπὸ κακίας ἐπιστρέφων πρὸς τὴν ἀρετὴν, ἢ ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν ἐπὶ τὰ νοητά; Καὶ τάχα τοῦτο. Τὸ γὰρ πρότερον ἡ ἐντολὴ πέφυκε ποιεῖν. Ὁ τοῦ Μωυσέως νόμος διαφόρως ὀνομάζεται. Λέγεται γὰρ νόμος, ὡς τὴν πολιτείαν ρυθμίζων· μαρ τυρία, ὅτι διαμαρτύρεται τὰ τῆς παραβάσεως, τιμωρίαν δεικνύς· δικαιώματα, ὅτι πρὸς τὸ καλὸν προτρέπων ἀπαγορεύει τὸ ἄδικον· ἐντολὴ, ὡς τὸ πρακτέον δεσπο τικῶς κελεύων καὶ εἰσηγούμενος· κρίματα, ὅτι δείκνυσι τίνων ὁ φυλάσσων ἀγαθῶν τεύξεται, καὶ τίσι τιμωρίαις ὁ παραβαίνων παραδοθήσεται. Ὁ νόμος οὖν, φησὶ, τοῦ κυρίου ἄμωμος ὢν ἐπιστρέφει τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχάς.

Τοῦ αὐτοῦ. Ὁ ) φόβος κυρίου ἁγνὸς διαμένων εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Αγνεία 3) ἐστὶν ἁμαρτημάτων ἀποχὴ, καὶ ὁ φόβος ἁγνὸς, ὡς ἁγνοὺς ποιῶν· τῷ γὰρ φόβῳ κυρίου ἐκκλίνει πᾶς ἀπὸ κακοῦ. Αιώνιος δὲ ὢν ὁ φόβος, καὶ αἰωνίους οἷς ἂν γένηται ποιεῖ. Εὐλάβεια καὶ ὁ τοῦ θεοῦ φόβος τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν προξενεῖ τὴν ἀπόλαυσιν. Εἰκότως δὲ ὁ τοῦ θεοῦ φόβος ἁγνός· ὁ γὰρ ἀνθρώπινος ψέγεται καὶ δειλίας ἔχει προσηγορίαν.

„Καὶ “) γὰρ ὁ δοῦλός σου φυλάσσει αὐτά," κ. τ. ε. Εἰ5) ὁ δοῦλος φυλάσσει, ὁ μὴ φυλάσσων, οὐ δοῦλος. Φυλάσσει δὲ τὰ ἐπιθυμητὰ τοῦ θεοῦ, ὁ ἐπιθυμῶν οὐκ ἄλλο τι, ἢ αὐτά. Διὸ ἔχει ἀνταπόδοσιν τυχεῖν τῶν ἐπιθυμουμένων. Τὰ φανερὰ δὲ κατορθώσας, περὶ τῶν κρυφίων εὔχεται.

Ἐὰν ) μή μου κατακυριεύσωσι, τότε ἄμωμος

1) R. in notis: Schedae Grabii.

2) Psalm. XIX, 9. (XVIII.)

3) R. in notis: Schedae Grabii, Barbarus.

4) Psalm. XIX, 11. (XVIII.)

5) R. in notis: Corderius, schedae Grabii, Barbarus,

6) Psalm. XIX, 13. (XVIII.)

ἔσομαι," κ. τ. ε. Ἐὰν') οἱ ἀλλότριοι μὴ κατακυριεύ σωσιν ἡμῶν, τότε ἄμωμοι ἐσόμεθα, οὐ πρότερον τοι οὗτοι ὄντες. Αμωμοι δὲ ἐσόμεθα καθαιρόμενοι καὶ ἀπὸ μεγίστης ἁμαρτίας. Καὶ τοῦ μὲν μηδὲν ἁγνὸν προφερομένου ἐκ τοῦ ἰδίου στόματος, τὰ λόγια ἔσονται εἰς εὐδοκίαν, ἅτε ἀνοίγοντος τὸ στόμα μόνῳ λόγῳ Θεοῦ. Τοῦ δὲ τοιούτου ἡ μελέτη τῆς καρδίας διὰ τὴν παῤῥησίαν ἐνώπιόν ἐστι τοῦ θεοῦ, οὐ ποτὲ μὲν, ποτὲ δὲ οὐ, ἀλλὰ διὰ παντός· οὐδενὸς δὲ ἀνιέντος τὴν μελέτην τῆς ἑαυτοῦ καρδίας, καὶ διὰ τοῦτο μολυνομένου διαλογισμοῖς πονηροῖς, δύναται μελέτη τῆς καρδίας εἶναι διὰ παντὸς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

σε

Ψαλμὸς ἐννεακαιδέκατος.

Επακούσαι 3) σου κύριος ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως, ὑπερασπίσαι σου τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ Ἰακώβ. Ἐξαπο στείλαι σοι βοήθειαν ἐξ ἁγίου, καὶ ἐκ Σιὼν ἀντιλάβοιτό σου, κ. τ. ε. Ὁ 3) ἐν στενῇ καὶ τεθλιμμένη τυγχάνων ὁδῷ, ἐπαγούσῃ ἐπὶ τὴν ζωὴν, πάντως ἢ ἐν παντὶ θλίβεται, καὶ ἐν ἡμέρᾳ ἐστὶ θλίψεως· διὸ τυγχά νει τῆς ἐν τῷ ἐπακούεσθαι εὐλογίας, ἧς ἀποτυγχάνει ὁ ἐν πλατείς ὤν. Διὸ μᾶλλον ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως εἶναι θελήσωμεν· ὑπερασπίσει γὰρ ἡμῶν τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ Ἰακώβ, εἰ ἐνδυσάμενοι τὴν πανοπλίαν αὐτοῦ, σταίημεν πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου. Εὐχώμεθα οὖν πάντως ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως, ἵνα ἐπακουσθῶμεν, ἀγγελι κῆς ἤ τινος τοιαύτης ἐξαποστελλομένης ἡμῖν τῆς βοη θείας, ἢ βοηθείας τοῦ Χριστοῦ.

1) R. in notis: Corderius.
2) Psalm. XX, 1. 2. (XIX.)