intelligitur ex catalogo episcoporum Mediolanensium, eadem manu qua catalogus Romanorum pontificum scripto et usque ad Arnulfum mortuum a. 1018 ducto. Ex eodem catalogo et ex inscriptione epistolae Widi mutata in:,,Paschasii papae ad archiepiscopum Mediolanensem" apparet, codicem non in Gallia, quod idem Rosshirtius affirmat, sed Mediolani exaratum fuisse. (Cf. quoque quae scripsi de hoc codice in Dove, Zeitschrift für Kirchenrecht Tom. III. p. 125. 126.) V. Codex Valicellanus D. 38. membr. 4. saec. XI. foliorum 210. Praemissis 13 titulis collectionis ad causam Acacii spectantis catalogoque pontificum Romanorum usque ad Stephanum V. (816-817) profertur praefatio1:,,In nomine domini nostri Iesu Christi incipit praefatio sancti Isidori libri huius. Isidorus Mercator servus Christi lectori conservo suo et parens in domino fidei salutem" ceteraque omnia usque ad decreta papae Damasi eadem forma eodemque ordine ponuntur, ac in Bambergensi, a quo tantum in eo discrepat, quod decretales non in capita di stincta sunt. Finis epistolae ultimae Damasi (epistolae ad Stephanum conciliaque Africae) inde a verbis: „libat quidem domino prospera" deest, cum folia plura etiam hoc loco exsecta sint. In ceteris foliis adduntur epistolae Nicolai I. quaedam in causa Rothadi Suessionensis episcopi datae, fere eaedem quae in cod. Vatic. 1344 exhibentur, scilicet a Philippo Jaffé allatae sub numeris 2053, 2052, 2054, 2066, 2067, 2082", 2097, 2098, 2100, 2101, 2012, et epistola Vitaliani (Jaffé 1614), in qua non integra desinit codex. VI. Codex Eporediensis 83. membr. 4. saec. X. exeunt. aut saec. XI. ineunt. in quo in fol. 1. praefatio ponitur et qui cetera omnia ut Valicellanus, sed integra usque ad epistolam Damasi ad Stephanum conciliaque Africae exhibet. Initium praefationis est:,, In nomine domini nostri Iesu Christi incipit praefacio sancti Isidori libri huius. Isidorus Mercator servus Christi lectori conservo suo et parens in domino fidei salutem.“ In verbo:,, Mercator" litera r (primae syllabae,,mer") paene erasum est, litterae,,ato" atramento alius coloris scriptae sunt, ita ut appareat postea voluisse aliquem corrigere,,mercator" in peccator". Subiectis post ultimam epistolam Damasi verbis: deo gratias Amen" adduntur versus, quorum initium et finis est: ,,Egregioque patri fer codicem milleque preces Summo Azo domino magnificoque viro ,,Quem decorat pietas quem Christi gloria adornat Condidit versiculum de domno Azone viro Sacratissimo in tuo regno fac eum dignissimo placent...b.. ,,atque tuo filio qui tecum regnat et cum spiritu (placentem tibi) ,,per infinita saecula et saeculorum saeculi." Cum Azo circiter a. 867 episcopus Eporediensis fuerit (cf. Ughelli IV. 1066) opinari licet, versus illos ab amanuensi alio ex codice transcriptos fuisse. Codices 5 antea enumeratos artissime inter se cohaerere cum ex forma quae in eis decretalium est, tum ex eis quae eis anteposuerunt, intelligitur, quamquam certissimum est, Bambergensem et Valicellanum, qui ordinem decretorum 1 Unum folium exsectum est, postrema enim verba folii 3 sunt:,,et vulgares publicaeque“, prima autem folii 4: „,non infirment quattuor esse." 2 Initium huius epistolae in folio exsecto legebatur, incipiens verbis: „,omni remota occasione indesinenter occurrant" etc. 3 Post quam epistolam inseritur, ut in Vatic. 