BIJLAGE.

De brief van Cornelius Grapheus aan Joannes Caron dilet, kanselier van Brabant.

(Zie boven blz. 7 vlg.).

Brandt heeft in zijne Historie der Reformatie, Amst. 1677, Dl. I, blz. 71-79, eene vertaling van dezen brief gegeven. In de bibliotheek der rijks-universiteit te Leiden bevindt zich het oorspronkelijke in manuscript. Volgens eene zestiende-eeuwsche aanteekening op het stuk is dit met Grapheus' eigen hand geschreven. De inhoud is als volgt:

Reuerendissimo D. Episcopo Panormitano.

S. P. Mirabitur scio amplissime pater, tua Reuerendissima paternitas, quod ego bis miser homuncio, eidem tuae paternitati ignotus, eandem litteris sollicitare praesumam, praesertim in tanti honoris fastigio constitutam, totque ac tantis vndique negocijs constipatam, ut uix (uti conijcere possum) uel intimis amicis aures interdum praebere uacet, Sed extremae nostrae miseriae necessitas, sed laudatissimae atque apud omnes passim uulgatissimae tuae magnitudinis humanitas, me ad te uelut ad benignissimum patrem, licet importunius confugere coegit, atque cum gemitu et amaris lachrymis nostrum longe infoelicissimum exponere casum, ut nostri misertus, nos quantum tuae clementiae confidimus, quantumque tua autoritate polles, qui in huius aulae Senatu praesidem agis, tuo consilio, tua ope, tuo fauore, iuues, Siquidem, uti tum aliorum relatu, tum ex coniugis meae supplicationibus forte iam dudum accepisse potes, uocatus a Caes. Maiest. mox iussis obediens comparui, comparens grauiter accusatus sum factionis Lutherianae, Scripseram epistolam quandam praefatoriam, in libellum quendam Jo. gocchij, qui intitulatur de libertate Christiana, ea impressa est longe ante aedictum Caesareum, in ea imprudenter magis quam ex animi pertinacia notaui nescio quam Christianorum seruitutem, idque sub hoc tempore, cum talia uel dicere, uel scribere nondum esset prohibitum, omnesque passim huiusmodi scriptis applauderent, Est mihi ingenium suapte natura ad nihil non tentandum admodum procliue, quod imprudentius scripsi, hoc magis ingenij explorandi gratia, quam offendendi causa feci, Sic poeticen, sic musicen, sic graphicen, hoc est pingendi artem, autodidanтor expertus sum, sic latine, sic graece utcunque gustaui, sic reliquas linguas quae ad bonas artes faciant modo tempus et facultas detur, gustare percupio, ob haec italiam pene totam, non sine magno labore, et quandoque inaedia, peragraui, ob haec fortunam, opes, ac congerendarum diuitiarum occasionem omnem fortiter contempsi, necessario semper et honesto contentus uictu, Qualecunque id est quod per me admissum est, id ingenij exploratio

