ad similitu concilii Cal conscriptum reticis Ori grio aliis principali ex plenissimam nam tenent 13 6 [X. Quod tiones et constitutiones necnon et subscriptiones eorum. X. Ad cuius similitudinem dinem Niceni magnum Calcedonense concilium conscriptum esse confirmaverunt, et demum alia cedonense Constantinopolim condita, unum videlicet sub Iustiniano imperatore, contra dei concilium impugnatores Origenem, Didimum et Evagrium, et aliud temporibus Agathonis sit et de he- papae et Constantini imperatoris contra Macharium episcopum et Stephanum eius gene, Didi- discipulum ac reliquos episcopos, qui pro frumento zizaniam 3 aecclesiis seminavemo et Eva- runt, vinum miscuerunt aque et proximo potum dederunt eversionem turbidam et que.]1 tanquam lupi agni simulabant mendatium, et veritas ut mendatium refutabatur. [XI.De IV XI. Nosse etiam oportet licet cetera non infirmentur, quatuor esse principalia bus conciliis concilia ex quibus plenissimam fidaei doctrinam tenent aecclesiae, tam de patris quibus et filii et spiritus sancti divinitate, quam de praedicti filii et salvatoris nostri infidei doctri- carnatione. Prior harum Nicena synodus est trecentorum decem et octo episcopoecclesiae. rum sub Constantino Augusto peracta, in qua Arrianae perfidiae blasphemia condempnata, qua inaequalitatem sanctae trinitatis idem Arrius asserebat, consubstantialem deo patri dei filium 10 idem 11 sancta synodus per symbolum definivit. Secunda synodus 12 centum quinquaginta patrum sub Teodosio seniore Constantinopolim congregata, quae 14 Macedonium, sanctum spiritum deum esse negantem, condempnans, consubstantialem patri et filio eundem paraclitum demonstravit, dans latius symboli formam, quam tota Grecia et Latinitas in aecclesiis praedicat. Tertia synodus est Ephesiana prima ducentorum episcoporum, sub iuniore Theodosio Augusto aedita, quae Nestorium duas personas in Christo asserentem iusto anathemate condempnavit, ostendens manere in duabus naturis unam domini nostri Iesu Christi personam. Quarta est synodus Calcidonensis sexcentorum triginta sacerdotum, sub Martiano principe habita, in qua Euticen, Constantinopolitanum abbatem verbi dei et carnis unam naturam pronuntiantem, et eius defensorem Dioscorum quondam Alexandrinum episcopum, et ipsum rursum Nestorium cum reliquis hereticis una patrum sententia praedampnavit 15, praedicans eadem synodus Christum deum sic natum de virgine, ut 16 in una substantia 17 et divinae et humanae confiteantur 18 naturae. Hae 19 sunt, ut praediximus, quatuor principales et venerabiles synodi, fidem catholicam complentes. Sed si 20 qua sint concilia quae sancti patres spiritu dei pleni sanxerunt, post ipsorum 22 quatuor auctoritatem omni manent stabilita vigore. Primo quidem ordo, ut praedictum est, de celebrando concilio insertus habetur 23, et postmodum canonum apostolorum ac primorum apostolicorum, id est a sancto Clemente usque ad sanctum Silvestrum decretorum atque diversorum conciliorum breviarium interpolatur sequens ordinem suum 24. 21 INCIPIT EPISTOLA AURELII CARTHAGINENSIS ARCHIEPISCOPI *Beatissimo 26 Damaso Aurelius Carthaginensis episcopus. Gloriam apostolicae sedis et vestrae sublimitatis gratiam nostra humilitas exorat 27 ut statuta quae repperire poteritis post finem beati principis apostolorum Petri c. XI. quatuor esse principalia concilia omni manent stabilita vigore, praef. coll. Hisp. Incipit epistola etc. Tota epistola a Ps.