randum itaque est, quale sit numen, quod parricidalis amentia, ut parricidium coleret, inuenit.

CAP. XIII.

Quapropter quicunque hæc sacra devota mente veneratur, cuicunque placet superstitionis istius mentuenda contagio, aut malis suis solatium quærit, aut facinora eorum tacita collaudat cogitatione, hoc optans, hoc quærens, hoc utique magnopere desiderans, ût et sibi liceat, quod diis suis licuit, ut et se ad consortium talis vitæ morum similitudo perducat. Adulterio delectatur aliquis', Jovem respicit, et inde cupiditatis suæ fomenta conquirit, probat, imitatur, et laudat, quod Deus suus in cygno fallit2, in tauro rapit, ludit in satyro, et ut liberalis in flagitiis esse consuescat, quod inclusam regiam virgi–

5 Malim celaret. W. Sic habet editio princeps; attamen coleret melius cum orationis serie congruere videtur.'

1 Cf. Justin. M. Apol. I, c. 9. Arnob. IV, c. 26. ubi spurci Deorum amores recensentur, et Orellium atque Meyerum de Arnobio p. 244. Eadem fere habet Clem. Alexandrinus Protrept. c. 2. p. 27. Indigna Deorum facta Deos illos non esse luculenter probant. Athanas. nɑrd 'EM, c. 12. De singulis vide Mythographos. Pauca tantum notabimus.

2 Ledam.

8 Europam.

4 Antiopen Ovid. Metamorph. VI. 110. Hygin. Fab. VIII. Apollod. III, c. 5. 5. Nonni Dionys. VII. 123. XVI. 232. et scholiast. Apollon. Rhod. IV. 1090. ed. Brunckianæ posterioris. Arnob. IV. 26. Ludit significatione Venerea. Ovid. de arte amandi I. 91. 643. Metam. VI. 131. et Burmann. ad Ovid. de A. A. p. 546.

nem auro largiter fluente corruperit", Puerorum aliquis delectatur amplexibus, Ganymedem in sinu Jovis quærat, Herculem videat Hylam impatienti amore quærentem", Hyacinthi desiderio captum Apollinem discat. Chrysippum alius, alius Pelopem 10 videat, ut per Deos suos sibi licere dicat", quicquid hodie severissime Romanis legibus vindicatur 12

5 Danaen. Horat. Od. III. 16.

6 Minuc. Felix c. 22. Omnipotens vobis factus Ganymedis amator. Commodian. Instr. VI.

7 Hunc quoque habet Arnobius, a Clemente mutuatus. Orell. 1. c.

8 Ita quoque Arnobius. Hyacintho est alter occnpatus. Ovid. Metamorph. X. 160. seq. Orell. Ultimus ille dies fuit Hyacinthi sodalis. Commod. Instr. XI.

9 De Chrysippo Pelopis filio a Laio ob pulcritudinum rapto, a Pelope liberato, deinde ab Atreo et Thyeste interemto agunt Pausan. VI, c. 20. et Hygin. Fab. 85. at a Deo quodam adamatum fuisse, haud legimus.

10 Hunc etiam recenset Arnobius, a Neptuno amatum. Pind. Olymp. Ι. 38. Πέλοπος· τοῦ μεγασθενὴς ἐράσσατο γαιάοχος Ποσειδών. Orell. Ποσειδῶν τοῦ μειρακίου ἐρᾷ. Philostrati Icones I. in Pelope.

11 Οὐδὲ βελτίους τῶν ἀνθρώπων δεικνύντες τους θεούς. Athenag. c. 9. Xenocrates jam cecinerat:

Πάντα θεοῖς ἀνέθηκαν Ομηρος θ' Ησίοδος τε,
Όσσα παρ' ἀνθρώποισιν ονείδεα καὶ ψόγος ἔςι,
Κλέπτειν, μοιχεύειν τε καὶ ἀλλήλους ἀπατεύειν.

(Lindner ad Athenag.) Cum Athenagora consentit Tertullianus Apol. c. 11. Sugillatio est in coelo (coelum, sic Havercamp.) vestra justitia; Deos facitis criminosissimos quosque; et Athanas. nará Ell. c. 25. ubi docet flagitiosa falsorum deorum exempla homines ad similia agenda induxisse.

12 v. C. Lege Julia de adulteriis et stupris. (Cf. Jo. Guil. Hoffmannum ad legem Juliam de adulteriis coercendis. Francof. 1732. In insulam relegabantur). L. Peducæa de incestu. L. Papia Poppaa, Sæpius a successoribus Augusti leges contra

16

Adulteria omnia eorum enumerare difficile est. Quis Amymonem 13? quis Alopen? quis Menalippen 15? quis Chionen, Hippothoenque corrupit? Nempe Deus vester hæc fecisse memoratur. Ille, quem volunt severis oraculis errantium hominum peccata corrigere, Steropen amat 17, Ethusam rapit, Zeuxippem stuprat, quærit Prothoen et Arsinoe adultera cupiditate blanditur. Sed ex isto corruptarum mulierum- grege una puella amatorem Deum et vitavit et vicit. Daphnen 18 enim divinans Deus et futura prædicens, nec invenire potuit, nec stuprare. Muliebria patitur aliquis, et effoeminato corpori solatium quærit? Videat Liberum amatori

adulteria aliaque id genus crimina latæ sunt. V. c. Tiberii lex de pudicitia, (Sveton in Tiberio c. 35.) Caracalla lex contra adulteros, Dig. L. XLVIII. Tit. V. L. 13. § 5. Proxime vero Firmicus respicere videtur leges Constantini M. de matrimon. Cod. Theodos. L. III. tit. 16. IX. tit. 7. Cod. Justinian. L. IV. tit 39. V. tit. 27. Obscoenitates cum cultu Deorum in Syria inprimis conjunctas severis legibus repressit. Euseb. vita Const. III, c. 56. 58. Socrat. H. E. I. 18. Sozomeni H. E. II. 4.