1344, libellus proclamationis Rothadi (Mansi 15, 681). Liberii mutaverunt, non ex eodem exemplari, ex quo Parisiensis 4280 AA, Pistoriensis, Lucensis ductos esse. VII. Codex Sangallensis 670 membr. fol. scriptus duabus manibus1 saec. X., non saec. IX. (ut Hänel catal. p. 704 dicit) foliorum 253 (paginarum 507 vel potius 506, cum numerus 246 bis positus sit), 36 quaternionum, quorum tantum 23 folia 8 complectuntur. In pag. 2 profertur tabula decretorum a S. Clemente usque ad Damasum manu saec. XIII. scripta, in pag. 3. Stephanus Baluzius scripsit:,,In hoc codice qui est vetustissimus et optimus continentur epistolae suppositiciae Romanorum pontificum a B. Clemente ad Damasum. Inter has tamen sunt quaedam quae falsae non sunt. In fine habentur epistolae XXXIII S. Gregorii papae. Steph. Baluzius.“ Quamquam in principio mutilus non est, exhibet tantum decretales a secunda epistola S. Clementis ceteraque omnia eodem ordine quo Bamberg. et Valicell. cit.; Damasi papae decreta, quorum non plura quam in manuscriptis modo memoratis proferuntur, sequuntur inde a p. 422 usque ad finem epistolae Gregori M.: 1) ad Bacaudam (ep. 8. lib. I. ed. Bened.), 2) ad Balbinum (ep. 15. lib. I.), 3) ad Natalem (ep. 19. lib. I.), 4) ad Anthemium (ep. 24. lib. I.), 5) ad Iohannem (ep. 25. lib. I.), 6) ad Venantium (ep. 34. 1. I.), 7) ad Petrum (ep. 35. l. I.), 8) ad Anthemium (ep. 42. 1. I.), 9) ad Felicem Sypontinum (ep. 53. 1. I.), 10) ad Anthemium (ep. 68. 1. I.), 11) ad Leonem (ep. 78. 1. I.), 12) ad clerum nobilesque Corsicae (ep. 80. 1. I.), 13) ad Hilarum (ep. 84. lib. I.), 14) ad Iohannem (ep. 14. 1. II.), 15) ad Antonium (ep. 20. 1. II.), 16) ad Benenatum (ep. 45. 1. II.), 17) ad Iohannem (ep. 46. l. II.), 18) ad Columbum (ep. 48. 1. II.), 19) ad Iohannem (ep. 50. 1. II.), 20) ad Natalem (ep. 52. 1. II.), 21) ad universos episcopos Corinthios (ep. 39. 1. III.), 22) ad Columbum (ep. 48. 1. III.), 23) ad Iohannem (ep. 56. 1. III.), 24) ad Mauricium (ep. 65. 1. III.), 25) ad Maximianum (ep. 11. I. IV.), 26) ad Ianuarium (ep. 27. 1. IV.), 27) ad Constantinam (ep. 30. 1. IV.), 28) ad Mauricium (ep. 40. I. V.), 29) ad Iohannem (ep. 18. 1. V.), 30) ad Sabinianum (ep. 19. 1. V.), 31) ad Ciriacum (ep. 4. 1. VII.), 32) ad Mauritios, Petrum etc. (ep. 7. 1. VII.), 33) ad Eulogium (ep. 34. 1. VII.), 34) ad Brunichildam (ep. 11. 1. IX.), 35) ad Secundinum (ep. 52. 1. IX.), 36) ad Syagrium, Heterium etc. (ep. 106. 1. IX.). Codex alio manuscripto Pseudo-Isidoriano adhibito postea alia manu correctus est. Distinctio in capita quae in Paris. 4280 AA, Pistor., Lucensi ubique, in Bambergensi nonnullis certe locis invenitur, in hoc codice plane neglecta est ac ne numeri quidem capitum textui interpositi sunt. Attamen dubium non est, codicem ex alio manuscripto capitum distinctionem titulosque eorum exhibentem transcriptum fuisse, cum in textu epistolae III. Fabiani post finem c. 27 verba:,,de eo qui pulsatus ante iudicem et de eo qui iratus crimen alicui obicit et quia scriptura probandum sit obiectum crimen“ legantur, quae sunt titulus c. 28 Fabiani et quae librarius in conscribendo codice titulos omittens incuria quadam hoc loco exscripsit. VIII. Codex Darmstadtensis 114, membr. fol. saec. XI., non saec. X., foliorum 248. In fol. 1 legitur manu posteriori scriptum:,,S. Petri Coloniensis“. Exhibet codex omissis praefatione et rebus quae eam sequuntur, epistolas a prima Clementis usque ad Damasum, ita ut ceteri huius classis manuscripti. Damasi decretorum tantum 4 proferuntur: a) epistola Hieronymi: „, supplex", b) concilium Romanum, c) epistola Stephani et conciliorum Africae, d) rescriptum Damasi ad Stephanum. Duae