admisit, non malicia, Si ingenium humanum exercitij gratia utcunque tentatum, non tamen malum, non peruersum, non pertinax, sed emendari, sed corrigi, sed meliori iudicio submitti paratum, sit uiris eo praeditis in perniciem, praestaret esse brutum aut saxum quam hominem siquidem natura fieri non potest, ut ingenium non ignobile aliquando uim suam alicubi non ostentet, Si ingenium non malum neque uirulentum, sed iucundum semper et amabile, coniecit Nasonem poetam illum suauissimum, in graue illud et perpetuum scythicum exilium, satius fuisset illi aut nunquam uidisse litteras, aut blandis despectis amoribus, procul e conspectibus ac consortio hominum fugijsse in deserta, ac cum atheniensi illo Timone, ferum quendam atque syluestrem egisse ïovSpwov, Si ingenium non peruersum neque pertinax, sed ad quamlibet leuem admonitionem corrigibile, me in has quibus undique premor, pertraxit erumnas, magis expediebat mihi uel communi caruisse sensu, uel insulsum aliquem sycophantam, aut infamem morionem, mimum, circulatorem, histrionemue, aut eius generis quemuis nebulonem fuisse, quam aut (qualecunque id est) ingenio spectabilem, aut honeste literatum, siquidem talibus nusquam non licet, idque publicitus et impune suas fabulas, comoedias, scommata, tragoedias, quantumuis salsas, quantumuis acres, quantumuis mordaces, quantumuis turpes, quantumuis impudicas et scurriles, etiam cum plausu quoties lubet, peragere; Certe praeclara ingenia, praesertim non dura, sed bonis admonitionibus flexibilia, non continuo premenda sunt, sed magis ad meliorem frugem excitanda, non exsibilanda, sed propositis premijs allicienda, sed modis omnibus iuuanda, etiam si quid forte per ignorantiam, seu imprudentiam, quae hominum est fragilitas, deliquerint, Sed redeamus age unde per occasionem digressi, Epistola illa mea per commissarios articulatim discussa, ac nescio quot ex illa consequentijs in articulos deductis, continuo ut rectius informatus fui, meam imprudentiam agnoui, paenitui, recantationem non rennui, pertinaciam detestabar, temeritatis ueniam petij, et ecce mox uelut haereticus in carcerem conijcior, cum iuxta omnia iura, cum diuina, tum humana, nemo, etsi in errorem quempiam etiam manifestum lapsus sit, est censendus haereticus, nisi iuxta euangelij ac pauli apostoli sententiam, primum priuatim et christiane admonitus, deinde coram duobus aut tribus testibus reprehensus, in manifesto suo errore pertinaciter haeserit, aut in priorem suam hereticam opinionem sponte relapsus fuerit, quorum neutrum a me factum comperietur, neque unquam iuxta christi, paulique decretum, priuatim (ut decuit) a quoquam alicuius erroris admonitus sum, quin ubi coram commissarijs meam temeritatem confessus, ac deinde (ut dixi) carceribus manci

patus fuissem, post aliquot dies (dicam enim uti res se habet) non audita prius sententia, tametsi ad curiam, uelut ad eam audiendam, uocatus, sed ad audiendam non admissus, ad publicum forum, uelut pertinax haereticus protractus sum, ibique conscenso pegmate, quod ad hoc utcunque compactum erat, coram commissarijs ac ingenti omnigenum hominum multitudine singulos temeritatis meae articulos a me prius confessos, iterum recanto, atque epistolam, meaipsius manu admoto igne, palam iussus exuro, ac tum demum, nempe post publice reuocationis, ac epistolae exustionis executionem, e charta papyrea, primum prolata est aduersus reuocantem, ac iam tum plane suae temeritatis poenitentem huiusmodi sententia, primum ut sim priuatus omnibus bonis mobilibus, et immobilibus, sed tantum perpauca sunt mobilia, neque aliud quippiam possideo, praeter (qualiscunque ea est) industriam, Deinde ut sim priuatus meo officio, ac deinceps perpetuum inhabilis ad caetera quaecunque, Praeterea, ut denuo in ciuitate Antuerpiensi eandem canerem palinodiam, ac deinde iterum Bruxellam captiuus deductus, carceris ergastulo strictus includerer, idque bimestri, quae omnia alacri, fortique animo adimpleui, Denique ut post id bimestre exemplo illius Semei, sub poena capitis, intra extrema moenia bruxellana perpetuum relegatus, me captiuum continerem, Postremo, ut uelut Judaeus quispiam, aethnicusue, aut Maranus, aut nescio quid aliud, (haereticus enim non sum, quia, tametsi forte imprudentia et temeritate peccauerim, non in ea persisto, quemadmodum et nunquam perstiti, sed ad primam admonitionem ab ea resilui, ac resipui) coactus sum accipere, insignem quandam intolerabilis contumeliae notam, certe Christiano homine, praesertim probo et pudico, ac non plaebaeo indignam, Hactenus igitur cum incredibili tolerantia satisfeci omnibus numeris punctis et clausulis sententiae aduersum me latae, Sed iam diutius sustinere quis non iudicet penitus intolerabile? Grauatus sum ingenti cum uxoris tum liberorum sarcina, priuatus sum om- nibus bonis, ex quibus unum quoddam quum reliquum esse uideretur, et illud quoque misero ablatum est, nempe industria, omnia si quae reliqua erant, ego hic, uxor et liberi Antuerpiae consumunt, et iam pene inaedia conficiuntur, Creditores autem sibi constanter satisfieri cupiunt, nihil est soluendo, nihil accedit lucri, plurimum damni, Abfui domo abusque carnispriuio, careo uxore et liberis, sacrosanctum dirimitur nobis matrimonium, et quos Deus coniunxit per homines separantur, Omnibus sum grauis, grauior uxor cum liberis, quis me, quis illos pascet? quis dabit quo posthac uiuamus? nihil est facultatum, industria uti non possum, qua tamen si uti uelim, quis hic fauebit tam contumeliose damnato? Si miseram uxorem, una cum infoelicissimis filiolis huc deducam Antuerpia,