-Is. conficta (fortasse sec. ep. Hieron. p. 27). 1 Sec. Par. 4280 AA. Sol. num. in Bb. 2 Par. 3839 A. Bb. Constantinopoli. 3 Par. cit. zizaniis, Bb. zizania. 4 Par. cit. eversione turbidum. 5 Sec. Par. 4280 AA. Sol. num, in Bb. 6 Sgrm. in marg.: IV sunt principalia concilia. 7 Sic corr.sec. Par. 3839 A. Bb.; Mut. infirment. 8 Par. cit. Bb. addunt: est. 9 Sic corr. sec. Codd. cit. Sgrm.; Mut. quae. 10 Par. 3839 A add. negans. 11 Bb. eadem. 12 Bb. addit: est. 13 Par. 3839 A. Bb. Constantinopoli. Sqrm. in marg.: IV sunt concilia principalia, i. e. Nicenum Constantinopolitanum Ephesianum Calcido14 Par. cit. qua. 15 Par. cit. damnavit. 16 Sgrm. Bb. et. 17 Par. 38394: subsistentia. 18 Sic codd. cit.; Mut. confiteatur. 19 Par. 3839 A. Žb. Haec. 20 Codd. cit. etsi. 21 Deest in Par. 3839 A, Syrm. 22 Codd. cit. istorum. 23 Sic codd. cit.; Mut. habere. 24 Sgrm. Bb. add. Explicit praefacio. 25 Inscriptioni Par. 4280 AA. Bb. num. I. apponunt. Inscriptio desumta ex Sangerm. 366; deest in Mut. Textus sec. Mutin. 26 Sgrm. add. papae. 27 Bb. exoret. nense. usque ad vestrae sanctitatis principium iuxta apostolicae sedis auctoritatem quam cognovimus per vestrae sapientiae sanctitatem gubernare 1, nobis scripta mittere dignemini: quatenus per vestrae sanctitatis nobilitatem atque prudentiam nosse valeamus quae in praefata sancta sede supradictis temporibus sunt decreta et qui adversus 2 canonum apostolorum instituta gesserunt cognoscatur. Bene valete 3, sanctissime pater, et orate pro nobis, amantissime pater. Data VIII Kal. Martii et lecta Romae V Non. Maii. * RESCRIPTUM BEATI PAPAE DAMASI AURELIO ARCHIEPISCOPO DIRECTUM. 5 Reverentissimo fratri et coepiscopo Aurelio Damasus. 6 3 9 Scripta sanctitatis tuae debita veneratione suscepimus, in quibus sitire venerationem ac prudentiam tuam apostolica instituta, ut dignum erat, cognovimus. Qua de re quaedam ex his quae petisti misimus et quaedam adhuc cum iterum miseris mittere cupimus. Nullum tamen a beati Petri principis apostolorum fine praedecessorum nostrorum praetermisimus, de quorum statutis aliquid tibi per Amonium presbiterum et Felicem diaconum sub certis signaculis non mitteremus. Quae te et custodire optamus et aliis praedicanda ac publicanda mandamus, ut ab omnibus inviolatae debita serventur atque ab omnibus futuris temporibus diligenter venerentur, quia violatores voluntariae canonum graviter a sanctis patribus iudicantur et a sancto spiritu, cuius instinctu ac dono dictati sunt, damnantur, quoniam blasphemare spiritum sanctum non incongrue videntur qui contra eosdem sanctos canones non necessitate compulsi, sed libenter ut praefixum est, aliquid proterve agunt aut loqui praesumunt aut facere volentibus sponte consentiunt. Talis enim praesumptio manifeste unum genus est blasphemantium spiritum sanctum, quoniam ut iam praelibatum est, contra eum agit cuius nisu et 10 gratia iidem sancti aediti sunt canones. Diabolica vero nequitia plerosque subtiliter falli 11 solet, et ita quorumdam inprudentiam per similitudinem piaetatis sepissime inludit, ut pro salutaribus 12 nocitura persuadeat. Idcirco norma sanctorum canonum qui sunt spiritu dei conditi et totius mundi reverentia consecrati, fideliter a nobis est scienda et diligenter tractanda, ne quoquo modo 13 sanctorum patrum statuta absque inevitabili necessitate, quod absit, transgrediamur, sed fidelissime