ης σαντες διακρίναι, τί μέν ἐστι τὸ ἐπείσακτον καὶ πονηρὸν θέλημα, καὶ ἡ παρὰ φύσιν ἐνέργεια, τί δέ ἐστι θεόφυτον καὶ Θεόσδοτον τῆς ψυχῆς λογιστικὸν καὶ ἐπιθυμητικόν ουσιώδες θέλημα, καὶ τί πάλιν ἡ ζωτικὴ αὐτῆς καὶ συστατικὴ τοῦ σώματος ενεργεία, ὡς γνήσιοι τοῦ Μάνεντος μαθηταί, διαβάλλουσι τὰ τῆς φύσεως τοῦ θεοκτίσιον ἀνθρώπου θέλημα, κακίζουσιν ὡς οἱ Μανιχαῖοι τὴν ἡμῶν θεόκτιστον σάρκα, ὑβρίζουσι τὴν ζωοποιὸν Θεόσδοτον ἡμῶν ἐνέργειαν, μέμ φονται τὴν νοερών ἡμῶν Θεόσδοτον ἐπιθυμίαν, δι' ἧς ὀρεγόμενοι τῶν θείων τυγχάνομεν τῆς σωτηρίας, διὰ παντὸς αὐτῶν τοῦ δόγματος τῷ Κτίστῃ προσκρούοντες. Εἰ δὲ πονηρὸν ἦν τὸ ἔμφυτον τῆς ψυχῆς θέλημα, πῶς φησιν ὁ Δαβίδ· „Ὅτι καὶ ἐκ θελήματός μου ἐξομολογήσομαι τῷ Θεῷ '); Πῶς γὰρ ἂν ὅλως καὶ δυνήσεται ἡ ψυχὴ θελῆσαί τι τῶν θείων, εἰ μὴ ἔχει θέλησιν λογικὴν; ἢ πῶς νοῆσει τι τῶν κρειττόνων καὶ νοερῶν ἢ ἐνεργήσει μὴ ἔχουσα ἐνέργειαν νοερὰν, δι ὧν δύο ἰδιοτήτων ἐξεικονίζει σαφῶς ἐν ἑαυτῇ τὸ κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν Θεοῦ; Διὰ γὰρ τοῦτο καὶ μόνον ἡμῖν πεπόνηνται οἱ προκείμενοι εἰς τὸ κατ ̓ εἰκόνα λόγοι, εἰς τὸ δεῖξαι, ὡς ἐν τύπῳ τινὶ καὶ εἰκόνι τῷ ἀνθρώπῳ οὐ μόνον τῶν δύο τοῦ Χριστοῦ οὐσιῶν τὴν προδιατύπωσιν, ἀλλὰ καὶ δύο ἐνεργειῶν καὶ θελημάτων ἀδιαβλήτων, ὡς ἐν τύπῳ τινὶ ἀμυδρῷ προδιάγραψιν. Καὶ γὰρ τὸ τιμᾷν πατέρα καὶ μητέρα καὶ ἀδελφοὺς ἀγαπᾶν καὶ συγγένειαν, φύσεως ἀνθρωπίνης φυσικόν ἐστιν οὐσιῶδες θέλημα ψυχῆς ἀδιάβλητον· τὸ δὲ καταλεῖψαι καὶ ἀρνήσασθαι διὰ Θεὸν πατέρα καὶ μητέρα καὶ ἀδελφοὺς, ὄντως θεῖον καὶ ὑπὲρ φύσιν θέλημα ἀξεέπαινον. Ἰδοὺ θελή ματα ἀδιάβλητα, τὸ μὲν φύσει ἀνθρώπινον, τὸ δὲ ὑπὲρ φύσιν καὶ θεῖον. In hoc loco plura sunt notanda. Primo, quod duarum in Christo operationum adversarii ab auctore dicuntur κἀληθῶς ὄντως ὑπὸ τῆς ἐνεργείας τοῦ διαβόλου ενεργούμενοι 1) Ps. 27, 7. 99 καὶ εἰς τὰς πυρώσεις καὶ ἐκκαύσεις τῆς σαρκὸς ἐκμαινόμενοι κτλ.", optime consonare mihi videtur cum iis, quae in Hodego leguntur cap. I. in „expositione fidei, col. 48., quae latine dedi supra pag. 44 et 45: Caeterum hoc pro certo... demonstravimus". ,,Consonat etiam quam maxime scholion, expositioni fidei subjectum ') his verbis: „Μὴ λανθανέτω τοὺς φιλοπόνους, ὅτιπερ ἐπειδὴ τοὺς δαιμονιζομένους, ενερ γουμένους εἰώθαμεν ὀνομάζειν, τούτου χάριν οἱ αἱρετικοί ἐπειδὰν ἀκούσωσιν ἐνεργείας ἐν τῷ Χριστῷ, εὐθέως τὰς τῶν