DEFENSIO

FIDEI NICENE, &c.

PROCEMIUM,

In quo occasio, institutum, ac distributio universi operis proponitur.

1. CONCILII primi œcumenici, Nicææ habitia, summa fuit semper apud catholicos omnes auctoritas atque existimatio; neque sane immerito. Nunquam synodum, quæ potius universalis aut libera dici mereretur, nunquam cœtum episcoporum atque antistitum ecclesiæ augustiorem et sanctiorem, post denatos apostolos, vidit Christianus orbis. "Scilicet in "conventu illo (referente Eusebio b) ex omnibus ec“clesiis, quæ universam Europam, Africam atque " Asiam impleverant, τῶν τοῦ Θεοῦ λειτουργῶν τὰ ἀκροOiva, ii qui inter Dei ministros principem locum obtinebant, simul convenere: unaque ædes sacra, "velut Dei nutu dilatata, Syros simul et Cilicas, "Phœnices et Arabes et Palæstinos, Ægyptios præ"terea, Thebæos ac Libyas, aliosque ex Mesopota"mia advenientes ambitu suo complexa est. Qui"dam etiam ex Perside episcopus synodo interfuit :

66

66

nec vel Scytha abfuit ab hoc choro. Pontus item, "Galatia, Pamphylia et Cappadocia, Asia quoque et

A. D. 325. Cave. Hist. Lit. Sec. Arian. Bowyer. b De Vita Constant. III. 7, 8, 9.

1

66

66

66

Phrygia lectissimum quemque ex suis præbuere. "Thraces quinetiam, Macedones, Achivi et Epi"rotæ, et qui longissimo intervallo ultra hos positi sunt, nihilominus adfuere. Ab ipsa quoque Hispania vir ille multo omnium sermone celebratus (Hosius) una cum reliquis aliis consedit. Aberat quidem regiæ urbis (Romæ scil.) antistes ob seni"lem ætatem; sed præsto erant presbyteri, qui vices "ejus implerent. Hujusmodi coronam, pacis vin"culo consertam et connexam, solus ab omni ævo imperator Constantinus, velut divinum grati animi "monumentum pro victoriis, quas de hostibus et "inimicis retulerat, Christo Servatori suo dedicavit ; "hoc amplissimo cœtu, tanquam imagine quadam apostolici chori, convocato.In hoc choro episcopi quidem supra ducentos et quinquaginta ad"fuerunt," (Athanasius, Hilarius, Hieronymus, Rufinus, Socrates, aliique complures, trecentos et octodecim episcopos in illa synodo consedisse narrant;)" presbyterorum vero qui eos comitati sunt, ❝diaconorum, acoluthorum, aliorumque complurium "numerus iniri vix potest. Porro ex his Dei mi

66

66

66

66

nistris, alii sermone sapientiæ, alii gravitate vitæ "et laborum tolerantia eminebant; alii modestia et "comitate morum erant ornati. Ac nonnulli qui"dem eorum ob provectam ætatem maximo in ho"nore erant; nonnulli et corporis et animi juvenili vigore enitebant, &c."

66

2. In hac synodo agebatur de summo Capite religionis Christianæ, nempe, de personæ Jesu Christi Servatoris nostri dignitate; sitne ille ut verus Deus colendus, an in creaturarum et rerum vero Deo sub

c Vide Valesium in notis ad loc.

d Ibid.

jectarum ordinem et censum redigendus. Si in hac maximi momenti quæstione toto cœlo errasse universos ecclesiæ rectores, erroremque suum plebi Christianæ persuasisse fingamus, quo pacto constabit fides Christi Domini nostri recipientis, se ad consummationem seculi apostolis, adeoque eorum successoribus, (nam cum promissio ad consummationem seculi se extendate, apostoli autem tamdiu victuri non essent, omnino Christus in apostolorum persona censendus est etiam successores ejus muneris compellasse,) adfuturum?

3. Hæc quoties mecum perpendo, toties fere non sine indignatione, adeoque horrore quodam, una recolo stupendam eorum inscitiam, seu potius impiam vesaniam, qui in venerandos Patres non veriti sunt palam debacchari, tanquam qui catholicam de persona Jesu Christi doctrinam, ab apostolis traditam, ac per tria prima secula in ecclesia conservatam, vel malitiose, vel certe per imperitiam ac temere depravaverint, novamque fidem orbi Christiano obtruserint. Hoc nomine (ut veteres taceam Arianos, notissimos fidei Nicænæ hostes et calumniatores) olim infamis fuit Sabinus, Macedonianæ factionis assecla; cujus de concilio Nicæno temerarium et inverecundum judicium refert et refutat Socrates Hist. Eccles. I. 8. Ubi optimus ecclesiæ historiographus, postquam se ideo Nicænæ synodi historiam retulisse dixerat, ut siqui forte concilium illud, tanquam in causa fidei lapsum, condemnare voluerint, iis minime attendamus, mox hæc subjicit: My de πιστεύσωμεν Σαβίνῳ· κ. λ. “ Nec Sabino Macedoniano "credamus, qui imperitos ac simplices vocat eos qui

Matt. xxviii. 20. BOWYER.