epistolae quae in reliquis praemittuntur, epistola ad Paulinum et ad Hieronymum in codice non habentur, attamen folia in quibus antea legebantur, deesse videntur. Codex, ut Bambergensis et Sangallensis, alia manu 1 Prima manus solas priores 18 paginas scripsit, quae comprehendunt epistolam secundam Clementis tertiaeque partem priorem usque ad verba: et aeris ipsius dedit veritatemque in querere prae..." — 2 In prioribus quaternionibus quaedam ex prima epistola Clementis omittuntur, quaedam ex eiusdem et Anacleti epistolis bis leguntur. Primus enim quaternio continet fol. 1-9, secundus fol. 13-19, inter quos postea insertus est quaternio comprehendens fol. 10-12. correctus est. Profert eadem capita numeris et titulis adiectis quae habentur in Paris. 4280 AA, Pistor., Lucens. Adduntur ultimae epistolae Damasi 36 epistolae Gregorii M., quas in codice Sangallensi describendo enumeravi, et epistola Felicis episcopi eidem papae (op. Greg. M. ed. Bened. II. p. 1274) rescriptumque Gregorii M. Felici directum (1. c. p. 1276). In fine codicis exhibetur initium c. 5 conc. II. Toletani et excerptum synodi Gregorii iunioris. Hoc loco enumerandi etiam hi sunt: IX. Codex Vatican. 4873 chart. fol. quem exaravit, ut in fine eiusdem legitur,,,1566 Vincentius Navarra bibliothecae Vaticanae Sanctissimi scriptor“, foliorum 170. et X. Codex Matritensis Ff. 8. chart. fol. saec. XVI. aut XVII. foliorum 151, qui duo a IIa epistola Clementis decretales easdem, eiusdem formae, eodem ordine, ac cod. Sangall. et Darmst. proferunt, tamen ut Valicell. et Sangall. neque capitum titulos neque numeros exhibent. Damasi illae VI epistolae leguntur, quae sunt in Par. 4280 AA, Pistor., Lucens., Epored., Sangall. Decretalibus Pseudo-Isidorianis in ambobus codicibus subiiciuntur primae 15 epistolae Gregorii M. quas Sangall. et Darmst. continent. In Vatic. nihil amplius excepto nomine amanuensis, in Matrit. epistola Zachariae Theodoro episcopo Ticinensi scriptae: ,,pitacium quod nobis" (Jaffé 1758) additur. Quamquam codices duo artissime inter se cohaerent, tamen ex eodem manuscripto descripti non sunt, cum in Matrit. desint finis epistolae Annicii, decretales Sotheri, Eleutheri, Zepherini, Calisti, Urbani, Pontiani, initium epistolae Anteri. Verba enim epistolae Annicii: „venient illusores secundum deside ..." (c. 4) sine ulla intermissione aut distinctione sequitur epistola Anteri a verbis:,,scitote eam communi utilitate“ (c. 2)1. Sunt etiam alii codices huic classi attribuendi, qui tamen quibusdam in rebus a ceteris discrepant, et quidem: XL. Codex Vatican. 3788 membr. 4. saec. XII. foliorum 215. Simili ex exemplari ex quo Paris. 4280 AA, Pistor., Lucens. derivatum codicem ostendunt canones Silvestri integri, libellus Hieronymo adscriptus de gradibus ecclesiasticis, synodus sub Gregorio M. habita, excerpta de separatione coniugum, epistola Gregorii M. ad Augustinum. In principio mutilus exhibet excerpta quaedam ex vitis Romanorum pontificum inde a Zepherino usque ad Felicem II. Sequuntur alia manu scripta fragmentum catalogi paparum: „CI. Eugenius (II.) sed. ann. IV. m. VII. d. XXIII. (824-827) - CVIII. Adrianus (II.) sed. ann.", et catalogus pontificum ecclesiae Constantinopolitanae ductus usque ad Ignatium († 878). Profertur deinde tabula titulorum capitum decretalium Pseudo-Isidorianarum, non eadem quae in ceteris, sed alia quam in hoc solo codice reperi:,,Clemens presul Romanae aecclesiae scripsit: cap. I. In fol. 7 desinit c. 21 Clem. in verbis: ,,fundamentum in prima"; cf. ed. mea p. 37 not. 6. Sequitur eodem in folio c. 27: „Episcopos“. - c. 35,,sic radix eorum" (fol. 8), cf. 1. c. p. 41 not. 11. Post quae verba profertur c. 38 a verbis: accedant et hinc et capita sua" (cf. l. c. p. 43 not. 14). Pergit c. 38 a verbis:,,submittere eorumque" in fol. 10-12, in quibus cetera usque ad finem epistolae primae Clementis omissis „et verum seniores venerari" (c. 41, cf. 1. c. p. 44 not. 3) leguntur et deinde: - a) c. 50. „Ecce oris nostri — iusta invenient“ (c. 52.) cf. p. 50 not. 9. c) c. 70.,,Quapropter d) c. 70. Hic ergo saeculum futurum" (c. 71.) cf. p. 58 not. 12. e) Anacl. c. 18. Cuius supra epistola fidelibus portandi" (c. 19.) cf. p. 75 not. 3. f) Anacl. c. 19. Haec fratres et hi cavendi sunt" cf. p. 76 not. 19. g) Anacl. c. 24. „,de quorum ordinatione iustissime terminentur" (c. 26) cf. p. 79 not. 9. In fol. 9 cod. legitur epistola II. Clementis usque ad verba:,,aut forte per clericos" c. 46; cetera verba huius capitis et reliqua capitula epistolarum Clementis et Anacleti in folio 13 et sequentibus exhibentur, ita ut loci sub a―g prolati bis in codice inveniantur. 1 Cf. comment. mea quae extat in Dove, Zeitschrift 1. c. p. 123. de diligentia corporis domini, cap.1 II. de vasis sacris epistola decr. Felicis papae 1. Felix episcopus scripsit: cap. I. de his qui nequeunt accusare, cap. II. de dandis inducis epistola decr. Damasi papae I.“, qua in tabula non omnes cuiusque papae decretales in capita continue numerata, sed in sua quaeque epistola capita dividitur, ita ut distinctio capitum eorumque tituli ab eis quae in Paris. cit., Pistor., Luc. habentur plane abhorreant. Exhibet deinde codex decretales a Clemente2 usque ad Damasum, easdem quas reliqui huius classis manuscripti. Distinctae sunt in capita titulosque quae tabula memorata indicat, tamen in quibusdam epistolis, velut in Eusebii decretalibus et postrema epistola Damasi ad Stephanum conciliaque Africae illa antiquior divisio quae in codicibus aliis habetur usurpata est. Inter decreta Damasi et quidem post epistolam Hieronymi alia manus inseruit praemissa inscriptione:,, fules Niceni concilii Damaso papae ad eundem Paulinum directa" symbolum Nicaenum3. Damaso subiiciuntur excerptum Pseudo-Stephani c. 2. de infamibus, canones Silvestri ceteraeque res quas iam supra memoravi. In fine codicis habentur epistola Gregori M. de trina mersione:,,respondere etc.", synodus Gregorii iunioris, capitula synodi sub Gregorio VII. a. 1078 habitae in Vatic. reg. 1054 quoque prolata*. 1 Tituli secundae epistolae Clementis. 2 Clementis, Evaristi, Alexandri epistolae (non integrae) sic habentur: in duobus foliis (9, 10) postea additis altera manu saec. XII. scriptum initium epistolae primae Clementis usque ad verba: „,quae pax nominatur“ (c. 13), fol. 11 excerpta quaedam epistolarum Clementis, fol. 12-14 epistola II. Clementis usque ad verba: ,,salubri necesse est" (c. 49 i. f.), fol. 15 purum, fol. 16 ultima pars eiusdem epistolae Clementis a verbis:,,proferte quoniam" etc. (c. 54 pr.), fol. 16v. - fol. 21 initium epistolae tertiae Clementis usque ad verba:,,prophetam de quo dicimus“ (c. 71), fol. 22 purum, fol. 23 finis huius epistolae a verbis:,,et per omnia qui aeterni saeculi" (c. 73), fol. 23v.