Anselmus, aliter Grotius quique eum secuti sunt duodevicesimi saeculi theologi; neque nos non iure nostro hoc nostrae theologiae propositum esse iudicabimus, ut nostra ratione hoc divini consilii mysterium explicemus. Quare cum omnes oportet diligenter attendere, quid intersit inter doctrinae Evangelicae principia in fidei nostrae libris perscripta et inter explicationes septimo decimo saeculo additas, tum eos, qui dogmaticen discere incipiunt, qui mole definitionum et distinctionum scholasticarum, nisi fundamentum earum ac consilium intelligatur fere inutilium, tanto facilius perturbantur atque a perspiciendo prohibentur, quanto eae magis a nostro ingenio nostraque et quaerendi et disputandi ratione abhorrent. Iam in hoc, quod repetimus, compendio Hutterus principia ecclesiae Lutheranae dogmatica, qualia imprimis in Libro Concordiae, tum in scriptis nonnullis Melanchthonis (i. e. in eius locis et examine ordinandorum), Chemnitii (i. e. in locis et examine concilii Tridentini), Hunnii reperiebantur, quantum fieri potuit, ipsorum verbis expressa composuit (cum quibus quia ipse prorsus consentiebat, opus non erat disiungere ecclesiae doctrinam ab iis quae ipse sentiret); praeceptaque symbolica non modo non accuratius definivit, verum ne explicavit quidem aut supplevit. Quare, ut unum afferam, loc. III. qu. 36 de Dei cum hominibus reconciliatione nihil addit, quod simplicem doctrinae expositionem excedat et artificiosae inquisitioni simile sit. In ipsa praeceptione qui iustum doctrinae systema quaerat, non pauca desideret. Nam nonnullae partes graves sane ac difficiles, quia in libris symbolicis praetereuntur, prorsus desunt (velut de Dei attributis quae tradi solent); alii loci, quia tunc maxime multis disputationibus explorabantur, iusto copiosius tractantur; alii (velut de cruce, de scandalo) significant illi quidem, quo animo reformatores fidem nostram condiderint, sed nobis vix dogmaticae attribuendi esse videantur. Caret etiam expositio ordine ad certam disciplinae formulam accommodato; nam maior cura erat, quid diceretur, quam quo quidque loco diceretur. Omnia igitur haec quamvis minus satisfaciant, tamen et dogmatice Lutherana qualis tum, cum condebatur, fuerit ostendunt, et plenissimam libertatem eius pro nostrae aetatis usu explanandae et excolendae concedunt. In una autem re Hutteri librum supplevi. Nimirum in iis locis, de quibus confessiones Evangelicae dissentiunt, ad Lutheranam doctrinam, quam solam Hutterus exhibet, adiunxi Reformatae expositionem pariter institutam. Etenim ad alterutram doctrinam recte percipiendam et intelligendam tironi non hinc proficiscendum esse existimamus, ut quae dissentiunt cognoscat, sed ut, quo modo ab utraque communiter verbum divinum in artis dogmaticae rationem redigatur, discat. Verumtamen quamquam ecclesia Reformata praeclaris dogmatices compen diis abundat, quia ne quae breviora quidem sunt, in iis, quae publicis Symbolis constituta sunt, repetendis continentur, sed ad artis ac disciplinae normam argumenta componunt, difficile erat Reformatae doctrinae succinctam expositionem invenire Hutteriani compendii simplicitati accommodatam. Usus tamen sum in loco de sacramentis Wollebii compendio *), de praedestinatione et christologia, si omisissem, quae ad summam rem minus pertinent, Picteti institutionem dogmaticam **) huius libelli rationi satis convenire censui. Reliquum est ut dicam, omissa esse in hac editione, quae liber Hutterianus, cum olim ad religionem in gymnasiis tradendam adhiberi soleret, addita habebat primi et alterius et tertii cursus signa; nemo enim ad hanc rem nunc amplius eo utatur; item paginas librorum symbolicorum, quae citabantur, quorum nos alias et tam diversas habemus editiones, ut omnis paginarum citatio inutilis esse videatur; neque Christiani II. Electoris ipsiusque Hutteri praefationes repetendas duximus, ad finem nobis propositum nihil conferentes. Dabam Berolini m. Martio MDCCCLV. Dr. A. Twesten. *) Wollebii compendium theologiae, 1626. **) Benedicti Picteti theologia Christ. Genev. 1696. ELENCHUS LOCORUM THEOLOGICORUM HOC LIBELLO Pag. |