Page images
PDF
EPUB

Ve

borata: etiam magis elaborata, quam amplificata ; cum labores in eam insumpti, potius in circulo, quam in progressu, se exercuerint. Plurima enim in ea video a scriptoribus iterata, addita pauca. Eam in tres partes dividemus, quæ tria ejus officia nominabimus. Primum est conservatio sanitatis, secundum curatio morborum, tertium prolongatio vitæ. At istud postremum, non videntur medici, tanquam partem principalem artis suæ agnovisse, verum idem reliquis duobus satis imperite immiscuisse. Putant enim si propulsentur morbi, antequam ingruant, et curentur postquam invaserint, prolongationem vitæ ultro sequi. Quod licet minime dubium sit, tamen parum acute prospiciunt, horum utrumque ad morbos tantum pertinere, et ad eam solummodo vitæ prolongationem, quæ a morbis abbreviatur et intercipitur: atqui filum ipsum vitæ producere, ac mortem, per resolutionem simplicem, et atrophiam senilem, sensim obrepentem, ad tempus summovere, argumentum est, quod nemo ex medicis pro dignitate tractavit. Neque vero subeat animos hominum ille scrupulus, ac si hæc res, fato et divinæ providentiæ commissa, in artis officium et munus jam primum a nobis revocaretur. Providentia enim proculdubio mortes quascunque, sive ex violentia, sive ex morbis, sive ex decursu ætatis, pariter regit: neque tamen ideo præventiones et remedia excludit. Ars autem, et industria humana, naturæ et fato non imperant, sed subministrant. Verum de hac parte paulo post dicemus; hæc tantum interea præfati, ne quis tertium istud officium medicinæ cum duobus prioribus (quod fere adhuc factum est) imperite confundat.

contra scientias medicis objicit) habeant quæ sibi | comparata est, ut fuerit magis ostentata, quam elaobversentur objecta tam fœda et tristia, ut animum ad alia abducere iis omnino sit opus; (nam qui homines sint, "Nihil humani a se alienum putent") sed ob hoc ipsum, de quo nunc agimus; nempe quod arbitrentur, parum ipsis interesse, vel ad existimationem, vel ad lucrum, utrum artis suæ mediocritatem, an perfectionem in ea majorem assequantur. Morbi enim tædia, vitæ dulcedo, spei fallacia, et amicorum commendatio, efficiunt, ut homines facile in medicis qualibuscunque fiduciam collocent. rum si quis hæc attentius perpendat, ea potius ad culpam medicorum, quam ad culpæ excusationem spectant: neque enim spem abjicere, sed vires potius intendere debuerant. Nam si cui placet observationem expergefacere suam, et paulatim circumspicere, etiam ex exemplis obviis et familiaribus facile deprehendet, quantum obtineat imperii intellectus subtilitas et acumen, in varietatem sive mate- | riæ, sive formæ rerum. Nil magis varium, quam hominum facies et vultus; eorum tamen discrimina infinita retinet memoria: imo pictor ex pauculis colorum testis, acie oculi usus, et vi phantasiæ, et manus constantia, omnium facies, qui sunt, fuerunt, atque etiam (si coram repræsentarentur) qui futuri | sunt, penicillo imitari ac describere posset. Humana voce nil magis varium; hujus tamen discrimina in singulis personis facile internoscimus: quinetiam non desunt moriones et pantomimi quidam, qui, quotquot libuerit, reddere sciunt, et ad vivum exprimere. Nil magis varium, quam soni articulati, verba scilicet: via tamen inita est ea reducendi ad paucas literas alphabeti. Atque illud verissimum est, non ex eo, quod mens humana sit minus subtilis aut capax, perplexitates et acatalepsias in scientiis plerunque provenire; sed ex eo potius, quod objectum nimis in remoto collocatum sit. Sicut enim sensus, procul ab objecto dissitus, plurimum fallitur; debite appropinquatus, non multum errat; ita fit in intellectu. Solent autem homines naturam, tanquam ex præalta turri, et a longe despicere, et circa generalia nimium occupari; quando, si descendere placuerit, et ad particularia accedere, resque ipsas attentius et diligentius inspicere, magis vera et utilis fieret comprehensio. Itaque hujus incommodi remedium, non in eo solum est, ut organum ipsum vel acuant, vel roborent, sed simul ut ad objectum propius accedant. Ideoque dubitandum non est, quin si medici, missis paulisper istis generalibus, naturæ obviam iræ vellent, compotes ejus fierent, de quo ait poëta:

"Et quoniam variant morbi, variabimus artes; Mille mali species, mille salutis erunt."