πασχόντων ἐνεργείας νομίζοντες ταύτας εἶναι, ἀγανακτοῦσι καὶ ἀποστρέφονται τὴν τοιαύτην φωνὴν ὡς ἀληθῶς ἐνεργού μενοι ὄντες ἤγουν δαιμονιζόμενοι. Secundo notandum est, quod auctor hoc loco distinguit δύο θελήματα αδιάβλητα, τὸ μὲν φύσει ἀνθρώπινον, τὸ δὲ ὑπὲρ φύσιν καὶ θεῖον, et τὸ ἐπείσακτον καὶ πονηρὸν θέλημα καὶ τὴν παρὰ φύσιν ἐνέργειαν, quae opponitur ei quae a Deo data est animae operationi, optime respondere ei loco in Definitionibus, ubi distinguit et definit haec tria: τὸ φυσικὸν, τὸ παρὰ φύσιν, τὸ ὑπὲρ φύσιν 2). Etiam exempla utrobique rei et secum conveniunt. Idem ergo sensus, eadem mens utrobique agnoscitur. Deinde referre juvat, quod habetur in sermone hoc tertio, col. 1161 Β. „... διὰ τῆς θελήσεως τῆς λογιστικής καὶ βουλευτικῆς καὶ διανοητικῆς τῆς νοερᾶς ψυχῆς τῆς τοῦ δούλου μορφῆς ἐπλήρου ὁ Χριστὸς τὴν ὑπακοὴν καὶ τὸ θέλημα τοῦ Πατρός καὶ τὴν ἐντολὴν καὶ τὸ πρόσταγμα καὶ τὸν νόμον· διὰ δὲ πάλιν τῆς ζωτικῆς καὶ ζωοποιοῦ Θεοσδότου αὐτῆς, λέγω δὴ τῆς ψυχῆς τῆς νοερᾶς, ἐνεργείας συνεκράτει καὶ ἐζωοποίει καὶ ηὔξει τὸ οἰκεῖον σῶμα ὁ Θεὸς Λόγος κατὰ τὸν ὅρον καὶ νόμον, ὃν δέδωκε τῇ λογικῇ ψυχῇ ζωοποιεῖν καὶ συγκρατεῖν καὶ αὔξειν καὶ κινεῖν τὴν τῶν σωμάτων φύσιν. Ὅθεν καὶ ψυχὴ δι ̓ οὐδὲν ἕτερον εἴρηται, εἰ μὴ ἐκ τοῦ ψύχειν 1) ead. col. 48. 2) col. 77 B vid. supra pag. 50 not. 1. ἤγουν ζωοποιεῖν τὸ σῶμα Ἐκ τούτου καὶ ἀποψύχειν τὸ ἀποθνήσκειν εἴρηται· ώσπερ πάλιν τὸ ἀναψύχειν τὸ ζῆν. His conferre licet, quae dicuntur in Definitionibus Hodegi cap. II. col. 69 Α: καὶ ἡ ψυχὴ δὲ ἐκ τῆς οἰκείας ἐνεργείας ἔχει τὴν τῆς ψυχῆς προσηγορίαν· ψύχειν γὰρ τὸ ζωοποιεῖν λέγεται. Οὐκοῦν ἐκ τῆς ζωοποιοῦ ἐνεργείας ψυχή λέγεται διὰ τὸ ζωοποιεῖν τὸ σῶμα, et col. 72 D: φυχὴ δὲ εἴρηται διὰ τὸ ψύχειν, ἤτοι διὰ τῆς οἰκείας ἐνεργείας ζωοποιεῖν τὸ σῶμα, item quae dicuntur de anima Christi rationali Verbo subjecta in expositione fidei Hodegi cap. I. col. 44 B, quem etiam locum latine supra dedi '). Tertio eundem esse auctorem Hodegi atque hujus sermonis tertii conjicere licet ex eo loco, ubi agit de Christi ad inferos descensione (col. 1172 CD) hoc exemplo: „καὶ ὁ Πέτρος περὶ Χριστοῦ ἐν τῇ ἐπιστολῇ τῇ καθολικῇ λέγει, ὅτι » Πορευθεὶς ἐκήρυξε καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι τοῖς πότε απειθήσασιν "), ἥντινα κατάβασιν αὐτὸς ὁ Κύριος πρὸς τὸν Ἰωβ προκαταγγέλλει λέγων· τ» Ἦλθες