Non in pane tantum vivit homo, sed in omni verbo Dei3. Nescientes itaque substantiam generis humani, quotidianas epulas hoc nomine consecrarunt. Nam omne, quo vescuntur homines, penus vocatur; hinc et cella penaria, hinc et Dii penates, ab abiectis et prostratis hominibus misera sunt cogitatione composita. Vesta autem quid sit discite5, ne putetis antiquum aliquid, aut cum summo terrore inventum. Ignis est domesticus, qui in focis quotidianis usibus servit. Quapropter coquos habeat, non miseras virgines sacerdotes, quæ contemnentes ignis ipsius favillas, aut prostituto corpore peccare coguntur, aut in virginitate perseverantes perdunt honestam gloriosi nominis dignitatem3.

.

3 Lucæ IV. 4.

4 Festus: Penora. Varro de Lingua Letina Lib. IV. W. 5 De Vesta cf. Cic. de Nat. Deor. II, c. 27. Ovid. Fastor. III. 45. et VI. 250. seq. Arnob. III. 32. IV. 35. Isidori Origg. IX, c. 11.

6 Irrisio!

Haud intelligo quomodo ad peccandum cogi dici possint Virgines Vestales, in quarum incontinentiam ex legibus Pontificalibus Romanorum severissime animadverteretur. Neque contemnentes illud Firmici cum verbis aut in virginitate perseverantes perdunt &c. quadrare videtur. Totus locus laborat, et vix in integrum restitui poterit.

8 Sc. quia cælibem vitam non Deo sed impuræ dæmoni Vestæ consecraverant.

CAP. XVI

Palladii etiam quid sit numen audite. Simulacrum est ex ossibus Pelopis factum'.

Hoc Aba

1 Cogitat de humero Pelopis, quem Ceres in epulo a Tantalo Diis parato parum cauta, cum Proserpinam amissam lugeret, comederat. - Serv. ad Virgil. Georg. III, 7. Cui a Diis in vitam revocato Ceres humerum eburneum loco amissi restituit. Hyginus fab. 83. Serv. 1. c. Lycophron v. 152. Hic deinceps cum ex Pisis Trojam deferretur, quod sine illo osse et arcu Philoctetis Duov dvokrov oraculo accepissent, naufragio periit juxta Euboeam; a Damarmeno vero piscatore Eretriensi expiscatum, illi et posteris custodiendum tradebatur. Pausan Eliac. I. c. 13. Ex illa traditione, humerum Pelopis ad Græcos Trojam obsidentes delatum fuisse, orta est altera fabula, ex eo a Trojanis Palladium factum esse. Hanc præter Firmicum habet Clemens Alex. Protrept. c. 4. p. 41. Potteri. Пohoi Sav τάχα θαυμάσειαν, εἰ μάθοιεν τὸ Παλλάδιον τὸ διοπετὲς καλούμενον ὃ Διομήδης καὶ Οδυσσεὺς ἱςοροῦνται μὲν ὑφελέσθαι ἀπὸ ̓Ιλίου παρακατα θέσθαι δὲ Δημοφῶντι, ἐκ τῶν Πέλοπος ὀςῶν κατεσκευάσθαι, καθάπερ τὸ Ολύμπιον ἐξ ἄλλων ὀςῶν Ἰνδικοῦ θηρίου. Hujus eburnei humeri mentionem quoque facit Philostratus, Imagg. c. 30. Cum Clemente consentit Arnob. IV. 25. Quis ex reliquiis Pelopis conpactum esse Palladium prodidit; non vos? Huc pertinere Cassandræ verba apud Lycophronem v. 53. Meursius existimat: Λεύσσω σε, τλῆμον, δεύτερον πυρουμένην Ταῖς τ ̓ Αἰακείοις χερσὶ, τοῖς τε Ταντάλου, Δαιτρίναν οἰκουροῦσι λειψάνοις πυρὸς

Παιδὸς καταβροχθέντος αιθάλῳ δέμας.

Ex comparatione Palladii cum Jove Olympio probabile est Clementem de humero eburneo Polopis cogitasse. Acceperat forte, Palladium apud Vestales Romanas servatum ex osse factum esse; vetustæ igitur fabulæ fidem habuit. Palladii, cujus primi auctores exstitisse feruntur Lesches et Arctinus, (Hesych. v. Aourdeos), ultimam, quantum scio, notitiam suppeditat Herodianus Lib. I, c. 14. Vesta templo Commodi tempore igne deleto, Vestales virgines Palladium una èum aliis quæ servabant pignoribus Imperii Romani ad Pontificem Maxi

m eundemque Imperatorem in Palatinas ædes detulisse.

ris Scytha fecisse perhibetur; jam quale sit considerate, quod Scytha barbarus consecravit. Est ne aliquid apud Scythas humana ratione compositum, et illa effera gens (hominum) et crudeli atque inhumana semper atrocitate grassata, in constituendis religionibus rectum aliquid potuit invenire? Simulacrum

hoc Trojanis Abaris vendidit, stultis hominibus vana promittens. Vendebatur Deus, ut prodesset emptori, et emptor suppliciter adorabat, quicquid paulo ante viderat subhastatum. Substantia autem simulacri ipsius ex ossibus Pelopis est. Si humana vis miseros homines ossa venerari, purioris saltem et castioris hominis reliquias3 collige. Accedat idolo, quod facis, ex hominis virtutibus meritum. Pelops in deliciis amatoris fuit, et diu prostituti pudoris damna sustinuit. Sed nec adulto ei scelus defuit, Is enim, cujus filiam petebat, eum fraude proditoris occidit. Proditorem etiam ipsum periuriis aggressus est, et ne promissa redderet præmia, hunc eundem per abrupta precipitia jactavit. En cujus electa sunt ossa, ut Deus fieret, qui urbes et regna servaret. Sed nec servavit aliquando nec profuit, et quid se

Unde Firmicus quæ de Palladio tradit hauserit, nos latet. Plura habet quam Clemens; venditum, subhastatum fuisse ait. Hæc vero ex Euhemero eum sumsisse, conjicere licet.