Quod eo magis facere debent, quia philosophiæ ipsæ, quibus innituntur medici, sive methodici, sive chemici (medicina autem in philosophia non fundato, res infirma est) parvi revera sunt. Quare si nimis generalia (licet vera forent) hoc vitium habeant, quod non bene homines ad actionem deducant; certe majus est periculum ab illis generalibus, quæ in se falsa sunt; atque, loco deducendi, seducunt.

Medicina igitur (uti perspeximus) adhuc taliter

[ocr errors]

Quod ad officium tuendæ sanitatis attinet (ex officiis prædictis medicinæ primum) multi de eo scripserunt, cum in aliis rebus satis imperite, tum nimium (ut arbitramur) delectui ciborum, minus, quam par est, quantitati eorum tribuentes. Quin et in quantitate ipsa, tanquam philosophi morales, mediocritatem nimis laudarunt: cum et jejunia in consuetudinem versa, et victus liberalis, cui quis assueverit, melius sanitatem tueantur, quam istæ mediocritates, quæ naturam ignavam fere reddunt, neque excessus, neque indigentiæ, cum opus fuerit, patientem. Exercitationum autem species, quæ in sanitate tuenda plurimum pollent, nemo ex medicis bene distinxit, aut annotavit; cum vix inveniatur aliqua inclinatio in morbum, quæ non exercitatione quadam propria corrigi possit. Morbis renum globorum lusus convenit, pulmonum sagittatio, stomachi deambulatio et gestatio, atque aliis aliæ. Verum cum hæc pars, de valetudinis conservatione, secundum totum tractata sit, defectus minores persequi non est nostri instituti.

Quod vero ad curationem morborum attinet, illa demum pars est medicinæ, in qua plurimum laboris in sumptum est, licet fructu satis tenui. Continet autem doctrinam de morbis, quibus corpus humanum subjicitur, una cum eorundem causis, symptomatibus, et medelis. In hoc secundo officio medicinæ multa sunt, quæ desiderantur: ex his pauca, sed maxime insignia, proponemus, quæ enumerasse satis duxerimus, absque aliqua ordinis aut methodi lege.

Primum est, intermissio diligentiæ illius Hippocra- | solent, cum tamen in primis necessarium sit notare, tis, utilis admodum et accuratæ, cui moris erat, nar- quales et quam multiplices sint humorum differenrativam componere casuum circa ægrotos specialium; tium species (non nimium in hac re tribuendo referendo qualis fuisset morbi natura, qualis medi- divisionibus eorum receptis) qui in corpore humano catio, qualis eventus. Atque hujus rei nactis nobis aliquando inveniantur; et in quibus cavitatibus et jam exemplum, tam proprium atque insigne, in eo receptaculis, quilibet ipsorum sedes et nidulos suos scilicet viro, qui tanquam parens artis habitus est, figere potissimum soleat; quoque juvamento aut minime opus erit exemplum aliquod forinsecum ab damno; atque his similia. Itidem vestigia, et imalienis artibus petere; veluti a prudentia juriscon- pressiones morborum, et interiorum partium ab iis sultorum, quibus nihil antiquius, quam illustriores læsiones et devastationes, in diversis anatomiis, cum casus, et novas decisiones, scriptis mandare; quo diligentia notanda; nempe apostemata, ulcera, solumelius se ad futuros casus muniant et instruant. tiones continuitatis, putrefactiones, exesiones, conIstam proinde continuationem medicinalium narra- sumptiones; rursus contractiones, extensiones, contionum desiderari video; præsertim in unum corpus vulsiones, luxationes, dislocationes, obstructiones, cum diligentia et judicio digestam: quam tamen non repletiones, tumores, una cum omnibus materiis præintelligo ita fieri debere amplam, ut plane vulgata, | ternaturalibus, quæ in corpore humano inveniuntur et quæ quotidie obveniant, excipiat (id enim infinitum | (veluti calculis, carnositatibus, tuberibus, vermibus, quiddam esset, neque ad rem) nec rursus tam angus- et hujusmodi) hæc (inquam) omnia, et his similia, tam, ut solummodo mirabilia et stupenda (id quod a per eam, quam diximus, anatomiam comparatam, et nonnullis factum est) complectatur. Multa enim in multorum medicorum experimenta in unum collata, modo rei, et circumstantiis ejus, nova sunt, quæ in magna cum cura perquiri et componi debent. genere ipso nova non sunt: qui autem ad observan- varietas ista accidentium in anatomicis aut perfuncdum adjiciet animum, ei etiam, in rebus, quæ vul- torie tractatur, aut silentio præteritur. gares videntur, multa observatu digna occurrent.

