aliis variis locis ac temporibus auctus et absolutus. Hinc fit, ut in codicibus manuscriptis mire variet quaestionum numerus; nec ipse Gentianus Hervetus, qui eas primus edidit, plures quam 93 dederit et istas quidem Anastasio Nicaeno ascriptas."

Quae Cavei verba referens Oudinus eum graviter reprehendit, quod opus interpolatum esse dicat.') Ipse itaque Oudinus Quaestiones et Responsiones has 154 spectare non posse judicat ad Anastasium I. et II., recte vero ad Anastasium IV. Quoad primam partem hoc evidenter patere ex his omnibus, quae Caveus dixerit. Citari enim Joannem Moschum, qui anno 630. floruerit; Maximum, a. 662. die 13. Augusti mortuum; synodum sextam seu Trullanam a. 692. habitam, quoad can. 89; Nicephorum Patriarcham CP., a. 806 ad hanc sedem promotum atque a. 828. die 2. Junii mortuum; denique Olympiodorum, incertae aetatis auctorem, quem plurimi ad a. 900. vel serius collocent "2). Et haec quidem recte nisi quae de Olympiodoro scribit. Si enim est incertae aetatis scriptor, cur ad a. 900. vel etiam serius collocatur? Nimirum ne citari possit ab Anastasio nostro Sinaita 3). Claruit autem certe ante Anastasium nostrum Sinaitam, ut patet ex libro VII. in Hexaemeron'), quem Anastasii nostri esse postea probabo. Ibi Olympiodorum dicit πολὺν τὰ θεῖα, et paulo post: „ ἀνανεύει δὲ ὁ πολλάκις προβῥηθεὶς φιλόσοφος ὁ τὴν ̓Αλεξανδρέων τοῖς λόγοις κατα φωτίσας, ὡς ταύτης διάκονος *). Immo De Magistris: Acta

2) ibid. col. 566.

1) Oudin. tom. II. col. 565. 3) Sane Oudinus ipse de Olympiodoro nil certi se tradere posse fatetur, dum dicit tom. II. col. 513 ad a. 990: „Olympiodorus monachus Graecus, quem nonnulli diaconum Ecclesiae CP., alii autem Alexandrinae faciunt; nonnulli unicum, alii duplicem volunt; ... prudenter quidem a Cavo ad a. 990 assignatur in Historia rei litterariae p. 592, donet exurgat, qui certiora doceat".

martyrum ad Ostia Tiberina p. 286. 287, (Migne Patr. gr. t. 93 col. 9-12) scholium invenit antiquum, in quo dicitur: Ὀλυμπιοδώρου διακόνου ̓Αλεξανδρείας, χειροτονίας Ιωάννου ἀρχιεπιεκόπου Αλεξανδρείας Νικιώτου. Joannes autem II. Niciota patriarchatum Alexandrinum tenuit ab a. 507. usque ad a.518. vel, ut alii volunt 516. Hinc Olympiodorus, ut qui sit ab illo ordinatus, saeculo sexto assignandus est. Sed haec de Olympiodoro. De caeteris vero Oudini rationibus postea. Nunc quae mihi de Quaestionibus his 154 dicenda videantur, breviter exponam.

Atque non omnes quaestiones prout exstant ejusdem auctoris esse, illico apparet ex quaest. 39. collata cum quaest. 112 '). Praeterea multae quaestiones in ipsis titulis diversis auctoribus attribuuntur.

Attamen nonnullae quaestiones inter se aliquantum cohaerere videntur, ut facile patebit, si forte legeris primam et tertiam ad 22. usque, deinde qu. 89.") usque ad qu. 96., ita ut ejusdem auctoris esse judicari possint. Insuper posteriorum quaestionum nonnullae breviores, neque solum eae, quae in Edit. Mign. extra ordinem inscribuntur neque

1) Nam qu. 39 est: „, πῶς νοητέον τὰ κατὰ τὴν ἐγγαστρίμυθον"; et responsio: „, τινές φασιν, ἀληθῶς ἀνενηνοχέναι τον Σαμουήλ· τινὲς δὲ τοῦτον τὸν λόγον ἀνατρέψαντες δαίμονά τινα λαοπλάνον ἔφασαν δεῖξαι τὸ σχῆμα τοῦ Σαμουὴλ καὶ εἰπεῖν, ἃ πολλάκις ἀκήκος τοῦ Σαμουήλ εἰρηκότος, ἀγνοῆσαι δὲ τὸν χρόνον τῆς τοῦ Σαούλ τελευτῆς. Ἐγὼ δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἀνόσιον ἡγοῦμαι. Οὐ πείθομαι γὰρ τὰς νεκύας οὐδὲ τὴν τυχοῦσαν ἄγειν ψυγήν, μήτοιγε προς φήτου καὶ τοσούτου προφήτου.... Δήλον τοίνυν ὡς αὐτὸς ὁ Θεὸς σχηματίσας, ὡς ἠθέλησε, τὸ εἶδος τοῦ Σαμουὴλ ἐξενήνοχε τὴν ἀπόφασιν κ. τ. λ. Contra vero qu. 112 col. 764: „'Αρα ἀληθὲς ὅτι τὸν Σαμουήλ ἡ ἐγγαστρίμυθος ἀνήγαγεν ἐπὶ τοῦ Σαούλ “; Responsio: „Ναί, ὑπὸ τὴν χεῖρα τοῦ διαβόλου ὑπῆρχον πᾶσαι αἱ ψυχαὶ τῶν ἁγίων καὶ τῶν ἁμαρτώλων, ἕως οὗ κατελθὼν ἐν τῷ ᾅδῃ ὁ Χριστὸς εἶπε τοῖς ἐν δεσμοῖς, Ἐξέλθετε κ. τ. λ. " Qu. 39 in cod Bav. re non differt, qu. vero 112. in eo non exstat.

3) cf. tamen infra inter quaestiones selectas.

numerantur, sed etiam numeratae '), cum prioribus quaestionibus sive integrae sive magna ex parte saepe ad verbum consonant, ita ut excerptae prorsus videantur. Quibus tamen non adeo insisto. Magis ut uni eidemque auctori plures quaestiones attribuam, moveor quaestione 127), quae incipit: „Dixisti supra.... sed causam non indicasti", quaeque aperte revocat ad quaest. 96. Dubitandum ergo non est, quin nonnullae quaestiones ad unum eundemque auctorem spectent; num vero ad Anastasium nostrum Hodegi auctorem inquiramus.

Ac in prima quidem qaestione (col. 329) eandem definitionem hominis Christiani reperi, quae habetur in definitionibus Hodegi (cap. II. col. 77 A: „ Χριστιανός γάρ ἐστιν ἀληθινὸς οἶκος Χριστοῦ, δὲ ἔργων ἀγαθῶν καὶ δογμάτων εὐσεβῶν συνιστάμενος. Solummodo in Hodego additur „, λογικός" in hunc modum: „,ἀληθινὸς οἶκος λογικὸς

κ. τ. λ. σε

Secundo notanda est quaest. 46, quae sic sonat (col. 597): Πῶς ὁ Θεὸς, διὰ τοῦ νόμου τῷ Ἰσραὴλ τὰς θυσίας προσ φέρειν κελεύσας, διὰ Ἱερεμίου φησί. τη Οὐκ ἐλάλησα πρὸς πατέρας ὑμῶν περὶ θυσιῶν οὐδὲ περὶ ὁλοκαυτωμάτων ἐνετειλάμην αὐτοῖς; ““ Haec ipsa autem quaestio in Hodego cap. 22. col. 285 tertio loco inter eas numeratur, quas fidei Christianae adversarii atque desertores 3) ipsi auctori in Oriente proposuissent, his verbis: γ'. Πάλιν δὲ ἐντειλάμενος τὸ πολύ κρεων ἐκεῖνο Λευιτικὸν, ὕστερόν φησιν ὁ Θεὸς διὰ Ἡσαΐου

1) ut qu. 115 cum qu. 7 col. 383 B, qu. 125 cum qu. 20 col. 521 BC, qu. 132 cum qu. 15 col. 468.