per ea gradientes, cum eis qui eos instinctu condiderunt divino, mercedis gloriam et laboris cumulum eorum meritis auxiliante domino habere mereamur. His itaque rite deliberatis et. ad aecclesiarum vestrarum notitiam nostra 14 deliberatione perlatis, parere vos eorumdem sanctorum canonum regulis summopere convenit, ne in aliquo eis obviare quorumdam ignavia faciat, sed vestra sapiens et sana doctrina quae cupit vos per omnia placere deo illis coheredes et conparticipes caelestis regni in sedibus fideles cooperatores ostendat. Data XVI Kal. Iunii, Gratiano et Siricio, vv. cc. conss. 15 Scripta sanctitatis — suscepimus, init. rescr. Honorii aug. ad Bonif. I. (H. no. 31). quia violatores voluntariae canonum, cf. Clem. 33. Diabolica vero nequitia nocitura persuadeat, Leon. M. ep. 44. c. 2. (1, 913). Idcirco norma sanctorum — transgrediamur sec. eiusd. ep. 14. c. 2. (1, 687). His itaque rite-regulis summopere convenit, 1 Sgrm. gubernari. 2 Sgrm. adversa, Bb. adversum. 3 Codd. cit. vale. 4 Codd. cit. ora. * Textus sec. Mut. 5 Sic Sgrm. Bb.; Mut. directa. Par. 4280AA, Bb. num. II. apponunt inscriptioni. Bb. praedecessorem nostrum. 7 Sgrm. Bb. Amomum. 8 Sgrm. add. veneratione custodiantur et inviolatae. In textu Bb. deest,,debita"; additur in marg. m. s. XI: debita veneratione custodiantur. 9 Bb. add. aut. 10 Deest in Sgrm. 11 In Bb. m. s. XI corrigitur fallere in: falli. 12 Sgrm. Bb. salubribus. 13 Bb. quomodo. 14 Sic Sgrm. Bb.; Mut. nostram. addit: explicit. 15 Bb. Hora diei prima ante solis ortum eiciantur omnes ab ecclesia, obseratisque foribus cunctis ad unam ianuam per quam sacerdotes ingredi oportet, hostiarii stabunt. Et convenientes omnes episcopi pariter introibunt et secundum ordinationis suae tempus residebunt. Post ingressum omnium episcoporum atque consessum vocentur deinde presbiteri, quos causa probaverit introire, nullusque se inter cos ingerat diaconorum. Post hos ingrediantur diaconi1 probabiles, quos ordo poposcerit interesse. Et corona facta de sedibus episcoporum presbiteri a tergo eorum residebunt, quos tamen sessuros secum metropolitanus elegerit, qui utique et cum eo iudicare aliquid et definire possint. Diaconi in conspectu episcoporum stent. Deinde ingrediantur laici, qui electione coniugali interesse meruerunt. Ingrediantur quoque notarii, quos ad recitandum vel excipiendum ordo requirit. Obseratisque ianuis et sedentes in diuturno silentio sacerdotes atque cor totum habentes 5 ad deum, dicturus est archidiaconus: Orate, statimque omnes in terram prostrabuntur, tam episcopi quam presbiteri, et orantes diutius tacite cum fletibus atque gemitibus, unus ex episcopis senioribus surgens orationem palam fundat ad deum, cunctis adhuc in terra iacentibus, dicens hanc orationem: 4 3 Adsumus, domine sancte spiritus, adsumus peccati quidem immanitate detenti, sed in nomine tuo specialiter aggregati; veni ad nos et esto nobiscum et dignare illabi cordibus nostris, doce nos quid agamus, quo gradiamur, et ostende quid efficere debeamus, ut te auxiliante tibi in omnibus placere valeamus. Esto salus et suggestor et effector iuditiorum nostrorum, qui solus cum deo patre et eius filio nomen possides gloriosum. Non nos patiaris perturbatores esse iustitiae, qui summam diligis aequitatem, ut in sinistrum nos non ignorantia trahat, non favor inflectat, non acceptio muneris vel personae corrumpat; sed iunge nos tibi efficaciter solius tuae gratiae dono, ut simus in te unum et in nullo deviemur a vero, qualiter in nomine tuo collecti, sic in cunctis teneamus cum moderamine pietatis iustitiam, ut et hic a te in nullo dissentiat sententia nostra et in futuro pro bene gestis consequamur praemia sempiterna. 