quis in suas aedes recipiet? aut quis quippiam lucelli afferet ignotis et despectis? sin ibi relinquam, quid illa sine marito, illi sine patre, cum adhuc sint paruuli et balbutientes, facere possint? Quare nihil restat quam ut illi maritus, illis pater restituatur, aut si secus, ut uel ostiatim mendicemus, uel laqueum queramus quo suspendamur, sed satius ac longe optabilius esset miseris quamcunque oppetere mortem, quam cum pudore in extrema uiuere penuria, Supplicauit misella mea uxor, (quod et tuam Reuerendissimam paternitatem non ignorare credimus) iterum atque iterum pro mariti restitutione, videlicet ut saltem prioris famae integritati redditus, totam ciuitatem Antuerpiensem, commutatione bruxellensis habeat loco carceris, huiusmodi petitionem vester Senatus, literis priuatis remisit in decretum seu aduisamentum (ut sic loquar) francisci hulstani, Ille decretum suum in hunc usque diem, in graue nostrum dispendium, nouis subinde excusationibus protaelat, quotidie rogamus, obsecramus, nihil proficimus, nihil impetramus, tametsi Christo teste se toties nobis misericordem fore pollicitus sit, at ubi pollicita misericordia, si tantillum quod petimus non praestat ? nempe decreti sui aeditionem, sed dicit nondum esse tempus, quando ergo erit tempus? sic posset expectatio nostra protrahi usque in septennium, Dicit vndique nouos suppullulare errores, quid haec ad nos? Si alij nonnulli quibus neque uxor, neque liberi, hoc est quibus tantum non est miseriae pondus, qui etiam forte grauius me peccauerunt, post resipiscentiam dimissi sunt, cur ego uel solus hac tam honesta conditione non dimittor? qui iure communi et dimittendus et restituendus sum, siquidem (ut tua paternitas non ignorat) sacrorum canonum lege cauetur, quod et doctores affirmant, et christianae mansuetudini, et euangelicae pietati consentaneum est, in lapsum resipiscentem, non esse ferendam sententiam, quae si lata sit eam esse nullam, ac illum esse restituendum, Si non habet potestatem decernendi de me, citra caesaris cognitionem, cur hactenus differt respondere litteris ab Senatu vestro ad eum cum uxoris supplicatione missis ? Cur cum litterae ei redditae essent, promisit uxori, se ante decem dies decretum suum aediturum ? Cur captiui augustiniani, alijque nonnulli post resipiscentiam non sine suo decreto dimissi sunt? et cur suo consilio me iuuare non posset, cuius eiusdem consilio sententia aduersum me lata est? ut plane constat ex tenore eiusdem, et quando unquam potior occasio iuuandi me, quam nunc, cum horum tumultuum origo, nempe augustiniani, Antuerpia pulsi sunt? Certe non puto esse quenquam, qui credat vestrum senatum ab illo suum petijsse decretum, si idem Senatus ut est circumspectissimus, non praesciuisset illi esse potestatem decernendi, alioqui quisquis aliter credit, vestri Senatus