66 66 per concordiam, et per amorem, et per dilectio"nem." Atqui, inquam, ex loco jam a nobis allato constat, auctorem verba illa Joannis non de sola concordia, sive consensu voluntatis, (quod Ariani fecerunt,) sed etiam, atque inprimis, de communione substantiæ, quæ inter Patrem et Filium intercedit, cum catholicis omnino intellexisse. Quod et eo ipso in loco, quem citat Petavius, auctor clare satis exprimit, dum hæc verba (a Petavio haud bona fide celata) auéows subjicit : ἀμέσως "Et quoniam ex Patre est, quicquid illud est, Filius est; manente tamen dis"tinctione, ut non sit Pater ille qui Filius, quia nec "Filius ille qui Pater est." Nimirum Sabellii hæresim ibi unice impugnat, quæ Patrem et Filium sic unum prædicat, ut distinctionem personarum omnino tollat. Adversus hanc hæresim docet, Patrem et Filium unum quidem esse cum voluntatis consensu, tum etiam substantiæ unitate, siquidem Filius ex ipso paternæ essentiæ fonte derivetur; sed tamen duos omnino esse subsistentia, sive persona. Profecto minime toleranda est Petavii Jesuitæ in veteres scriptores iniquitas, ita passim sana et catholica illorum dicta, contra manifestam ipsorum mentem ac sententiam, in sensus alienos atque hæreticos detorquentis. 6. Sed ad auctorem nostrum redeo, unicum præterea ex ipso locum adducturus, qui rò óμocúσon Filii luculentissime confirmet. Ipsum legere est in capite 11. ubi de utraque Christi natura, divina et humana, sic auctor loquitur: "Tam enim Scriptura "etiam Deum adnuntiat Christum, quam etiam ip"sum hominem adnuntiat Deum; tam hominem de "[Pag. 713.] 66 "scripsit Jesum Christum, quam etiam Deum quoque descripsit Christum Dominum. Quoniam nec Dei "tantum illum Filium esse proponit, sed et homi"nis; nec hominis tantum dicit, sed et Dei referre "consuevit; ut dum ex utroque est, utrumque sit, "ne, si alterum tantum sit, alterum esse non possit. " UT ENIM PRESCRIPSIT IPSA NATURA HOMI"NEM CREDENDUM ESSE, QUI EX HOMINE SIT, "ITA EADEM NATURA PRESCRIBIT ET DEUM "CREDENDUM ESSE, QUI EX DEO SIT; ne si non "et Deus fuerit, cum ex Deo sit, jam nec homo sit, "licet ex homine fuerit, et in alterutro utrumque 66 periclitetur, dum alterum altero fidem perdidisse "convincitur." Certe mens illi tota caligat, qui non 135 illico perspicit, hisce verbis apertissime doceri, Christum perinde Deo Patri povolov esse, qua ex Deo est, atque oμoovσos est nobis hominibus, qua ex homine est; neque minus verum Deum, quam verum hominem esse. Cæterum illud de hoc auctore ex abundanti addam, ipsum catholice etiam de Spiritu Sancto sensisse. Nam cap. 29. in ipso initio docet, juxta regulam fidei credendum esse non modo in Patrem et Filium, sed etiam in Spiritum S. Et in capitis processu eas Spiritui S. addicit virtutes et operationes, quæ in creaturam competere neutiquam possunt. Ac denique prope finem capitis eidem Spiritui S. divinam æternitatem expresse tribuit. Qua vero ratione Spiritum S. Filio minorem dixerit, alibi ostendimus. Atque de hoc auctore inpræsentiarum hæc dixisse sufficiat. 7. Cum scriptoribus in hoc capite memoratis numerabimus Theognostum Alexandrinum; quanquam ejus ætatem vix compertam habeamus . Illud unum scire licet, Nicæna synodo multo antiquiorem fuisse illum, Origene recentiorem. Origene posteriorem fuisse certum est, quia ut sectatorem Origenis illum sugillat Photius. Diu vero ante concilium Nicænum eundem vixisse inde colligas, quod Athanasius (libro in illud evangelii, Quicunque dixerit verbum in Filium hominis, &c.) ipsum inter παλαιοὺς ἄνδρας, priscos homines numerat "; et illius continenter Origenis testimonio subjungit. Illum ἄνδρα λόγιον, virum disertum in libro de decretis synodi Nicænæ; et τὸν θαυμάσιον, admirandum illum in libro paulo ante laudato appellat idem Athanasius. Libros scripsit τῶν ὑποτυπώσεων, qui dudum interciderunt. Sed ex eorum secundo citat b pro τῷ ὁμοουσίῳ Athanasius hoc illustre testimonium: οὐκ ἔξωθέν τις ἐστιν ἐφευρεθεῖσα ἡ τοῦ υἱοῦ οὐσία, οὐδὲ ἐκ μὴ ὄντων ἐπεισήχθη, ἀλλὰ ἐκ τῆς τοῦ πατρὸς οὐσίας ἔφυ, ὡς τοῦ φωτὸς τὸ ἀπαύγασμα, ὡς ὕδατος ἀτμίς· οὔτε γὰρ τὸ ἀπαύγασμα, οὔτε ἡ ἀτμὶς, αὐτὸ τὸ ὕδωρ ἐστὶν, ἢ αὐτὸς ὁ ἥλιος· οὔτε ἀλλό τριον, ἀλλὰ ἀπόῤῥοια τῆς τοῦ πατρὸς οὐσίας, οὐ μερισμὸν ὑπομεινάσης τῆς τοῦ πατρὸς οὐσίας. ὡς γὰρ μένων ὁ ἥλιος ὁ αὐτὸς οὐ μειοῦται ταῖς ἐκχευμέναις ὑπ ̓ αὐτοῦ αὐγαῖς, οὕτως οὐδὲ ἡ οὐσία τοῦ Πατρὸς ἀλλοίωσιν ὑπέμεινεν, εἰκόνα ἑαυτῆς ἔχουσα τὸν υἱόν. i. e. “ Filii substantia non est extrin 66 66 secus inventa, aut ex non existentibus superin"ducta; sed ex Patris substantia progenita, ut a "luce jubar, ut ex aqua vapor; neque enim vapor idipsum est quod aqua, neque jubar idipsum quod "sol; sed neque alienum, verum fluxus est paternæ 66 * Claruisse videtur Theognostus circa an. 27o. Cave. BoWYER. * Tom. I. p. 971. [Epist. IV. ad Serap. 9. vol. I. p. 702.] a Tom. I. p. 274. [§. 25. vol. I. p. 230.] b Ibidem. "substantiæ, idque ita ut interim substantia illa "Patris divisionem non patiatur. Quemadmodum "enim sol non diminuitur suis ex se effusis radiis ; "ita nec substantia Patris imminuitur, imaginem "sui Filium progignens." Certe nihil unquam, vel in ipso Nicænorum Patrum venerando consessu, adversus Arianos expressius dictum fuit. 8. Itaque verum esse non potest, quod scribit Photius cod. 106. (cui tamen fidem habet non modo Sandius, sed et doctissimus Huetius d,) docuisse hunc Theognostum, idque in eo ipso, quem citat Athanasius, Hypotyposeon libro secundo, Filium Dei, nempe qua proprie Filius Dei est, creaturam esse. Imo ipse Photius sibi fidem detrahit, dum in eodem capite prope finem ait, dixisse Theognostum Dei Filium τῇ ἐνεργεία μη περιγραφόμενον, " vi sive efficacia “non esse circumscriptum :" quod certe de creatura dici non potest. Quin et idem mox agnoscit, scriptorem illum in septimo Hypotyposeon libro pie magis cum de aliis tractasse, και μάλιστα πρὸς τῷ τέλει τοῦ λόγου, περὶ τοῦ υἱοῦ, “ tum præsertim de Filio, in "fine sermonis." Certe præclara fuisse oportet, quæ ibi de Filio Dei scripsit Theognostus, quum eadem ipse Photius, tanquam pie imprimis dicta, laudaverit. Quis autem credat, virum tantum, quantum fuisse Theognostum constat, in eodem opere tam repugnantia defendisse? Res est, Photius, præ acerrimo adversus Origenem odio, et in hunc Theognostum, ejus asseclam et defensorem, iniquus fuit; indeque scripta ejus in malam partem accepit, seu potius ab aliis accipi voluit. Scilicet Theognostus ex aliorum, quibuscum disputabat, opi e Enucl. H. E. I. p. 109. 66 d Origenian. p. 45. [p. 134.] nione illud dixit, non ut suam declarans sententiam. Hoc ex ipso Photio non obscure colligitur, qui postquam ejus blasphemiæ Theognostum arguerat, mox Tov deva inducit virum insignem hac ratione defendentem, quod ista proposuerit ἐν γυμνασίας λόγῳ, καὶ οὐ Sons, "exercitationis gratia, et non ex sua senten"tia." Illud vero non negat Photius, sed tantum reprehendit istiusmodi disputandi rationem, saltem de mysteriis divinis, et in scripta oratione; quam tamen culpam nullus dubito, quin alii cuivis scriptori, qui Origenista non fuisset, facile condonasset. Sed rem extra controversiam ponit magnus Athanasius, qui post recitatum Theognosti testimonium, quod supra descripsimus, hæc continuo subjungit: i μὲν οὖν Θεόγνωστος, τὰ πρότερα ὡς ἐν γυμνασίᾳ ἐξετάσας, ὕστερον τὴν ἑαυτοῦ δόξαν τιθεὶς, οὕτως εἴρηκεν. i. e. “ Theognostus igitur, postquam superiora tanquam inter 66 66 disputandum inquisivisset, tandem, suam ipsius sen"tentiam ponens, sic locutus est." Clarum est igitur, 136 Theognostum in libro Hypotyposeon secundo prius heterodoxorum sententias proposuisse, interque eas opinionem eorum, qui Filium Dei creaturam esse dicerent; idque ita ut eorum personam quodammodo indueret, et argumentationes repræsentaret; tandem vero suam plane catholicam sententiam, istis oppositam, tradidisse verbis ab Athanasio productis. 66 9. Quod præterea Theognosto objicit Photius, ipsum nempe docuisse, Filium Dei τῶν λογικῶν μόνον επιTaTeй," ratione præditis tantum præesse," id facile diluitur. Scilicet neutiquam voluit vir sanctus, Filii imperium ad solas creaturas rationales ita alligari, ut reliquæ creaturæ ab ejus dominio eximantur; absit! nam quomodo divinam Filii Dei providentiam et virtutem ab ulla Dei creatura secludere |