1) col. 776: „ Είπας ἐν τῇ προλαβούση περὶ τῶν στοιχείων φυσιολογία ὅτι πολλάκις ἐκ φυσικής τινος ἀκολουθίας καὶ χυμῶν αἰτίας γίνονταί τινες μὲν γυναῖκες ἄτεχνοι, τινὲς δὲ εὔτεκνοι, ἄλλαι δὲ πάλιν ὀλιγότεκνοι· τὸν δὲ τρόπον τῆς αἰτίας οὐκ ἐσήμανας”. Dixit autem haec in qu. 96. passim, praecipue col. 748 A, 744 C, 750 C.

*) „,οἱ νῦν τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀποστάντες.

καὶ Ἱερεμίου, ὅτι οὐδὲν περὶ θυσιῶν ἐνετείλατο τῷ Ἰσραὴλ οὔτε περὶ τῶν ὁλοκαυτωμάτων.

Deinde initium responsionis ad quaest. 89.: ηὍτι μὲν οὐ δεῖ τὰ σεσιωπημένα τῇ θείᾳ Γραφῇ ἐρευνῶν, πρόδηλον consonat ei loco progymnasiae Hodegi cap. I. col. 40 B, ubi dicitur: ὅτι οὐ δεῖ τὰ βαθυτέρα ἡμῶν ψηλαφᾷν οὐδὲ τὰ σεσιωπημένα τῇ θείᾳ Γραφῇ". In eadem quaestione legis col. 717 Β: η(ώσπερ) τεμνομένης τῆς γλώσσης οὐκ ἔτι ὁ ἄνθρωπος λαλεῖν δύναται, ὡσαύτως καὶ χωριζομένης τῆς ψυχῆς ἐξ ὅλου τοῦ σώματος οὐ λαλεῖν, οὐ μιμνήσκεσθαι, οὐ θυμοῖσθαι, οὐ καθορῶν· ἀλλ ̓ ἐν συννοίᾳ τινὶ καθ ̓ ἑαυτὴν ὑπάρχει ἀθάνατος ἡ ψυχὴ. ... ̓Αλλὰ ταῦτα μὲν εἴρηται περὶ τῶν ἐν ἁμαρτίαις τελευτησάντων. Ἐπεὶ αἱ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον κτησάμεναι ψυχαὶ, ὡσανεὶ σῶμα καὶ ὄργανον αὐτῷ γενόμεναι, ἐμοὶ δοκεῖ, ὅτι διὰ τῆς ἐλλάμψεως αὐτοῦ καὶ μετὰ θάνατον εὐφραίνονται καὶ τῷ Θεῷ καὶ Λόγω νοερῶς δοξολογοῦσι καὶ ὑπὲρ ἀλλήλων ') πρεσβεύουσιν, ὡς ἐκ τῶν Γραφῶν μανθάνομεν ". Atqui eadem fere habentur in sermone tertio col. 1164 Β: „ Ἐπεὶ πῶς καὶ χωριζομένη τοῦ σώματος ἐν τῷ θανάτῳ συνίσταται ἡ λογικὴ ψυχὴ, εἰ μὴ διὰ τῆς νοερᾶς αὐτῆς καὶ ζωτικῆς καὶ ἀειζώου ἐνεργείας; καὶ μάλιστα αἱ τῶν δικαίων ψυχαὶ πῶς νῦν Θεὸν αἰνοῦσι; κατὰ ποίαν ἐνέργειαν τὴν παρ' αὐτοῦ εἰσδέ χονται ἔλλαμψιν; πῶς ὑπὲρ κόσμου πρεσβεύουσιν;“

Ex his omnibus conjicere licet, ejusdem auctoris esse hanc quaestionem 89 et alias quasdam cum sermone tertio atque Hodego. Addo etiam alia in his quaestionibus eundem sensum redolere, inprimis, quae auctor tradit de animae origine atque natura 2). Id quod eo majoris momenti arbitrandum videtur, quod auctor in 'fine qu. 91 col. 725 A dicit, se haec de anima non dogmatice, sed amice tradere (ou

1) an potius ἀνθρώπων ?

