definitionibus '): Naturale est, quod in natura continetur, vel quod fit secundum communem et universalem consuetudinem, vel quod vere verum esse agnoscitur. Praeter naturam est, quod Deus non ita fecit vel quod omnino non fecit, cujusmodi est peccatum et mors. Supra naturam est, quod diversa ratione ab usitato modo factum est idque beneficio praestantioris causae. Secundum naturam est matrimonium; praeter naturam, fornicatio; supra naturam, Christi conceptio et generatio". Similiter id quod dicit in fine hujus expositionis fidei, haereticos ideo voluntatem humanam in Christo non admittere, quod videant suas ipsorum voluntates indesinenter ab inflammatione maligni hostis impugnari, fusius exponitur in capite 14. (col. 251-256). Ergo etiam hanc,,fidei expositionem“, quum a reliquo opere aliena non sit, immo optime ei consonet, non est cur ejusdem auctoris esse negemus.

Nullam ergo causam invenio, ex qua hoc opus haud leviter interpolatum esse judicem, immo integrum opus Anastasio meo vindico. Attamen non contenderim, si opuscula, quae hic in unum collecta videmus, non omnia eodem tempore ab Anastasio composita esse dixeris, sed alia aliis prius vel posterius, quae postea in unum collegerit. Forsitan haec fuerit causa, ob quam varii tituli in hoc libro nobis occurrunt, qui proprium quasi opus indicare videantur vel etiam ab alio inscripti existimari possint. Certe titulos capitum III. 2) et IV.) ab ipso Anastasio inscriptos esse censeo, cum cogitari nequeat, virum clarissimum ac magistrum,

1) col. 78 Β: φυσικόν ἐστιν, ἢ τὸ ἐν τῇ φύσει κείμενον, ἢ τὸ κατὰ κοινὴν καὶ καθολικὴν συνήθειαν γινόμενον, ἢ τὸ ἀληθῶς ἀληθὲς γνωριζόμενον. Παρὰ φύσιν ἐστὶν, ὃ ὁ Θεὸς οὐχ οὕτως πεποίηκεν, ἢ ὅπερ ὅλως οὐ πεποίηκεν, οἷόν ἐστιν ἡ ἁμαρτία καὶ ὁ θάνατος. Ὑπὲρ φύσιν ἐστίν, ὃ τοῦ κρείττονος οὗ γέγονε μεταποιούμενον. Οἷον, κατὰ φύσιν, ὁ γάμος· παρὰ φύσιν, ἡ πορνεία· ὑπὲρ φύσιν, ὁ τοῦ Χριστοῦ τόκος".

2) vid. supra pag. 24.

2) vid. supra pag. 27.

cui nomen Moses novus postea fuerit, ab aliquo minimum" vocatum fuisse.

Denique non negaverim, ex pluribus nondum collectis codicibus manuscriptis nonnihil rectiorem atque accuratiorem hujus operis editionem institui posse, quam quae exstent Gretseriana et ceterae, ex Gretseriana recusae.

§ 3.

Jam vero, benevole lector, cum totum opus Anastasio nostro vindicaverim, ad propositum redeamus, atque ex ipso opere tanquam ex certissimo fundamento, per quod tempus Anastasius vixerit, eruamus.

Atque aetatem ejus quam primum conjicere licet ex eo, quod quae facta sint Alexandriae post mortem beati Eulogii, ejus urbis patriarchae, ab Alexandrinis se audivisse narrat. Refert enim cap. X. '): „Narrabant nobis catholici qui Alexandriae erant, post tempora beati Eulogii papae (Alexandrini) ibi fuisse Augustalem quendam Severianum, qui per annos satis multos) quatuordecim calligraphos ejusdem secum sententiae habuerit ac aluerit, quibus id negotii dabat, ut Patrum libros falsarent ac depravarent, maxime sancti Cyrilli". Atqui mortuus est S. Eulogius a. 608, die 13. Septembris 3). Floruit ergo Anastastius noster certe septimo saeculo et Alexandriae fuit annis satis multis" post Eulogium. Itaque neque Anastasius prior patriarcha Antiochenus, qui diem supremum obiit a. 599, neque etiam Anastasius junior et prioris successor '), qui martyrio coronatus est a. 608, die 21. Decembris, hujus Hodegi operis auctor esse potest.

