"cebat, et Deus in terris cum hominibus conversari 66 non alius potuit, quam Sermo, qui caro erat futu66 rus. Ediscebat autem, ut nobis fidem sterneret, "ut facilius crederemus Filium Dei descendisse in "seculum, si et retro tale quid gestum cognosce"remus." 8. Testimonia quæ supersunt, quod brevitati studeam, indicasse sufficiat. Vide Origen. contr. Cels. III. p. 119. et VI. p. 329. Novat. de Trinit. cap. 25, 26, 27.1 Cyprian. Tract. 3. de Simplic. Prælat m. Cum Patribus Antenicænis hic consentiunt catholici ecclesiæ doctores, qui post concilium Nicænum floruerunt. Vide Athanas. Orat. IV. contr. Arianos, Hilarium lib. IV. et XII. de Trinit. Philastrium Hæres. 84. Chrysost. Homil. ad Pop. Antioch. cap. 8. et in cap. vii. ad Hebræos, Ambros. lib. I. de his qui initiantur, cap. 3. Augustin. Epist. 99, 111, et 112. Leonem Epist. 17. Theodoret. Quæst. 68. in Genes. &c. 9. Haud me fugit esse, qui hæc, ut mera bonorum Patrum somnia ac deliramenta rident, sibique ipsis nimium placent, pro certo statuentes, Angelum, qui patriarchis et viris sanctis olim apparuit, et ab ipsis adoratus fuit, duntaxat angelum fuisse creatum, pro summo Deo legati officio fungentem, ipsiusque nomen ac personam sustinentem. Quibus respondeo, 1. Ut demus hic errasse Patres, illud tamen fixum ac ratum manet, credidisse ipsos, Jesum Servatorem nostrum ante suam secundum carnem ex beatissima Virgine nativitatem revera extitisse; quod instituto nostro sufficit. Dices: At qui in præmissis ¡ Ed. Cant. 1658. [§. 14. p. 456.] 1 [Pag. 723, &c.] m * [§. 78. p. 691.] 9 errarunt, verosimile est in conclusione etiam deceptos fuisse. Fateor, si hisce tantummodo præmissis, quæ falsæ essent, conclusionem istam superstruxissent; atqui hic plane aliter se res habet. Patres enim, etsi alicubi Filii præexistentiam hoc adstruant argumento, passim tamen significant, se in istam sententiam adductos tum ex aliis Scripturæ apertissimis testimoniis, tum ex apostolorum traditione; quod suo postea loco ac tempore liquido probabimus. Verum 2. religio mihi est eritque contra torrentem omnium Patrum ac veterum doctorum S. Scripturas interpretari, nisi quando me argumenta cogunt evidentissima; quod nunquam eventurum credo. Multis enim certe probabilitatum ac verosimilium rationum momentis præponderare debet consentiens (primævæ præsertim) antiquitatis judicium. Atqui, inquies, rationes, cur aliter sentiamus, hic sunt evidentissimæ. Age, videamus. 10. Primo objiciunt, Exod. iii. 4. legitur, Deum locutum fuisse Mosi ex rubo ignis; et Exod. xix. 20. et xx. 1. Deum ipsi legem dedisse; cum tamen ex aliis Scripturis liqueat, Angelum fuisse creatum, qui in utroque loco Mosi apparuit et locutus est. Nam lex dicitur a scriptore Epistolæ ad Hebræos ii. 2. Sermo per angelos dictus; confer Gal. iii. 19; atque etiam Stephanus Act. vii. clare dicit, Angelum apparuisse Mosi in rubo, ver. 30. et legem per angelorum dispositiones administratam fuisse, ver. 53. Addunt, In illustri illa apparitione Abrahamo facta ad Mamren Gen. xviii. 1, 2. etsi unus ex tribus Jehovæ nomine insigniatur, constat tamen omnes tres fuisse angelos; cum auctor Epistolæ ad Hebræos aperte dicat, angelos fuisse, quos Abrahamus et Lotus hospitio exceperunt, xiii. 2. 11. Respondeo: Cum Patres communiter asserunt, Angelum, qui Abrahamo et Mosi apparuit, cuique nomen Jehovæ et divini honores tribuuntur, fuisse Dei Filium, duplicem id sensum admittit; nempe, vel fuisse Deum, i. e. Filium Dei, nomine Angeli significatum, quia ipse corpus assumpserit, sive speciem visibilem, qualem angeli usurpare solent; vel Filium Dei fuisse in Angelo, hoc est, Angelum fuisse, qui corpus assumpsit, et Filium Dei fuisse in Angelo, per assistentiam nempe et præsentiam singularem. Ex priori hypothesi solvitur objectio proposita, dicendo, Filium Dei etiam Angelum appellari, Angelum nempe Foederis; et in apparitionibus illis Angelum dici, quia imitabatur modum et rationem, in qua hominibus angeli apparebant; falsum autem esse, angelum creatum fuisse, qui Mosi locutus est in rubo et monte Sinai: neque id evinci, quia a Stephano et ab auctore Epistolæ ad Hebræos dicitur, per angelos in plurali numero legem Mosis datam fuisse: nihil enim obstare, quominus ipse Deus in Sinai præsens fuerit, sed stipatus angelorum multitudine ad indicandam majestatem suam; imo inter myriadas illas angelorum in monte Sinai ipsum Deum speciali præsentia adfuisse, certissime constare ex Deut. xxxiii. 