δὲ ἐπὶ τρίβους θαλάσσης, ἐν δὲ ἔχνεσιν ἀβύσσου περιεπάτησας; ἀνοίγονται δέ σοι φόβῳ πύλαι θανάτου, πυλωροὶ δὲ ᾅδου ἰδόντες σε ἔφριξαν« α ); Αὕτη δὴ οὖν ἡ κατάβασις Χριστοῦ ἡ ἐν τῷ ᾅδῃ, καὶ ἡ παρουσία καὶ τὸ κήρυγμα πῶς γέγονε; Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε, ἀλλ ̓ οὔτε ἰδεῖν δύναται· πάλιν δὲ τὸ πανά γιον σῶμα Χριστοῦ ἐν τῷ θανάτῳ αὐτοῦ ἐν τῷ μνήματι ἄνω ἐπὶ γῆς ἐκεῖτου. Πῶς οὖν ὁ ᾅδης ἐσκυλήθη; ποίαν μορφὴν οἱ πυλωροὶ τοῦ ᾅδου ἰδόντες ἔφριξαν; τίς τὰς ἀπ' αἰῶνος δεσμίους ψυχὰς τῶν κεκοιμημένων ἀνθρώπων ἐπεσκέψατο; Πρόδηλον, ὅτι ἡ πανάχραντος τοῦ Δεσπότου Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ψυχὴ τὰς ὁμοουσίους αὐτῆς ψυχὰς τὰς λογικὰς ἐπεσκέψατο· αὕτη πρὸς αὐτὰς κατελήλυθε σύνθεος· αὕτη τὸ δεσμωτήριον ἐσκύλευσεν· αὕτη τὸν τύραννον ἔδησε καὶ τοὺς δεσμίους ἀπέλυσε, βοήσασα τοῖς ἐν δεσμοῖς· Ἐξέλθετε». Consonant 1) vid. 2) I. Petr. 3, 19. *) Job. 38, 16 seq. autem haec nonnulla fere ad verbum cum iis, quae legimus in Hodegi capite XIII. col. 224 et 225: » Κατέλθωμεν καὶ ἐν τῷ ᾅδη, καὶ ἴδωμεν ἐκεῖ τὸν Χριστὸν, πῶς σκυλεύει τὸ δεσμωτήριον. Ἐρωτήσωμεν τὸν ̓Αδάμ, ἐρωτήσωμεν τὰ σώματα, καὶ τὰ στόματα τῶν ἀναστάντων ἁγίων, ὅπως εἴπωσιν ἡμῖν, πῶς ἑώρακαν ἐν τῷ ᾅδῃ Χριστόν· ποίῳ σώματι, ποίς φύσει, ποία μορφῇ ἦλθε καὶ κατῆλθεν ἐν τοῖς καταχθονίοις; Πῶς ἐν ἴχνεσιν ἀβύσσου περιεπάτησε; Ποίᾳ φύσει ἠνοίγησαν φόβῳ πύλαι θανάτου; Ποίαν ἰδέαν ἰδόντες οἱ πυλωρρὶ τοῦ ᾅδου ἔφριξαν; Αρα τὴν θείαν φύσιν ἑώρακαν γυμνήν; Απαγε. Θεὸν γὰρ οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε. Αλλά τις άρα τὴν σάρκα τοῦ Δεσπότου ἐθεάσατο; Οὐδαμῶς. Αὕτη γὰρ ἔνθεος ἐν τῷ τάφῳ νεκρὰ καὶ ἀκίνητος ἔκειτο, Οὐκοῦν .... ἐν τῷ ᾅδῃ εἴδομεν τὸν Χριστὸν, καὶ οὐκ εἶχε οὔτε σῶμα οὔτε αἷμα οὔτε ὀστέα οὔτε πᾶχος οὔτε ὑλικὸν εἶδος, ἀλλὰ μόνην ψυχὴν νοεραν ἔνθεον, σώματος κεχωρισμένην. Denique ejusdem auctoris esse hunc sermonem cum Hodego conjicio ex hoc loco (col. 1173 C): „, Εἰ δὲ ἀθελής ἐστιν ἡ πανάχραντος τοῦ Κυρίου ψυχή, πρόδηλον, ὅτι ἀκουσίως δικὴν ἀλόγου ὑπετάττετο τῷ Θεῷ λόγῳ, ὡς ̓Απολινάριος ληρῳδεί". Qui locus ad verbum consonat ei, qui habetur in Expositione fidei cap. I. Hod. col. 44 D: „Εἰ δὲ ἐστερεῖιο τῆς νοερᾶς θελήσεως ἡ τοῦ Κυρίου ψυχή, πρόδηλον λοιπὸν, ὅτι ἀκουσίως δικὴν ἀλόγου ὑπεττάτετο τῷ Θεῷ λόγῳ. Itaque ex his omnibus concludo, eundem esse