2) cf. col. 1165 B et qu. 91 col. 724 C et in definitionibus Hod. cap. II. col. 69 D. et 72 D cum qu. 89.

δογματικῶς, ἀλλ' ἀγαπητικῶς), ne forte, quae consentiant, de industria exquisita esse censeas. Sed et magistrum aliquem fuisse hujus quaestionis 91. auctorem, ex iis licet intelligere, quae in fine ejusdem quaestionis subjungit '): «Τὰ δὲ λοιπὰ δυσωποῦμεν τοὺς ἐν Χριστῷ ἀδελφοὺς, καὶ διδασκάλους τοὺς καθ ̓ ἡμᾶς διορθοῦντας, ἀναπληρῶσαι περὶ τῶν ψυχῶν “ 2). Ergo etiam ipsum fuisse διδάσκαλον concludas.

Quae omnia sane Anastasio nostro Sinaitae et Hodegi auctori quam maxime conveniunt.

Denique notanda mihi visa est quaest. 126 col. 776, quae haec est: «Θέλουσιν εἰπεῖν τινες, ὅτι διὰ τὸ μὴ προσ κυνῆσαι τὸν ἄνθρωπον ἐξέπεσιν ὁ Σατανᾶς;“ et responsio: Ελλήνων καὶ ̓Αράβων εἰσὶν οἱ τοιοῦτοι μῦθοι· καθὼς γὰρ ἐκ τῶν προφητῶν ἔστι μαθεῖν, καὶ μάλιστα παρὰ τοῦ μεγάλου Ἰεζεκιήλ, διὰ τὴν ὑπερηφανίαν αὐτοῦ ἐξερρίφη ὁ Σατανᾶς πρὸ τοῦ γενέσθαι τὸν ̓Αδάμ. Δημιουργοῦντος γὰρ *) τοῦ Θεοῦ ταύτην τὴν ὁρωμένην κτίσιν, ἐνόμισεν ὁ διάβολος, ὅτι αὐτὸν καθίστησι βασιλέα αὐτῆς. Ὅτε οὖν εἶδεν, ὅτι ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ̓Αδὰμ καὶ κατέστησεν αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ, καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, τότε ωπλίσθη κατ ̓ αὐτοῦ καὶ ἠπάτησεν αὐτόν. Quibus conferas velim, quae dicuntur in Hodeg. cap. 4 col. 93 C: Ἐκ τῶν ἀσωμάτων ταγμάτων ταξίαρχος εἷς ἀλαζονευθεὶς

1) col. 725 Α.

66

3) Similia monentis verba legis in fine quaest. 96 col. 749: , Πλήν οὐχ ὁριστικόν, οὐδὲ ἐριστικόν, ἀλλὰ γνωμικὸν καὶ εἰκαστικὸν εἰρήκαμεν, δυσω ποῦντες τούς γνωστικωτέρους, συγγνώμην διδόντας, καὶ ἀναπληροῦντας ἡμῶν ὑστερήματα. cf. praefationem Hodegi supra pag. 46 et Hodegi cap. 24. col. 309 : „,Συγγνώμην αὐτοῦμαι παρὰ τῶν φιλοπόνων. Ἐκ μέρους γὰρ γινώσ κομεν, ὡς ὁ Παῦλος βοᾷ, καὶ ἐκ μέρους νοοῦμεν καὶ ἐκ μέρους λαμβάνομεν καὶ ἐκ μέρους δογματίζομεν· ὅσον γὰρ ἐρευνᾶται τὸ Θεῖον, τοσοῦτον ἐπὶ πλέον ἀγνοεῖται. Οὔτε γὰρ αὐτοὶ οἱ ἅγιοι ἄγγελοι τελείως τὰ περὶ Θεοῦ ἐπίστανται. * τό γάρ non ita convenit. Loco citando Hod. habes οὖν.