2. et Psal. lxviii. 17. in apparitione vero trium illorum, qui ad Abrahamum diverterunt, duos quidem fuisse angelos creatos, et hoc ad salvandam veritatem dicti apostolici Heb. xiii. 2. sufficere; tertium vero Dei Filium fuisse, utpote in quo etiam Abrahamus agnovit majestatis divinæ notas, ideoque cum eo egit tanquam cum Judice supremo, ut, si fieri posset, urbium Pentapoleos destructionem remoraretur. Atque hunc fere in modum ad objectionem respondet inter alios Cl. Andreas Rivetus Comment. in Hos. xii. 4, 5, 6. Alteram vero hypothesin amplexi sunt multi ex veteribus, tam Judæis quam Christianis. Trypho Judæus apud Justinum contendit ", duos simul adfuisse in paveía Mosi facta in rubo ardenti, Deum et Angelum; et Angelum quidem in ignis flamma apparuisse; Deum autem, nempe in Angelo, cum Mose collocutum esse. Cui respondet Justinus, id salva hypothesi sua, nempe Dei Filium Mosi allocutum esse, concedi posse; quanquam mox solum Dei Filium Mosi apparuisse conetur ostendere. Ac sane Tryphonis sententia videtur fuisse inter antiquiores Judæos recepta et probata. Nam et ipse Stephanus non obscure docet, Angelum fuisse, qui Mosi in rubo apparuit, Act. vii. 30; ipsum vero Deum Mosi locutum verba ista, Deus ego sum Patrum tuorum, &c. ibid. ver. 31, 32; confer Exod. iii. 2. cum ver. 4, 5, 6. Clemens Alexandrinus, idem qui affirmat, qui populo Israelitico præfuit in deserto, Pædagogum, sive Filium Dei fuisse, diserte docet, idque eodem in loco, quod is, qui Mosen ducebat, Angelus fuerit, τὴν εὐαγγέλιον καὶ ἡγεμόνιον ἐπιστήσας τοῦ λόγου δύναμιν, Evangelicam et principalem Verbi potentiam adducens, et тò ážíwμa Tò KUpiakov puλáttwv, Dominicam conservans dignitatem. Et paulo post dicit, quod sub Veteri Testamento λóyos ayyeλos žv, Verbum Angelus erat, hoc est, per angelos hominibus apparuit. Quo etiam sensu Filium mox vocat μυστικὸν ἄγγελον, mysticum Ange10 lum; quippe qui tum temporis sub angelo divinam suam majestatem quasi occultarit. Idem senserunt multi ex Patribus, qui post concilium Nicænum n Dialog. cum Tryphon. p. 282, 283. [c. 60. p. 156, &c.] • Pædagog. I. 7. p. 110, 111. [p. 133.] scripsere. Sic Athanasius Orat. IV. contr. Arianos P de Angelo Mosi in rubo apparente, Ὁ μὲν φαινόμενος ἦν ἄγγελος· ὁ δὲ Θεὸς ἐν αὐτῷ ἐλάλει. i. e. Qui apparuit quidem, Angelus erat; sed Deus in ipso loquebatur. Hieronymus in cap. iii. ad Galat. 9" Quod "autem ait, lex ordinata per angelos, hoc vult "intelligi, quod in omni Veteri Testamento, ubi Angelus primum visus refertur, et postea quasi Deus loquens inducitur, Angelus quidem vere ex ministris pluribus, quicunque sit, visus; sed in illo "Mediator loquatur, qui dicat, Ego sum Deus Abraham, &c." Augustinus contra Maximin. lib. III. prope finem": "Quæro," inquit, "quis appa"ruerit Mosi in igne, quando rubus inflammatur et 66 66 non urebatur? quanquam et illic Angelum appa"ruisse Scriptura ipsa declarat, dicens, Apparuit "autem illi Angelus Domini in flamma ignis de "rubo; in Angelo autem Deum fuisse quis dubi"tat?" Gregorius Præfat. in Job. ii." Angelus, 66 qui Mosi apparuisse describitur, modo Angelus, " modo Dominus memoratur ; Angelus videlicet "propter hoc, quod exterius loquendo serviebat; "Dominus autem dicitur, quia interius præsidens loquendi efficaciam ministrabat. Cum ergo lo 66 66 quens ab interiori regitur, et per obsequium An"gelus, et per inspirationem Dominus nominatur.” His consentiunt Fulgentius contra Maximum, aliique; atque hanc veterum sententiam omnino confirmare mihi videtur locus ille Exod. xxiii. 20. ubi Deus, hoc est Filius Dei, ut sensit antiquitas omnis P Tom. I. p. 467. [Orat. III. 14. p. 563.] 4 Ed. Par. 1627. [tom. VII. p. 441.] |