et salutare per se Deo placitum est; neque etiam manuum ablutio purgatio censeri debet. Sed istud Deo gratum acceptumque est, ut quis fugiat et emaculet peccati inquinamenta, et confessione, et lacrymis, animoque humiliato et demisso delictorum catenas solvat, sicque ad immaculata mysteria accedat. At forte dixerit quis: Meipsum deflere et lamentari non est mihi jucundum. Qua de causa vero? Quia non laboras, quia non sentis, quia non perpendis horribilem diem judicii. Nihilominus si flere non potes, saltem ingemisce et molestia afficere: risum comprime, elationem abjice. Et cum timore Domino assiste, oculis humi defixis, spirituque depresso et prostrato ipsi confitens. Nonne vides illos, qui terreno regi astant, et saepius quidem impio, quomodo ei assistant cum omni reverentia, cum tremore in ipsum respicientes, absque ulla voce, motione aut circumagitatione, quieti prorsus pavorisque pleni? At nos in Ecclesia non aliter agimus quam in theatro aut balneo, ridendo, nugando, garriendo. Qua ratione ipsi nos fallimus, non reputantes nos in ecclesia esse. An ignoras Ecclesiam Dei officinam medicam esse et portum? Si igitur in domo medici a morbo tuo non libereris, ubi de caetero curaberis? Et si in portu fluctibus agiteris, ubi postea quiesces? State, obsecro, cum reverentia. Quo enim affectu et quo animo quisque illo tempore assistit, sic et ad Dominum sursum fertur. Avagogά enim, sive elevatio dicitur, quia sursum ad Deum fertur. Assiste igitur Deo quiete et compuncto corde. Confitere Deo per sacerdotes peccata tua '). Condemna actiones tuas, ne erubescas. Est enim „pudor qui adduxit peccatum, et est pudor qui gloriam et gratiam parit 2). Condemna te in conspectu, hominum, ut coram 66 1) „Εξομολόγησαι τῷ Θεῷ διὰ τῶν ἱερέων τὰς ἁμαρτίας σου" col. 833 C. 2) Eccl. 4, 25. angelis totoque mundo Judex te justificet. Pete misericordiam, pete veniam, pete remissionem praeteritorum et liberationem a futuris, ut digne ad tanta mysteria accedas, ut pura conscientia corpus et sanguinem participes, ut tibi cedat ad emundationem et expiationem, non ad judicium" '). Tum explicatis illis Liturgiae verbis: „Stemus decenter, stemus cum timore " "), „Sursum corda" 3), „Habemus ad Dominum "4), sermonem facit de illo Dominico: Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris"), atque inter alia haec ait: 66 „O homo, inquit, quid agis? dum angeli sanctae Missae officio ministrant, sex alis volantes sacrum et mysticam mensam obvelant, dum Cherubim circumstant et Trisagii hymnum clara voce concinunt, Seraphim cum reverentia se inclinant, dum pontifex misericordiam Dei tibi deprecatione conciliat, omnibus interea timore atque tremore defixis, dum Agnus Dei sacrificatur, Spiritu sancto desuper superveniente; dum angeli invisibiliter omnem populum circumeunt, fideliumque animos signant et describunt: non perhorrescis animo, quod despicis et Judae osculum fratri offers, diurturnamque et tenacem injuriarum memoriam atque perniciosum serpentis venenum erga fratrem tuum in corde tuo intime abscondis? Et tu abscondita cordis cognoscenti dicis: „Dimitte mihi sicut et ego dimitto fratri meo?" Numquid talis tua oratio quidquam differt a mala imprecatione? Ecce quod dicis, contra te ipsum dicis: Si dimitto, dimitte; si ignosco, ignosce; si compatior, compatere; si retineo tenaciter injuriarum memoriam adversus conservum meum, et tu retine; si irascor, irascere: in qua mensura metior, in 1) col. 830-834. 3) „Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου col. 836 D. 3) col. 837 Α: Ανω σχῶμεν τὰς καρδίας". 4) ibid.: Έχομεν πρὸς τὸν Κύριον. 5) Matth. 6, 12. frater ille: Vere, reverendi patres, vere negligentissime vitam meam traduxi, et nunc hac ipsa hora attulerunt ad me angeli Dei chirographum peccatorum meorum, cumque legissent peccata ab eo tempore quo mundo valedixi, dixerunt ad me: Agnoscis haec? Respondi: Utique agnosco. Attamen ex quo rebus mortalibus nuntium remisi, monachusque factus sum, neque quemquam hominum judicavi, neque injurias alta mente reposui, cupioque ut et in me servetur praeceptum Christi, qui dixit: „Nolite judicare et non judicabimini." Et: Dimittite et dimittetur vobis" 1). Et ut haec ad angelos dixi, e vestigio discerptum est peccatorum meorum chirographum. Et ecce omni cura solutus, quin et plenus gaudiis, abscedo ad Christum. Et ut haec frater ille patribus exposuit, spiritum Domino in pace tradidit, praesentibus exemplo ad omnem utilitatem et aedificationem relicto." Etiam autem vivere testatur, qui hoc suis oculis aspexerint 2). 