1) col. 184 D.

1) ἐπὶ ἱκανὺς χρόνους.

3) col. 11 et 12; Oudin. tom. II. col. 556.

4) Neque enim etiam hic Alexandriae esse potuit μετά ἱκανοὺς χρόνους post Eulogii mortem, cum eodem etiam anno quo Eulogius mortem occubuerit.

Falcissimum ergo Anastasius noster et Hodegi auctor a Nicephoro aliisque confunditur cum Anastasio seniore, quem dixi, patriarcha Antiocheno.

Secundum argumentum instituo ex cap. XV., quod inscribitur: »περὶ τῆς ἑορταστικῆς "), μᾶλλον δὲ θρηνητικῆς ἕκτης ἐπιστολῆς τοῦ νῦν ἐπισκόπου τῶν Θεοδοσιανῶν ἐν Αλεξανδρείᾳ τῆς πεμφθείσης ἐν Βαβυλώνι".

Episcopum autem Theodosianorum vocat Joannem, in scholio paulo inferius adjecto haec referens: „Joannes episcopus Theodosianorum ante quinque annos in duas suas heortasticas 2) epistolas effudit hanc vocem: Omnia quae de Christo dicuntur, dici etiam de Patre et Spiritu Sancto" 3). Numeratur autem in heterodoxorum patriarchis, qui saeculo septimo Alexandriae residerunt, Joannes quidam hoc nomine tertius, circa a. 680, qui ab Elmacino octo annos sedisse scribitur, i. e. secundum Sollerium 1) ab anno 678 usque ad

1) Videtur respicere epistolam, qualem patriarchae Alexandrini circa festum Paschae emittere solebant.

2) εἰς τὰς δύο ἑορταστικὰς αὐτοῦ.

3) Idem in sexta sua heortastica epistola, quam hoc capite Anastasius arguit, asseruisse videtur: se ideo unam in Christo naturam confiteri, quia alias necessario etiam duas sanctissimae Trinitatis naturas profiteri deberent. Nam quae quis tribueret Christo, uni ex sanctissima Trinitate, haec toti Trinitati ascribenda esse". col. 258. Hujus haereticorum argumenti eversionem videre licet etiam supra pag. 36 et 37.

*) vid. Historiam Chronologicam patriarcharum Alexandrinorum in Tractatu praeliminario ad Acta SS. tom. V. Jun. auctore J. B. Sollerio S. J. pag. 75. Fabricius (Patrol. Gr. tom. 89 col. 11 et 12 Edit. Mign.) et Ceillierius pag. 431 Joannem hunc sedentem faciunt ab a. 677 ad 686; vide etiam Euseb. Renaudot. Hist. patriarcharum Alex. p. 177. Joannes ille, quem Lequienus (Or. christ. t. II. col. 447-448) medium ponit inter Andronicum (ob. a. 620) et Benjamin (ob. 660), ab eo ex hoc ipso loco Hodegi et eo quidem solo colligitur. Sed Lequienus hic falso supponit, Anastasium hunc Joannem episcopum dicere eo tempore quo in Aegypto disputabat, puta ante a. 640, non potius eo, quo Hodegum conscripsit. Igitur ille Joannes, quem ponit inter Andronicum

a. 685. Itaque Anastasius noster scripsit post a. 680, cum jam quinque hujus patriarchae annos praeterlapsos memoret. Quod si colligimus cum iis, quae supra ') ex relata ejus disputatione tertia cum haereticis Alexandriae habita conjecimus, constat, Anastasium nostrum saeculo septimo floruisse et quidem jam ante a. 640 et etiam post a. 680.