-46 epistolae IV., V. Clementis, decretales Anacleti, prima et secunda Evaristi, secunda quidem non integra, desinit enim fol. 46 in verbis:,,et non gementes" (c.8 i. f.); sequitur fol. 47 purum et postea additum; in fol. 48 legitur pars eiusdem epistolae a verbis: ,,meraco ad plenum mixtus" usque ad verba: an fames an nuditas" (c. 11 med.), et in fol. 49, ante quod unum folium deesse videtur, epistola prima Alexandri a verbis:,,atque confiteri aliquos dicunt" (c. 3 i. f.) usque ad verba: non vestri potius intimatur? si trinitas non est" (c. 10); fol. 50 - fol. 53 finis primae epistolae a verbis:,,in merorem humiliamini in conspectu etc." (c. 10) et prima epistolae secundae pars usque ad verba: ,, ab auxilio vestro se subtraxerit" (c. 14). Post fol. 54 purum in fol. 55 tertia epistola Alexandri a verbis:,,qui odit fratrem suum etc." (c. 16) exhibetur. 3 Epistola inscripta: „,item ad eundem de damnatione quorundam hereticorum" (post Nicenum concilium) non integra, sed tantum usque ad verba:,,in carne quam assumpsit Christus" profertur. 4 Ut lector videat qualis sit divisio capitum in hoc codice facta, hic titulos et capita primae epistolae Anacleti cum capitibus, sicut in aliis codicibus exhibentur, comparata ponam: ,,c. I. de naustologis et epibatis.“ = c. 2. inde a verbis:,,epibatis autem totius fraternitatis“ usque ad:,,prave doctrine verba docentur." ,,c. II. de promuncturüs confragosis.“= c. 2. „promunturia vero sunt iudices et pericula minantur ac mortes." ,,c. III. de bitalassa.“. = c. 2.,,bethalassa vero loca - navigantes mereantur audiri." ,,c. IV. de sacerdotum detractione.“ = c. 3. ,Audimus fratres" c. 9. ab hominibus venerari." „c. V. quod non ubique aut soli liceat sacrificari.“ = c. 10.,,Ipsi autem quando mentatione indiget." „c. VI. quod diacones oculi episcopi dicuntur." beant sacrificio." incre = c. 10. In solemnioribus quippe — prae -- „c. VII. ut omnes communicent qui noluerunt aecclesiasticis carere liminibus.“ = c. 11.,,Per acta autem". - c. 12.,,scandalizatur in me." ,,c. VIII. ut non scandalizetur episcopus.“ quam nocete." c. 12.,,ille procul dubio“. c. 13.,,et nulli un ,,c. IX. ut cristiani non sint susurrones.“ = c. 13.,,fratres estis" - c. 14. spiritaliter rege neravit." „c. X. quod res ecclesiae non sint tollendae." = c. 14. „,ergo qui Christi pecunias" c. 15.,,mentionem faciens Loth." XII. Codex Parisiensis 3854 membr. 8. saec. XII. foliorum 223. duabus manibus exaratus. Exhibet decretales easdem, quae in ceteris huius classis leguntur usque ad Damasum et quidem eodem ordine ac Bambergensis et Valicellanus. Incipit a prima epistola Clementis et proferuntur prima manu scriptae epistolae usque ad Melchiadem, tractatus de ecclesia primitiva, exemplar constituti Constantini imperatoris, non integrum, sed ab initio usque ad verba c. 4: „,quoniam flagitiis posuisti“, postea a verbis c. 5: non esse alium deum nisi patrem et filium" usque ad verba:,,me sanitati comperi reditum"; excerpta ex gestis synodalibus sancti Silvestri. Postea alia manu scripta exhibentur decreta ceterorum pontificum Romanorum usque ad Damasum. Singulae decretales in capita non distinguuntur, saepius inscriptiones earum omittuntur, attamen librarius nullis adiectis numeris rubricas in singulas epistolas inseruit. Codice qui Valicellano similis fuerit, usum esse apparet ex eo quod in fine decreta Nicolai I. ad causam Rothadi Suessionensis episcopi spectantia proferuntur. XIII. Codex Vaticanus 629 membr. fol. saec. XII. foliorum 271, quo Faustinus Arevalo in edendis operibus Isidori Hispalensis et Vignolius in libro pontificali edendo usi sunt, eandem formam collectionis Pseudo-Isidorianae eandemque divisionem capitum ac Paris. 