auctorem hujus sermonis tertii atque Hodegi. At forsitan dicas, auctorem hujus sermonis diversum esse et solum his locis mentem atque adeo verba Hodegi auctoris usurpasse atque suis argumentis inseruisse. Sed, uti ex lectione apparet, totius hujus sermonis series atque contextus is est, ut omnia quasi ex proprio thesauro et mente deprompta videantur neque sit, cur aliena suis inseruisse auctorem existimemus. Recte igitur sermo hic tertius atque Hodegus ejusdem auctoris esse censentur, id quod etiam titulus exhibet: Αναστασίου πρεσβυτέρου τοῦ ἐν τῷ Σινᾶ ὄρει λόγος για Jam vero videamus, an aliquid de Anastasio nostro ex hoc sermone eruere possimus. Ac comperimus quidem, Anastasium nostrum etiam post a. 700. in vivis fuisse, dum refert Deum ob sextam oecumenicam synodum sub Constantino Pogonato a. 680. habitam, per viginti annorum spatium ') salutem et pacem populis Christianis restituisse?). Ex hoc loco colligitur, longissimam Anastasium vitam duxisse. Quum enim jam claruerit ante a. 640, quo tempore cum haereticis Alexandriae disputabat, necesse est, eum jam tunc magna auctoritate polluisse, etsi dicere non possumus, eum jam tunc sacerdotem fuisse. Ipse enim in disputatione sua se solum monachum profitetur. Apud Graecos autem jam pueros vel decem annorum monachos fieri potuisse notum est. Itaque si ponamus, eum circa a. 610. natum fuisse, sequitur, eum annum circiter nonagesimum attigisse. Longam autem Anastasii vitam argumento meo obstare non posse patet, praesertim quum idem ipse annus septingentesimus iterum iterumque in Quaestionibus et libris duodecim in Hexaemeron occurrat, uti suis locis videbimus. Forsitan autem non abs re erit, quae auctor de Monotheleticae haeresis ortu atque damnatione narrat, ejus ipsius verbis huc allegare. Scribit itaque "): ,,Non sunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur voces: sed in omnem terram exivit sonus eorum et in fines orbis terrae verba eorum: eorum, inquam, Persarum Romanorumque certaminum, cum victoriosum Crucis tropaeum divino adjutorio cum Heraclio Imperatore Jerusalem reversum est. Hic vero Romani imperii eo tempore moderator Heraclius, cum post Chaldaeos Persasque superatos 1) ἐπὶ εἴκοσι χρόνους. 2) col. 1156 D. Vid. quae mox ex auctore ipso de Monotheletica haeresi allegantur, pag. 72. 3) col. 1154 sequ. |