P. 21, et 22. edit. Valesii.

2

66

" in eo concilio convenerunt. Nam Sabinus, Mace"donianorum apud Heracleam Thraciæ urbem episcopus, qui diversarum synodorum acta unum in corpus collegit, Nicæni quidem concilii sacerdotes quasi rudes ac simplices deridet; nec animadver"tit, se ipsum quoque Eusebium, qui fidem illam

66

66

66

post diuturnæ inquisitionis examen amplexus est, "ut imperitum simul criminari. Ac nonnulla qui"dem de industria prætermisit; quædam vero per"vertit atque immutavit: cæterum cuncta ad insti"tutum suum sensumque pertraxit. Et Eusebium "quidem Pamphili, tanquam testem fide dignissi"mum laudat; imperatorem quoque ipsum præco"niis afficit, utpote qui Christianæ fidei dogmata apprime calleret. Fidem vero Nicææ expositam "reprehendit, tanquam ab ignaris et imperitis ho"minibus conscriptam. Et quem sapientem virum "et veracem testem nominat, ejus verba sciens ac "prudens despicit ac contemnit. Eusebius enim

66

66

scribit, ex ministris Dei qui Nicænæ synodo inter"fuerunt, alios sermone sapientiæ, alios vitæ con"stantia ac fortitudine excelluisse; et imperatorem

66

ipsum, qui aderat, ad concordiam cunctos redu"centem unanimes et consentientes reddidisse." Idem vero Socrates ejusdem libri cap. 9.8 reprehendit Sabinum, quod non etiam secum reputaverit, ‘Ns εἰ καὶ ἰδιῶται ἦσαν οἱ τῆς συνόδου, κατελάμποντο δὲ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου πνεύματος, οὐδαμῶς ἀστοχῆ σαι τῆς ἀληθείας ἐδύναντο. i. e. “ Eos, qui ad synodum "illam convenerant, quamvis rudes essent atque imperiti, a Deo tamen et Spiritus S. gratia illustra"tos, nullatenus a veritate aberrare potuisse." Quippe sensisse videtur Socrates, concilio episcoporum vere

66

8 Pag. 31.

universali semper adesse Spiritus Sancti gratiam illuminatricem, quæ ipsos ab errore, saltem in necessariis fidei articulis, liberos custodiat. Quam hypothesin si quis nolit admittere, poterit ad ipsum argumentatio Socratis ita institui ac formari: Patres Nicæni, ut imperiti et literarum rudes fuisse fingantur, pii tamen certe maximam partem fuere; incredibile autem est, tot viros sanctos et probatos, ex omnibus orbis Christiani regionibus convenientes, (qui qualicunque alias imperitia laboraverint, certe ignorare non poterant elementariam de SS. Trinitate doctrinam, etiam catechumenis tradi solitam, aut quid ipsi ea de re a majoribus accepissent,) nefarie conspirare potuisse ad hoc, ut receptam in ecclesia fidem de primario Christianismi articulo innova

rent.

4. Verum, ut ad recentiores veniam, Patrum nostrorum memoria Faustus Socinus Senensis in Epist. 2. ad Radecium affirmat, cognitionem veri de Deo dogmatis, nempe Patrem solum verum esse Deum, usque ad tempora concilii Nicæni perseverasse: Cognitio," inquit, "ista sine ulla controversia us

66

que ad tempora concilii Nicæni, et aliquanto post "inter eos, qui Christum profitebantur, esse non de"siit. Per totum enim illud tempus, ut ex omnium,

66

qui tunc extiterunt, scriptis liquet, ille unus verus "Deus, quem passim sacra testimonia prædicant, "solus Pater Jesu Christi est creditus." Ubi cum dicit, veteres omnes usque ad concilium Nicænum credidisse, Patrem solum Jesu Christi esse unum illum verum Deum, si de Patris prærogativa, qua ipse solus a seipso Deus verus est, intelligatur, verissimum esse illud fatemur. Sed hoc pro Socino nihil h [Op. ed. 1656. vol. I. p. 375.]