Quae hactenus eruimus, amice lector, ex toto ipsius operis fine atque argumento quam maxime confirmantur. Nam nulla posterior haeresis agitatur, quam Monophysitarum atque Monothelitarum. Huc referendum est scholion, capiti XIII. ") interjectum his verbis: Οὕτως ἐρωτήσατε αὐτοὺς (τοὺς αἱρετικοὺς) καὶ ὑμεῖς· καὶ οὕτως ἁρμόσασθε ) πρὸς αὐτοὺς κατὰ τὸν προκείμενον σκόπον, τοὺς μὲν Ιακωβίτας περὶ φύσεως, τοὺς δὲ Αρμασίτας περί θεανδρικῆς ἐνεργείας“. Harmasitae autem dicuntur ab Harmasio quodam Monotheleta Alexandrino, qui anathemati subjicitur in insigni illa epistola S. Sophronii Hierosolymitani ad Sergium CP. hoc exemplo *): „, Πρὸς τούτοις ἀνάθεμα έστωσαν καὶ κατάθεμα Κῦρος ὁ τῆς ̓Αλεξανδρέων μοιχὸς ἀθεσμότατος, Θεόδωρος Φαρανίτης, Σέργιος Κωνσταντινουπόλεως, Ονώριος Ῥώμης, οἱ τῆς τῶν Μονοθελητῶν αἱρέσεως ἀρχηγοὶ καὶ συνήγοροι. Πύρρος, Παῦλος, Πέτρος, οἱ τῆς βασιλίδος πρόεδροι, την ἀσεβείας δὲ πρόβολοι, ἑαυτοῖς καὶ τῇ ἀληθείᾳ μαχεσάμενοι Μακάριος Αντιοχείας, καὶ Στεφανος ὁ τούτου μαθητὴς καὶ ἀπονοίας διδάσκαλος, Πολυχρόνιος, νέος Σίμων μάγος· καὶ

et Benjamin, fundamento caret, et Joannes iste, quem Anastasius allegat, potius idem ipse est, quem Lequienus dicit Joannem Semnudaeum, quemque a. 686 mortuum esse refert. (1. c. col. 452–453). Hinc etiam Renaudotus Joannem illum Lequieni inter Andronicum et Benjamin recte praetermisit.

*) Sic lego pro άρμόσασθαι. Forsitan alludit ad Harmasitas.

4) Vid. Mich. Lequien. ad Joan. Damascen. tom J. p. 528 in Patrol.

Graec. tom. 95 Edit. Mign. col. 127 et 128.

'

"

ὁ κατὰ τὴν ̓Αλεξανδρείαν μεχρὶ νῦν τῇ ἀληθείᾳ μαχόμενος, Αρμάσιος, τὸ κάθαρμα, οἵ τε σὺν αὐτοῖς αἱρετικοὶ καὶ τῆς ὀρθοδοξίας πολέμιοι, Σαρακηνικῷ φρυάγματι σεμνυνόμενοι. Praeter hos anathema sint et catathema Cyrus Alex. Eccl. scelestissimus adulter, Theodorus Pharanita, Sergius CP., Honorius Romae, Monotheletarum haeresis duces et patroni; Pyrrhus, Paulus, Petrus, regiae quidem urbis antistites, verum impietatis propugnatores, secum et cum veritate pugnantes; Macarius Antioch., ejusque discipulus Stephanus simulque amentiae magister, Polychronius, novus Simon magus; et qui Alexandriae adhuc veritatem oppugnat Harmasius piacularis homo, quique cum illis haeretici atque orthodoxae fidei hostes, Saracenico fastu elati". Ex quibus conjicitur, Harmasium eodem tempore vixisse cum S. Sophronio, quem obiisse constat a. 638. Ergo recte Harmasitae saeculo septimo assignandi sunt neque tamen scio, an saeculo septimo recentiores etiamtum exstiterint, cum haud ita celebre nomen obtinuisse videantur. Quidquid est, laudatum scholion optime consonat iis, quae antea de Anastasii nostri Sinaitae tempore allegavi. Ergo ex ipso Hodegi opere certissime concluditur, Anastasium nostrum presbyterum ') et monachum 2) Sinaitam viguisse jam ante a. 640 et etiamtum claruisse post a. 680.

§ 4.

Sed incassum tantam molem extruxi. En clamitat Oudinus, hoc opus Hodegi spectare non posse nisi ad Anastasium quendam Sinaitam et patriarcham Antiochenum, hujus nominis IV., quem ad initium saeculi undecimi circa a 1010 vel 1020 assignat, ut jam supra dixi pag. 1. Et

decem rationes affert.

1) vid. supra pag. 27, Hodegi cap. 4.

") vid. supra pag. 17.