2 In Editionibus Avarus Scytha bis legitur. Sine hæsitatione correxi Abaris Scytha, quem Aristoteles Barin appellat. cf. Scaligerum in Gronovii Minuc, Felice et Firmico p. 434.

3 Neptunus sc. Pelopem amasse dicitur. Pindar. Olymp. I. 38. Tatianus Orat. ad Græcos c. 42. Arnob. IV. 26. supra ad c. XIII. not. 10.

4 Hæc fabula a solo Firmico narratur.

Vide

maneat, ex urbium, in quibus fuit, casibus vidit. Incensa est Troja a Græcis, a Gallis Roma et ex utroque incendio Palladium reservatum est5 Sed reservatum non propriis virtutibus, sed humano præsidio: ab utroque enim loco homines liberant, et translatum est, ne humano flagraret incendio. Tanto numini humana fuerunt præsidia necessaria, et ne arderet, humanum quæsivit auxilium. Dilatum est Palladium ab incendio, non liberatum. Stat sententia, manet pœna, ignis imminet, ignis urget, quem vitare non poterit. Jam parturit flamma cœlestis, jam divinæ animadversionis monstratur adventus, jam futuræ cladis nunciatur exitium, in hoc incendio Palladium latebras invenire non

5 Ex primo ab Aenea, ex secundo a Virginibus Vestalibus in bello Gallico a. u. c. 365. Livius V. 40. Tertium sub Commodo haud commemorat. Forte vero de Aenea haud cogitavit Firmicus, sed de Cæcilio Metello, qui cum templum Vesta arderet, (a. u. c. 512.) sacra pignora a Vestalibus derelicta e flammis eripuit. Ovid. Fasti VI. v. 437. seq.

6 Itaque, cum Firmicus scriberet, Constantino et Constante Impp. incolume adhuc sub Virginum Vestalium custodia permansit. Fabulæ enim sunt quæ J. Malela et auctor Chronici Alexandrini ex traditione Byzantina referunt, Constantinum M. simulacrum hoc, Byzantium translatum, in foro ab eo nuncupato defodisse. Jo. Georg. Roeser de Palladio, in Jo. Christoph. Martini Thesauro Dissertationum &c. Tom. II. Part. I. (Norimb. 1765) p. 290. Quo autem tempore Palladium perierit, ab Auctoribus haud est memoriæ proditum. Vestales vero Virgines post leges a Gratiano et Valentiniano II. adversus Idolo latriam latas contemtui sunt habitæ et sensim desicrunt. Nadal Histoire I des Vestales. Mémoires de Literature tirès du Regîtres de l'Academie des Inscript. et B. L. Tom. V. edit. in Octava forma. Jo. Frid. Eisenhart de Vestalibus et Jure Vestali P. R. Helmst. 1752. et in Opusculis p. 99. seq.

poterit, ignis iste scrutatur abdita, quærit absconsa: et quicquid errantes homines. vanis persuasionibus perdidit, rapida flammarum populatione complectitur: Venit enim, (inquit) dies Domini ut ardens clibanus". Audisti quid veniat. Nihil est, quod ex te collectum in apothecis dominicis reponi possit; ardebis ut stipula, cujus inanis vilitas in cineres favillasque servatur, quam rapax ignis violentia congeniti spiritus pascitur. Hic est exitus finisque vester: hæc est poena, quam pro deceptis hominibus Deus statuit, ut perpetuis ardeat flammis, qui contra voluntatem Dei miserum hominem aut decepit aut perdidit. Volo sane diligenter inquirere, cujus Minervæ hoc volunt esse signum3. Plures enim Minervas fuisse constat nec aliquis in ista parte dissentit. Singularum itaque genus, institutum, artem proposi→ tumque dicamus, ut ex his omnibus inveniri possit, Palladium cujus Minervæ sit nomine consecratum.

CAP. XVII.

Quinque Minervas1 fuisse legentibus nobis tradit antiquitas. Una est Vulcani filia, quæ Athenas con

7 Malach. IV. 1. hanc lectionem solus habet Firmicus. Sabbatier II. p. 1011.

8 Hoc nimirum Palladium.

1 Cf. Ciceronem de Nat. Deor. III, c. 25. qui omnes parum diverse recenset. Cf. Creuzeri notas. Primam Vulcani, alteram Nili filiam, tertiam, Ciceroni secundam, Saturni habet quoque Clemens Protrept. c. 2. p. 24. τýv tov nohéμov évgέtiv. Quartam Jovis, quintam Pallantis. Noster sequitur Clementem, qui c. 2. p. 8. de quinque Minervis egit. Vide porro Arnobium IV. c. 17. et Epiphan. in Ancorato p. 513.