2. Orationes duae in Psalmum sextum" (col. 1078 seqq.) auctorem saeculo septimo priorem certe non admittunt, cum quaedam sub Mauricio Imperatore gesta referant. Ut enim auctor ostendat, poenitentia Deum quam maxime placari, in medium affert complura exempla, et primum quidem ex Clemente Alexandrino sumptum, ut ipse auctor dicit3), de juvene illo, quem Joannes Apostolus episcopo Ephesino custodiendum tradidit, sed ab hoc male custoditum et latronem factum postea ipse requisivit1); secundum de latrone illo in cruce fideli "); tertium denique et quod sit recentius, de latrone quodam sub Mauricio Imperatore Thraciae fines devastante, qui deinde solo Imperatoris jussu permotus, objectis latronis moribus, in modum ovis mansuetae, 3) col. 1106. Exstat narratio in Clem. Alex. libro „quis dives salvetur" n. 42. 66 ad. Imperatoris pedes poenitentia ductus accidisset, et post paucos dies letifero morbo correptus, et uberrimis lacrymis ob poenitentiam fusis, ad coelum reconciliatus migrasset 1). Haec omnia exempla duae pariter orationes referunt. Sed oratio prior, hunc latronem postremum allegans, dicit: ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεᾶς ἐπὶ Μαυρικίου τοῦ τῶν Χριστιανῶν βασιλέων γεγονότος ἐγένετό τις ἀρχιλῃστὴς κ. τ. λ. 3), posterior vero solum: „ κατὰ τοὺς χρόνους Μαυρικίου τοῦ εὐσεβοῦς βασιλέως γεγονώς ἕτερος λῃστὴς κ. τ. λ. 3), omissis illis verbis: ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεάς". Ex quo forsitan conjici potest, hanc posteriorem orationem nonnihil post priorem habitam, Quod enim Oudinus blaterat, verba: ni ts nutέpas ἡμετέρας yevɛas“ in oratione priore a quodam gratis adjecta esse1), nimirum ut etiam hanc orationem Anastasio suo quarto circa initium saeculi undecimi attribuere possit, ne mentione quidem dignum videtur. Quanam enim ratione posteriorum aliquis moveri potuit, ut rem ante integra saecula gestam scribens, „ì tñs ηuetéqas yevɛas" adderet? Multo rectius cum Combefisio dicendum esse puto, nihil vetare, suis usum Anastasium semel et iterum hunc psalmum enarrasse, proque auditorum ratione, vel ut suggerebat memoria, verba plurima, ipsaque tota commata qua mutasse, qua omisisse" 5). Itaque hae orationes per se ad Anastasii nostri tempora clamant. Quod autem Ceillierius clarissimus ex iis verbis: ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεάς" conjicit "), Anastasium jam sub Mauricio Imperatore in vivis fuissé, mihi quidem non ita sequitur. Etenim his verbis: „ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεάς" etiam uti potuit, si non ipse quidem, sed parentes ejus vel auditores aliqui Mauricii tempora sciebant. Quod si re vera Anastasius jam sub Mauricio) lucem vidisset, annum fere 2) col. 112 A, 1) col. 1112 seq. 3) col. 1140 A. plusquam centesimum eum attigisse sequeretur, quum eum etiamtum post annum 700. vixisse ex sermone tertio quem dixi constet'). Sed nihil inde certi statui posse arbitror. 66 Porro doctissimus vir Michael Lequienus in sua admonitione in epistolam de Confessione, quae exstat inter opera S. Joannis Damasceni, loquitur etiam de oratione priore in Psalmum sextum atque existimat, „auctorem ipsum illo loco, ubi de Mauricio Imperatore loquitur, significare, se in ea regione morari, quae jam non Christianis principibus, sed Mohammedanis potius pareret, dum his verbis utatur: „ἐν οἷς καὶ ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεᾶς ἐπὶ Μαυρικίου τοῦ τῶν Χριστιανῶν βασιλέως. Frustra enim, inquit, vocem Christianorum interjecisset, nisi infideles adeoque Saraceni Palaestina, in qua orationes habebat, tunc potiti essent" "). Quod etiamsi forte non ita stricte concludi possit, tamen optime in Anastasium nostrum quadrat. Quod autem idem sit auctor et homiliae hujus prioris in Psalmum sextum" et orationis de sacra synaxi", non ex sola nominis conformitate, sed et ex stylo dictionisve consonantia discit agnosci 3). Jure itaque etiam has duas in Psalmum sextum homilias ad Anastasium nostrum auctorem spectare concludendum est. 1) vid. supra pag. 69. 2) Patrol. Gr. ed. Mign. tom. 95 col. 281 et 282. 3) ibid. Notandum est, quod Lequienus ibidem facit „Eutychium Alexandrinum iu Annalibus narrantem, Anastasium, qui homiliam istam pronuntiavit in Ps. VI., „esse Baanem illum, qui cum ab Heraclio defecisset, quo tempore Saraceni Syriam invadebant, perduellionis suae poenam veritus, monachum in monte Sinai assumpto Anastasii nomine professus est". Sed certe Anastasius noster non potest esse Baanes ille quem vult Eutychius; neque enim si perduellionis suae poenam veritus monachum in monte Sinai professus esset, mox eodem Heraclio regnante (obiit demum a. 641) Alexandriam disputandi causa venisset eo ipso tempore, quo haec urbs etiamtum Heraclii ditionis erat. (cf. supra pag. 18.) Itaque Eutychium etiam hic errore deceptum esse putem. (cf. supra pag. 7 not. 6.) |