13 Hanc habent Clemens Alex. 1. 1. p. 27. et Arnobius IV. 26. 14 Iidem.

15 Iidem.

16 Chionen. (Ovid. Metamorph. XI. 301. seq.) Clemens commemorat. Hippothoen Clemens et Arnobius. Omnes has a Neptuno corruptas scribunt Mythographi. Vide Orellii notas ad Arnobii locum. Chionen tamen ab Apolline compressam habet Ovidius.

17 Clemens 1. c. Arnobius 1. c. ab Apolline vitiata nt et reliquæ Æthusa, Prothoe et Arsinoe, quas Clemens et Arnobins habent 1. 1. cf. Orellium in Notis. De Zeuxippe nihil legi.

18 Ovidii Metamorph. I. v. 490. seq. Lascivienes qui Daphnen sic coepit amare.

Hygin. Fab. 203. Commod. Instr. XI.

suo post mortem etiam promissæ libidinis præmia imitatione flagitiosi coitus repræsentantem 19. Si quis monstruoso cupiditatis ardore in paternæ necis armatur exitium, à Jove sumat exemplum 20. Qui fraternum desiderat sangvinem, Corybantum sequatur institutum, et incestum desiderantibus à Jove sumantur exempla. Cum matre concubuit21; sororem duxit uxorem2; et ut integrum facinus impleret incesti, filiam quoque animo corruptoris aggressus est 23. Inferiores aliquis æmulo stridore persequitur, et adversarium cupit crudeli feritate torquere, ab Apolline ex Marsyæ casibus 24 crudelium tormento-rum casus discat. Alienum aliquis desiderat et hoc cum morte domini conatur implere, videat ut Hercules occiso Geryone Iberas abegerit boves 25. Si quis promiscua hominum cæde gaudet, præposteras Martis cupiditates diligenter inspiciat. Semina pæne

19 Spurcam hanc fabulam narrant Clemens Alex. Protrept. c. 2. p. 29. et Arnobius V, c. 28. cum Firmico conferendus. Vide notas Orellii. Potestisne, verba sunt Arnobii, impubibus et prætextatis vestris, quas Liber induxerit, pactiones suis cum amatoribus indicare? A Gregorio quoque Nazianzeno commemoratur τηλιτευτικῷ Β. W.

20 Patrem fugante. Fabula notissima, ab Euhemero quoque narrata. Ennius Hesselii p. 320.

21 Cybele in summo Agdis.vertice, ut habet Arnobius V. 9. 22 Junonem.

23 Proserpinam. Tatianus c. 16. Apuleji Metamorph. VI. p. 251. Elmenh. Nonni Dionys. VI. 157.

24 Apollod. Bibl. I, c. 4. Hygin. Fab. 165. Ovid. Metam. VI. v. 384. et Fast. VI. 703.

25 Apollod. II. 5.

26

omnium scelerum à diis suis 25 peccantium turba collegit. Et ut perditus animus impune facinus posset admitterere, ex præcedentibus facinorum exemplis majore se autoritate defendit. Si stupri præmia corruptor inquirit, si viam optat sollicitationis addiscere, in sinu corruptæ mulieris aurum videat Jovis 27. Si publicus parricida, commissam sibi regni custodiam nefaria prodere cupiditate desiderat, respiciat ad eos, qui Saturnum filio prodiderunt 28. Quatenus jus lædatur hospitii, vel quatenus amicitiæ jura turbentur, vel quatenus mensæ conciliatio sancta viole tur 29. Si quis ad injuriam pronus quærit esse, ordinem scelerum de Tantali casibus discat 30. 0 facinorosæ cupiditatis triste solatium! O hominum deflenda persuasio! O infelicis imitationis cruenta meditatio! Scenam de cœlo fecistis 31 et errantes animos per abrupta præcipitia crudeli calamitate

26 Sic W. correxit lectionem editionis principis a piis suis habentem.

27 Intellige de Danaë.

28 Prometheus et socii v. Aeschyl. in Prometheo. Vel si ultimam proditionem respicit, qua Saturnus a filio exsecabatur, Lycophr. v. 869. et Tzetzem ad enndem,

29 Heic aliquid excidisse videtur, nam desunt exempla, quæ sunt in ceteris; licet historia Tantali huc referri possit. Sed ea utitur Firmicus exemplo vindicta de injuria sumtæ.

30 Auctores qui res Tantali narrant v. in Hederichs Mythol. Lexicon.

31 Vera est emendatio, Scenam loco cœnam, quod habet editio princeps, ponens. Plane expressit illa Clem. Protrept. c. 4. p. 52. Οιμοι τῆς ἀθεότητος, σκηνὴν πεποιήκατε τόν οὐρανόν, καὶ τό Θεῖον ὑμῖν δράμα γεγένηται. W. Tragoediæ superstites, in quibus Dei personas agunt, satis hanc Firmici querelam comprobant.