4280 AA, Pistor., Lucens. exhibet. In primis 114 foliis leguntur variae res ad Pseudo-Isidorum non spectantes. In fol. 115 profertur tabula titulorum decretalium paparum a Clemente ad Damasum subiuncta epitome constitutionis ad Ablavium datae, sicut in codicibus 3 citatis. Sequitur catalogus Romanorum pontificum editus ex hoc codice a Vignolio in tom. I. libri pontificalis a Petro usque ad Adrianum IV., cui manus saec. XV. addidit nomina ceterorum paparum usque ad Eugenium IV. Deinde habetur praefatio: „In nomine domini nostri Iesu Christi incipit prephatium sancti Isidori libri huius cuius hec sunt capitula" .... „Isidorus Mercatus servus Christi lectori conservo suo et parenti in domino fidei salutem.“ Exhibetur ut in ceteris; nescio quid Faustino Arevalo (op. Isid. Tom. I. p. 244. 246) in mentem venerit dicenti in hoc codice praefationem formae brevioris quam in ceteris Pseudo-Isidorianis contineri et quonam ex codice illam praefationem quae in appendice tomi citati p. 607 legitur ediderit. Quamquam posteriore loco numerum codicis non indicat, ex iis quae p. 244. 246 affert nihil aliud coniici potest, nisi praefationem secundum Vaticanum 629 publicatam esse. 1 Quae epistola tantum usque ad verba c. 23:,,diligis deum quem non vides" exhibetur; desunt folia plura et in folio sequenti incipit epistola secunda Evaristi inde a verbis c. 11:,,deus omnipotens ut nos a.“ 2 Cuius rei haec exempla sufficient: in epistolis Alexandri hae rubricae hoc ordine inveniuntur:,,nil statuendum pro libitu" (ante verba c. 1:,,reiecistis mandatum dei");,,descriptionem non esse extorquendam" (ante verba c. 2:,, si autem non adnuntiaveris"); de primatu Romano" (ante initium c. 4);,,perturbatores infames et excommunicatos" (ante initium c. 6);,,de scripturis violenter extortis" (ante initium c. 7); „,ubi querela“ (ante verba c. 8:,,si quis erga aepiscopum");,,de sacrificio“ (ante initium c. 9);,,de aqua sanctificata“ (ante verba c. 9:,,aquam enim sale");,,de perturbatoribus excommunicandis" (ante verba c. 13:,,et sicut multis nocet");,,detractione" (ante initium c. 17); „crucifixio domini“ (ante verba c. 18:,,crucifigunt enim "). 3 Apud Philippum Jaffé numeris 2057, 2053, 2054, 2058, 2065, 2066, 2067, 2082, 2097, 2098, 2099, 2100, 2102 allatae inserto inter num. 2082 et 2097 libello proclamationis Rothadi (Mansi 15, 681). Ante quae decreta leguntur excerpta actionis IX. et X. concilii Chalcedonensis, 4 epistolae Vitaliani papae (Jaffé 1614—1617), excerptum epistolae Leonis M. Anastasio Thessalonicensi directae (op. Leon. ed. Ball. Tom. I. p. 619). Subiciuntur autem decretis Nicolai: a),,incipit notio episcoporum qui fuerunt in sancta Romana ecclesia per ordinem" (usque ad Sergium III. 904-911) et acta Marcellini usque ad verba:,,in dampnationem eorum interdictione subscriberent“ (Amort, elementa iuris canonici p. 450-454) quibus additur: laudetur numerum Sabaoth quia tale volumen Savini pollex mediusque peregit et index: quos medicus iuvit postremus et auricularis, anseris et spine bonis autem ope suppeditante." 4 Isidori vitae ortus vel obitus sanctorum (ed. Arevalo V, 152 sqq.), eiusdem allegoriae (V, 115 sqq.), Bedae liber de locis sanctis, Isidori liber praefationum veteris et novi testamenti (1. c. V. 190 sqq.), Iuliani Toletani episcopi liber prognosticorum (bibl. vet. patr. Colon. 1618. Tom. VII. p. 472), libri X historiae ecclesiasticae Eusebi interprete Rufino, ab eodem liber XI. Eusebio additus, Isidori Cronica (1. c. VII. 63 sqq.). Decretales Pseudo-Isidor. d |