Item in disquisitionibus anatomicis fieri solet, ut quæ corpori humano in universum competant, ea diligentissime, usque ad curiositatem, et in minimis quibusque, notentur: at circa varietatem, quæ in diversis corporibus reperitur, medicorum diligentia fatiscit. Ideoque anatomiam simplicem luculentissime tractari assero, anatomiam comparatam desiderari statuo. Partes enim singulas recte perscrutantur homines, earumque consistentias, figuras, situs: sed illarum partium diversam in diversis hominibus figuram et conditionem minus observant. Atque hujus omissionis causam non aliam esse arbitramur, quam quod ad primam inquisitionem inspectio unius aut alterius anatomiæ sufficere possit; ad posteriorem vero (quæ comparativa est, et casum recipit) necesse est, ut plurimarum dissectionum attenta et perspicax observatio adhibeatur. Prior etiam res est, in qua homines docti, in prælectionibus suis et in cœtu astantium, se jactare possunt: at secunda ea est, quæ tacita et diutina experientia tantum acquiri potest. Illud interea minime dubium est, quod internarum partium figura et structura parum admodum externorum membrorum varietati et lineamentis cedat; quodque corda, aut jecinora, aut ventriculi, tam dissimilia sint in hominibus, quam aut frontes, aut nasi, aut aures. Atque in his ipsis differentiis partium internarum reperiuntur sæpius causæ continentes multorum morborum : quod non attendentes medici, humores interdum minime delinquentes criminantur; cum ipsa mechanica partis alicujus fabrica in culpa sit. In quorum morborum cura, opera luditur, si adhibeantur medicinæ alterantes, (quia res alterationem non recipit,) sed emendanda res est, et accommodanda, seu pallianda, per victus regimen et medicinas familiares. Similiter, ad anatomiam comparatam pertinent accuratæ observationes, tam humorum omnigenum, quam vestigiorum et impressionum morborum, in corporibus variis dissectis. Etenim humores in anatomiis, tanquam purgamenta et fastidia, fere prætermitti

At

De illo vero altero defectu circa anatomiam (nempe quod non fieri consueverit in corporibus vivis) quid attinet dicere? Res enim hæc odiosa, et barbara, et a Celso recte damnata. Neque tamen illud minus verum est (quod annotatum fuit a priscis) poros complures, et meatus, et pertusiones, quæ sunt ex subtilioribus, in anatomicis dissectionibus non comparere; quippe quæ in cadaveribus occluduntur et latent; cum in viventibus dilatentur, et possint esse conspicui. Itaque, ut et usui consulatur simul et humanitati, non est omnino rejicienda anatomia vivorum, neque ad fortuitas chirurgicorum inspectiones (quod Celsus fecit) remittenda : cum hoc ipsum bene expediri possit per dissectionem brutorum vivorum, quæ, non obstante suarum partium dissimilitudine ab humanis, huic inquisitioni, adhibito judicio, satisfacere possint.

Item in inquisitione illorum de morbis, inveniunt morbos complures, quos insanabiles decernunt, alios jam inde a principio morborum, alios post talem quampiam periodum: ita ut L. Syllæ et triumvirorum proscriptiones res nihili fuerint præ medicorum proscriptionibus, per quas tot homines iniquissimis edictis morti dedunt; quorum tamen plurimi minore cum difficultate evadunt, quam illi olim inter proscriptiones Romanas. Neque igitur dubitabo inter desiderata reponere opus aliquod de curationibus morborum, qui habentur pro insanabilibus; ut evocentur et excitentur medici aliqui egregii et magnanimi, qui huic operi, quantum largitur natura rerum, incumbant; quando hoc ipsum, "Istos morbos pronunciare insanabiles," neglectum et incuriam veluti lege sanciat, et ignorantiam ab infamia eximat.

Item ut paulo ulterius insistam: etiam plane censeo ad officium medici pertinere, non tantum ut sanitatem restituat; verum etiam ut dolores et cruciatus morborum mitiget: neque id ipsum solummodo, cum illa mitigatio doloris, veluti symptomatis periculosi, ad convalescentiam faciat et conducat; imo vero cum abjecta prorsus omni sanitatis spe, excessum tantum præbeat e vita magis lenem et placidum.

