"sime constat," inquit, 66 66 66 66 66 germanum Platonicum Arium extitisse, tum illorum veterum secutum esse dogma, qui nondum patefacta constitutaque re ad eundem errorem offenderunt. Nam et illi "productum a Deo Patre Verbum, non tamen ex æternitate, docuerunt, sed antequam mundum fa"bricaret, ut illo administro ad hujus molitionem operis uteretur. Non enim per sese ac sine interjecto aliquo procreasse putabant omnia, quod et "Philo in libro de Opifice Mundi secutus est. Quam"obrem quod Arium illius dogmatis architectum "fuisse, cujusmodi hactenus auditum non erat, Alex"ander in Epistola queritur, aliique Patres, qui con"tra hanc hæresim scripsere, oratorio more et per "exaggerationem dici arbitror; siquidem magna est "a nobis producta copia priscorum, qui idem quod "Arius ante tradiderunt." 8. Itaque si fides Petavio habenda sit, statuendum primo, Arii hæresim a Nicænis Patribus damnatam in summa rei cum communi veterum catholicorum doctorum, qui ipsum antecesserunt, sententia convenisse: secundo, dogma de Filii vera divinitate ante synodum Nicænam non fuisse constitutum et patefactum : tertio, Alexandrum et cæteros catholicos, qui Arium accusarunt, ut novi dogmatis et in ecclesia catholica antea inauditi auctorem, oratorio more et per exaggerationem illud dixisse: hoc est, (si res planius dicenda sit,) insigniter mentitos fuisse, more scilicet Jesuitico, ut catholicæ causæ inservirent. O infelicem Arium, quod nondum sua ætate natus fuerit Petavius, qui in Nicæno conflictu causæ ipsius patronus et advocatus fieret! quid autem Petavio, dum hæc scriberet, in mentem venerit, haud facile dixeris. Suspicantur nonnulli, ipsum 5 66 in sinu suo Arianam fovisse perfidiam, eamque callide aliis propinare voluisse. Ita judicavit Sandius ille, quem modo commemoravi, de Petavio hæc scribens : "Cum autem considero, quod Petavius Patres "Antenicænos eadem cum 'Ario docuisse, et tradi"tionibus articulos fidei probandos esse dicat, impossibile duco, quin Petavio persuasa fuerit con❝clusio ex his præmissis infallibiliter sequens, scili"cet Trinitatem Arianorum esse articulum fidei, non "Trinitatem óμoovσov. At quod conclusionem in "contrarium torserit, id eum duplici ratione fecisse conjicio; 1. Ut declinaret adversa, quæ hominibus "ad Arianam sectam a Romano-catholica deficienti"bus inferri solent; 2. Ut Ariani ex societatis Jesu Patre, tanquam adversario, firmiorem doctrinæ suæ "probationem petere possent; præsertim cum satis "sit probasse præmissas, ex quibus quivis sanæ "mentis talem conclusionem elicere potest, quæ 66 66 ejus sententiam de Trinitate declaret." Hæc ille: ego vero ex ipsis Petavii scriptis liquido liquere credo, hanc vanissimi hominis conjecturam plane falsam esse. Quod si subdolo aliquo consilio (non ex solita tantum sibi audacia ac temeritate in sanctis Patribus censendis et notandis) ista scripsisse dicendus sit Petavius, putarim hominem, Jesuitam scilicet, pontificia potius quam Arianæ causæ consultum voluisse. Ex eo enim quod catholici doctores trium primorum sæculorum plerique omnes eundem plane errorem errarunt, quem postea in Ario ut hæresim damnavit synodus Nicæna, (quod contendit Petavius,) hæc duo facile consequentur: 1. Patribus trium primorum sæculorum, quos imprimis appellare so Sandius Enucl. Hist. Eccles. I. p. 156. edit. post. lent catholici reformati, parum tribuendum esse; utpote quibus nondum satis perspecta et patefacta fuerunt præcipua Christianæ fidei capita. 2. Concilia œcumenica potestatem habere novos fidei articulos condendi, sive (ut Petavius loquitur) constituendi et patefaciendi; unde satis prospectum videatur additamentis illis, quæ regulæ fidei assuerunt, quæque Christiano orbi obtruserunt Patres Tridentini; quanquam ne sic quidem fides Romana stabit; cum Tridentina conventio quidvis potius quam generale concilium dicenda sit. Sed ita scilicet istius scholæ magistris nulla religio est, pseudo-catholicam suam fidem super fidei vere catholicæ ruinas ædificare. Ipsa oracula divina nimiæ obscuritatis condemnanda; sanctissimi primævæ ecclesiæ doctores, episcopi et martyres, hæreseos insimulandi sunt; ut quocunque modo degeneris ecclesiæ Romanæ fides atque auctoritas sarta tecta conservetur. Et hi tamen sophistæ (si Diis placet) nos tanquam Chamos maledictos, et venerandorum ecclesiæ Patrum irrisores et contemptores execrantur; se vero veterum doctorum fidem religiose sequi, eorumque scripta summopere revereri jactitant. Hoc autem nefario consilio ista scripsisse Petavium, non ausim certo affirmare, Deo карdiyor illud judicium permittens. Interim quod scripsit Jesuita, ut modernis Arianis pergratum, (qui ob id omnes tanquam patronum suum ipsum suspiciunt atque exosculantur,) ita veritati manifeste contrarium, atque in sanctos Patres, tam Nicænos quam Antenicænos, valde injuriosum et contumeliosum esse, fidenter pronuntiamus. 