9 11 In qua oratio paterna non dicatur nec benedictio, sed ipsa solummodo oratio confirmetur 10. Finita autem oratione et responso ab omnibus: Amen, rursum dicat archidiaconus: Erigite vos. Confestim omnes surgant et cum omni timore dei et disciplina tam episcopi quam presbiteri sedeant; sicque omnibus in suis locis, in silentio consedentibus, diaconus alba indutus, codicem canonum in medio proferens, capitula de conciliis agendis pronuntiet, id est de concilio Toletano IV. cap. XVIII 12, aera XVIII: item ex concilio Toletano IV, aera III: item ex capitulis Orientalium patrum, quae Martinus episcopus de Greco in Latinum vertit cap. XIX 1, aera XVIII de synodo facienda: item ex concilio Calcidonense cap. XIX 16, aera XIX: item ex concilio Agathense aera XXXV 17 vel aliud de canonibus, quod metropolitano aptius visum fuerit, ut legatur: finitisque titulis metro Hora diei prima — adhuc in terra iacentibus, c. 4. conc. IV. Tolet. aut ordo posterior Hispan., sicut ordo in cod. Vigilano Escorialensi exhibit. (Mansi 1, 10). Cf. quoque quae de fonte huius rei dixi in commentat. §. 11. [Adsumus domine consequamur praemia sempiterna, Ordo Romanus, qualiter agatur concilium provinciale, ordo primae diei (De 13 15 1 Sgrm. 366. Bb. diacones. 2 Codd. cit. resideant. 3 Codd. cit. diacones. 4 In Bb.corrig. m. s. XI in: sedentibus. 5 In Bb. corrig. m. s. XI in: habentibus. 6 Bb. fundet. 7 Sgrm. in marg.: oratio initio sinodi dicenda. 8 Bb. deviemus. 9 Sgrm. moderatione. 10 Bb. confime11 et 12 Deest in Sgrm. Bb. 13 et 14 Deest in codd. cit.; in marg. Bb. m. s. XI additur: quod est capitulum sive numerus. 15 et 16 Deest in codd. cit. 17 Bb. XXV. tur. politanus episcopus concilium alloquatur exhortatione, ita dicens: Ecce, sanctissimi sacerdotes, praemissis deo precibus, fraternitatem vestram cum pia exhortatione convenio et per divinum nomen obtestor ut ea, quae a nobis de deo et de sacris ordinibus vel sanctis moribus vobis fuerint dicta, cum omni pietate suscipiatis et cum summa reverentia perficere intendatis. Quod si forsitan aliquis nostrum aliter quam dicta fuerint senserit, sine aliquo scrupulo contentionis in nostrorum omnium copulatione, ea ipsa, de quibus dubitaverit, conferenda reducat, qualiter deo auxiliante aut doceri possit aut doceat. Deinde simili vos obtestatione coniuro vel obsecro, ut nullus vestrum in iudicando aut personam accipiat aut quolibet favore vel munere pulsatus a iusto iuditio scienter avertatur aut discedat; sed cum tota pietate, quicquid coetui nostro se iudicandum intulerit, retractate, ut nec discordans contentio ad subversionem iustitiae inter nos locum inveniat, nec idem in perquirenda aequitate vigor nostri1 ordinis vel sollicitudo tepescat. 