Siquidem non parva est felicitatis pars (quam sibi | tantopere precari solebat Augustus Cæsar) illa euthanasia; quæ etiam observata est in excessu Antonini Pii, quando non tam mori videretur, quam dulci et alto sopore excipi. Scribitur etiam de Epicuro, quod hoc ipsum sibi procuraverit; cum enim morbus ejus haberetur pro desperato, ventriculum et sensus, meri largiore haustu et ingurgitatione obruit. Unde illud in epigrammate:

"Hinc Stygias ebrius hausit aquas,"

vino scilicet Stygii laticis amaritudinem sustulit. At nostris temporibus, medicis quasi religio est, ægrotis, postquam deplorati sint, assidere; ubi meo judicio, si officio suo, atque adeo humanitati ipsi deesse nolint, et artem ediscere et diligentiam præstare deberent, qua animam agentes facilius et mitius e vita demigrent. Hanc autem partem, inquisitionem de euthanasia exteriori (ad differentiam ejus euthanasiæ, quæ animæ præparationem respicit) appellamus; eamque inter desiderata reponimus. Item in curationibus morborum illud generaliter desiderari reperio; quod medici hujusce ætatis, licet generales intentiones curationum non male persequantur, particulares tamen medicinas, quæ ad curationes morborum singulorum proprietate quadam spectant, aut non bene norunt, aut non religiose observant. Nam medici traditionum et experientiæ probatæ fructum magistralitatibus suis destruxerunt et sustulerunt; addendo, et demendo, et mutando, circa medicinas, prout iis libitum fùerit, et fere pharmacopæorum more quid pro quo substituendo; ita superbe imperantes medicinæ, ut medicina non amplius imperet morbo.. Demptis enim theriaca, et mithridatio, et fortasse diascordio, et confectione alkermes, et paucis aliis medicinis, ad nulla fere certa pharmaca se religiose et severe astringunt. Nam medicamenta illa, quæ in officinis prostant venalia, potius in promptu sunt ad intentiones generales, quam accommodata et propria ad curationes particulares; siquidem speciatim nullum morbum magnopere respiciunt, verum generatim ad obstructiones aperiendas, concoctiones confortandas, intemperies alterandas, pertinent. Atque hinc præcipue fit, ut empirici et vetulæ sæpenumero in curandis morbis felicius operentur, quam medici eruditi, quia medicinarum probatarum confectionem et compositionem fideliter et scrupulose retinent. Equidem memini, medicum quendam apud nos in Anglia, practica celebrem, religione prope Judæum, librorum lectione tanquam Arabem, solitum dicere: "Medici vestri Europæi sunt quidem viri docti, sed non norunt particulares curationes morborum." Quinetiam idem ludere solebat, parum decore, dicendo; "Medicos nostros similes esse episcopis, ligandi et solvendi claves habere, et nihil amplius." Sed ut serio quod res est dicamus; plurimum referre censemus, si medici aliqui, et eruditione et practica insigniores, opus aliquod conficiant, de medicinis probatis et experimentalibus, ad morbos particulares. Nam quod speciosa quis ratione nixus, existimet decere medicum doctum (habita ratione complexionis ægrorum, ætatis, tempestatis anni, consuetudinum et hujusmodi) potius medicinas ex tempore aptare,

|

quam certis aliquibus præscriptis insistere; id fallax res est et experientiæ non satis attribuit, judicio plus nimis. Sane, quemadmodum in republica Romana, cives erant utilissimi et optime compositi, qui aut consules populo favebant, aut tribuni in partes senatus inclinabant: ita in hac materia, de qua agimus, medicos eos probamus, qui aut in magna eruditione, traditiones experientiæ plurimum faciunt; aut in practica insigni, methodos et generalia artis non aspernantur. Modificationes vero medicinarum (si quando sit opus eas adhibere) potius in vehiculis earum exercendæ sunt, quam in ipso corpore medicinarum; in quo nil novandum, absque evidenti necessitate. Hanc igitur partem, quæ de medicinis authenticis et positivis tractet, desiderari statuimus: res autem est, quæ tentari non debet absque acri et severo judicio, et tanquam in synodo medicorum selectorum.

Item, inter præparationes medicinarum, mirari subit (præsertim cum medicinæ ex mineralibus a chemicis in tantum evectæ et celebratæ sint; cumque tales medicinæ tutius adhibeantur ad exteriora, quam intro sumantur) neminem adhuc inventum, qui per artem thermas naturales et fontes medicinales imitari annixus fuerit: cum tamen in confesso sit, thermas illas et fontes, virtutes suas ex venis mineralium, per quas permeant, nancisci: quinetiam, in manifestum hujus rei documentum, bene norit humana industria discernere et distinguere, per separationes quasdam, ex quo genere mineralium hujusmodi aquæ inficiantur, veluti an ex sulphure, vitriolo, chalybe, aut aliquo simili: quæ naturalis aquarum tinctura, si ad artificiosas compositiones reduci posset, fuerit in potestate hominis, et plura genera earum (prout usus postulat) efficere, et temperamentum ipsarum pro arbitrio regere. Hanc igitur partem, de imitatione naturæ in balneis artificialibus | (re proculdubio et utili et in promptu) desiderari

censemus.