9. Scilicet hic operis et incœpti nostri scopus, hoc institutum est, ut clare ostendamus, quod de Filii divinitate contra Arium aliosque hæreticos statue runt Patres Nicæni, idem reipsa (quanquam aliis fortasse nonnunquam verbis, alioque loquendi modo) docuisse Patres ac doctores ecclesiæ probatos ad unum omnes, qui ante tempora synodi Nicænæ ab ipsa usque apostolorum ætate floruerunt. Te vero, sanctissime Jesu, æterni Patris coæternum Verbum, ego peccatorum maximus, servorum tuorum minimus, supplex veneror, ut huic labori meo, in honorem tuum, sanctæque ecclesiæ tuæ utilitatem (te καρδιογνώστην testor) suscepto benedicere, meæque imbecillitati, in hoc gravissimo negotio, pro immensa tua misericordia, atque in tui amatores propensissima voluntate, subvenire atque opitulari digneris. Amen. 10. Symbolum Nicænum, prout ab Eusebio in Epistola ad suos Cæsarienses, ab Athanasio Epistola de Fide ad Jovianum ', et ab aliis recitatur, sic habet: Πιστεύομεν εἰς ἕνα Θεὸν Πατέρα, παντοκράτορα, πάντων ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων ποιητήν· καὶ εἰς τὸν ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ, γεννηθέντα ἐκ τοῦ Πατρὸς μονογενῆ, τουτέστιν ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός· Θεὸν ἐκ Θεοῦ, φῶς ἐκ φωτὸς, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρὶ, δι ̓ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο, τάτε ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν δι ̓ ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα, καὶ σαρκωθέντα, ἐνανθρωπήσαντα, παθόντα, καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ, καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς, ἐρχόμενον κρίναι ζῶντας καὶ νεκρούς· καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ̔́Αγιον. Τοὺς δὲ λέγοντας, Ην ποτε, ὅτε οὐκ ἦν, καὶ πρὶν γεννηθῆναι, οὐκ ἦν, καὶ ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐγένετο, ἢ ἐξ ἑτέρας ὑποστάσεως ἢ οὐσίας φάσκοντας εἶναι, ἢ t Apud Socrat. H. E. I. 8. [p. 21, 22.] [§. 3. vol. I. p. 781. Athanasium sequitur Bullus.] κτιστὸν, ἢ τρεπτὸν, ἢ ἀλλοιωτὸν τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τούτους ἀναθεματίζει ἡ καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ ἐκκλησία i. e. "Credimus in unum Deum Patrem, omnipotentem, "omnium visibilium et invisibilium Creatorem; et "in unum Dominum Jesum Christum, natum de "Patre unigenitum, hoc est, ex substantia Patris; "Deum de Deo, Lumen de Lumine, Deum verum ex "Deo vero, genitum non factum, consubstantialem Patri, per quem omnia facta sunt, et quæ in cœlo, “et quæ in terra; qui propter nos homines et prop"ter nostram salutem descendit, et incarnatus est, "et homo factus est, passus est, et resurrexit tertia "die, et ascendit in cœlos, venturus inde ad judi"candum vivos et mortuos; et in Spiritum Sanc 66 ❝tum. Eos autem qui dicunt, Erat, quando non 6 "erat, et priusquam nasceretur non erat, aut ex "nonexistentibus factus est, vel ex alia hypostasi "sive substantia, vel creatum, aut convertibilem, "aut alterabilem dicentes Dei Filium, hos anathe"mate ferit catholica et apostolica ecclesia." 11. Doctrina de Filio Dei in hoc symbolo comprehensa, quatenus ad præsens nostrum institutum spectat, ad hæc capita revocari potest. Primum est, De Filii T прoüñáρže, sive præexistentia ante B. Mariam, adeoque ante conditum mundum, ac de creatione hujus universi per Filium. Secundum, De Filii тa óμoovoíw, sive consubstantialitate, quod non sit creatæ alicujus et mutabilis essentiæ, sed ejusdem prorsus cum Patre suo naturæ, hoc est, verus Deus. Tertium, De Filii T avvaïdiw, i. e. coæterna cum Patre suo existentia. Quartum, De subordinatione Filii ad Patrem, tanquam ad sui auctorem ac principium; quæ a Patribus Nicænis bifariam ex |