3 7 Post hanc exortationem introibunt omnes, quicumque fuerint presbiteri, diacones vel religiosi universi ad audiendam doctrinam. Sicque archidiaconus lecturus est canonem Toletani concilii undecimi, aera prima, ne tumultu concilium agitetur. Quo canone perlecto concilium Ephesinum ex ordine perlegatur; deinde collatio pariter et instructio de mysterio sanctae trinitatis habeatur simulque et de officiorum ordinibus, si in omnium sedibus eiusdem celebritatis unitas teneatur. Pro his quoque causis, prout spatium diei permiserit, et epistolae papae Leonis ad Flavianum episcopum de erroribus Euticetis et mysterio sanctae trinitatis legendaė sunt. Canones quoque de unitate officiorum, nec ad aliud aliquid antea 5 transeatur, quam ista omnia explicentur, ita tamen ut in totos tres dies letaniarum nichil aliud agatur nec retractentur, nisi sola collatio de mysterio sanctae trinitatis et de ordinibus sacris vel officiorum institutis, ita ut haec tota partiantur per totos illos tres dies, ut nichil aliud sit ut dictum est, nisi sola quaestio de his quae praedicta sunt, habeatur, ita ut lectio semper congruens ordinis et causae quae quaerenda est, antecedat. Post haec in quarto die reliquae per ordinem admittendae sunt, sicque omnes qui de religiosis in retroactis diebus pro spiritali instructione interfuerant in concilio, foras egrediantur, residentibus aliquibus presbiteris in concilio, quos metropolitanus probaverit honorandos. Per singulos tamen illos tres dies rogationum letaniarum, episcopi vel presbiteri cum admonitore primum orationibus se prosternant. Sicque collecta a metropolitano oratione consurgant et de divinis tantum, ut dictum est, rebus consultationem habeant, in reliquis autem diebus, cunctis adstantibus oratio colligenda est et sic consedentes causarum negotia iuste et religiose cogitent. Nullus tamen tumultus inter adstantes habeatur. Eodem tamen modo eodemque ordine ad concilium omnes per singulos dies ingrediantur, quo superius iam praemissum est. Nam etsi presbiteri reliqui aut diacones, clerici sive laici de his qui foris steterint, concilium pro qualibet re crediderint appellandum, ecclesiae metropolitanae archidiacono causam suam intiment, et ille concilio denuntiet. Tunc illis et introeundi singillatim et proponendi licentia concedatur. Nullus autem episcoporum a coetu communi secedat, antequam hora generalis secessionis adveniat. Concilium quoque nullus solvere audeat, nisi fuerint cuncta determinata, ita ut quaecumque deliberatione 10 communi finiuntur episcopo [Post hanc exortationem-querenda est,antecedat, ordo Hispan. (1. c. 1, 12. 13).] [deinde collatio sanctae trinitatis habeatur sec. praef. et c. 1. conc. IV. Tolet.] [simulque et de officiorum ordine sec. praef. et c. 2. conc. cit.] 8 1 Bb. vestri. 2 Bb. fuerit. 3 Bb. ministerio. 4 Deest in Sgrm. 5 Sgrm. Bb. ante. 6 Sgrm. Bb. retractetur. 7 In Bb, corrigitur m. s. XI in: congruentis. 8 Sgrm. Bb. consolationem. 9 Codd. cit, add, aut inter considentes aut. 10 Codd. cit. liberatione. 1 rum singulorum manibus subscribantur, ita tamen ut ante duos aut tres dies quam solvatur concilium omnes constitutiones a se editas diligenti consideratione retractent, ne in aliquo offendissent. Item in die quo concilium absolvendum est, canones qui in sancta synodo constituti sunt, coram ecclesia in publico relegantur. Quibus expletis respondeatur in choro: Amen. Deinde ad locum redeuntes, ubi in concilio resederunt, canones ipsos subscribant. Admonendi quoque a metropolitano sunt de pascha venturo, quo veniat die. Admonendi etiam sunt quo tempore supervenienti anno ad faciendum concilium veniant, eligendi etiam de episcopis, qui cum metropolitano dies festos natalis domini et sanctum pascha debeant celebrare. Post haec dicente archidiacono: Orate, omnes simul in terra pariter se prosternant, ubi diutissime orantes, hanc unus ex maioribus orationem dicat: 2 Nulla est, domine, humanae conscientiae virtus, quae inoffense possit tuae voluntatis iudicia expedire, et ideo quia inperfectum nostrum viderunt oculi tui, perfectioni deputa, quaesumus, quae perfecto aequitatis fine concludere peroptamus 3. Te in nostris principiis occursorem poposcimus, te quoque in hoc fine iuditiorum nostrorum excessibus adesse precamur, scilicet ut ignorantiae parcas, ut errori indulgeas, ut perfectis votis perfectam operis efficatiam largiaris. Et quia conscientia remordente tabescimus, ne aut ignorantia nos traxerit in errorem, aut praeceps 4 forsitan voluntas impulerit iustitiam declinare, ob hoc te poscimus, te rogamus, ut si quid offensionis in hac concilii celebritate attraximus, condonare ac remissibile facere digneris, ut in eo quod soluturi sumus adgregatum concilium, a cunctis primum absolvamur nostrorum nexibus delictorum, qualiter et transgressores venia et confitentes tibi subsequatur remuneratio sempiterna. Huic orationi oratio paterna adiungatur et cunctis adhuc iacentibus haec benedictio explicetur: 5 Christus dei filius, qui est initium et finis, complementum vobis tribuat caritatis. Amen. Et qui vos ad expletionem huius fecit pervenire concilii absolutos vos efficiat ab omni contagione delicti. Amen. Et ab omni reatu liberiores effecti, absoluti etiam per donum spiritus sancti, felici reditu vestrarum sedium cubilia repetatis illesi: quod ipse praestare dignetur, qui cum patre et spiritu sancto vivit. 8 Quibus expletis, cum dictum 10 fuerit ab archidiacono: In nomine Domini nostri Iesu Christi eamus cum pace, omnes ilico pariter exurgentes, residente metropolitano ab ipso primum incipiente 11, osculum sibi invicem omnes pariter dabunt. Sicque data sibi invicem pace conventus concilii absolvatur. 9 12 13 Nostrorum tibi, domine, curvantes genua cordium, quaesumus, ut bonum quod nobis a te requiritur exequamur scilicet, ut 14 prompta tecum sollicitudine gradientes discretionis arduae subtile iuditium faciamus ac misericordiam diligentes clareamus studiis tibi placitae actionis. 15 Ad te, domine, interni clamoris vocibus proclamantes unanimiter postulamus, ut respectu tuae gratiae solidati praecones virtutis 16 efficiamur intrepidi tuumque valeamus verbum cum omni fiducia loqui. 17 [ita tamen ut-offendissent sec. c. 18. collect. sempiterna, ordo Roman. cit. ordo tertiae diei Martini Brac.] [Admonendi quoque a metropolitano turo sec. c. 5. conc. IV. Tolet.] ven [Admonendi etiam sunt - · concilium veniant sec. c. 18. conc. III. Tolet.] [Nulla est domine— subsequatur remuneratio (1. c. p. 176).] [Christus dei filius-concilii absolvatur, ordo rom. 1. c.] [Nostrorum tibi usque ad finem, ordo Hispan. (1. c. 1, 13).] [Nostrorum domine - placitae actionis, ordo Rom., ordo alterius diei (1. c. p. 174).] 1 Codd. cit. explicitis. 2 Bb. rubricam ponit: oratio. 3 Codd. cit. praeoptamus. 4 Bb. praeces. 5 Bb. rubricam pon. Benedictio. Bb. ut. 7 Bb. Sgrm. add. Amen. eum 8 Pro,,qui vivit" Sgrm. cuius regnum et imperium permanet in saecula saeculorum. Amen. Bb. et reliqua. 9 Codd. cit. cum. 10 Sgrm. dictus. 11 Sgrm. incipere. 12 Deest in Sgrm. 13 Sgrm. Bb. rubr. ponunt: oratio diei secundi. 14 Deest in Sgrm. 15 Sgrm. Bb. rubr. pon. Oratio diei tertii. 16 Bb. virtutes. 17 Bb. add. explicit. |