Ne vero singula scrupulosius exequamur, quam vel instituto nostro, vel hujusce tractatus naturæ convenit, claudemus hanc partem defectus alterius cujusdam enumeratione, qui maximi nobis videtur momenti: nimirum quod medendi ratio, quæ obtinuit, sit nimio plus compendiosa, quam ut insigne aliquid aut arduum præstare possit. Etenim judicio nostro, opinio fuerit magis blanda, quam vera, si quis existimet medicamentum aliquod tam potens aut felix fieri posse, ut usus ejus simplex curationi alicui grandiori sufficiat. Mirabilis profecto foret oratio, quæ pronunciata, aut etiam sæpius repetita, vitium aliquod animo penitus insitum aut inveteratum corrigere aut tollere possit. Longe certe abest. Verum quæ in natura eximie possunt, et pollent, sunt ordo, prosecutio, series, vicissitudo artificiosa. Quæ licet majus quoddam in præcipiendo judicium, majoremque in parendo constantiam requirant; tamen effectuum magnitudine abunde rem compensant. Etsi autem ex opera medicorum quotidiana, quam, invisendo, assidendo, præscribendo, ægrotis præstant, putaret quispiam, haud segniter ipsos curationem persequi, atque in eadem, certa quadam via, insistere tamen si quis ea, quæ præscribere et ministrare soleant medici, acutius introspiciat, inveniet

pleraque vacillationis et inconstantiæ plena, et quæ ex tempore excogitentur, et in mentem illis veniant, absque certo aliquo aut præviso curationis tramite. Debuerant autem etiam ab initio, post morbum bene perspectum et cognitum, seriem curandi ordinatam meditari, neque ab ea, absque gravi causa, discedere. Atque sciant pro certo medici, posse (exempli gratia) tria fortasse aut quatuor medicamenta ad morbum aliquem gravem curandum recte præscribi, quæ debito ordine et debito intervallo sumpta curationem præstent: quorum singula, si per se tantum sumerentur, aut si ordo inverteretur, aut intervallum non servaretur, fuerint prorsus nocitura. Neque tamen id volumus, ut omnis scrupulosa et superstitiosa curandi ratio in pretio sit tanquam optima (non magis, quam omnis via arcta, via sit ad cœlum) verum ut æque recta sit via, ac arcta et difficilis. Hanc autem partem, quam filum medicinale vocabimus, desiderari ponimus. Atque hæc illa sunt, quæ in doctrina medicinæ de curatione morborum desideramus nisi quod restet unicum, quod pluris est, quam illa omnia. Desideratur nimirum philosophia naturalis vera et activa, cui medicinæ scientia inædificetur. Cæterum illa non est hujusce tractatus.

Tertiam partem medicinæ, posuimus illam de prolongatione vitæ, quæ nova est, et desideratur ; estque omnium nobilissima. Si enim tale aliquid inveniri possit, non versabitur tantum medicina in curationum sordibus; nec medici ipsi propter necessitatem solummodo honorabuntur, sed utique propter donum mortalibus, ex terrenis, quasi maximum, cujus poterint esse, secundum Deum, dispensatores et administri. Licet enim mundus homini Christiano, ad terram promissionis contendenti, tanquam eremus sit; tamen in eremo ipsa proficiscentibus, calceos et vestes (corpus scilicet nostrum, quod animæ loco tegminis est) minus atteri, gratiæ divinæ munus quoddam æstimandum. Hac de re, quia est ex optimis, eamque inter desiderata posuimus, ex more nostro, et monita dabimus, et indicia, et præcepta.

Primo monemus, ex scriptoribus, circa hoc argumentum, neminem esse, qui aliquid magni, ne dicamus aliquid sani, repererit. Aristoteles certe commentarium de hoc edidit perpusillum, in quo nonnihil inest acuti quod ipse omnia esse vult, ut solet. At recentiores tam oscitanter, et superstitiose de hoc scripserunt, ut argumentum ipsum, ob eorum vanitatem, tanquam vanum et vecors haberi cœperit.

Secundo monemus, ipsas intentiones, quæ huc spectant, medicorum, res nihili esse, et cogitationes hominum a re potius abducere, quam versus eam dirigere. Sermocinantur enim, mortem in destitutione calidi et humidi consistere: deberi itaque calorem naturalem confortari, humorem autem radicalem foveri perinde ac si hæc res jusculis, aut lactucis et malvis, aut amydo, aut jujubis, aut rursus aromatibus, aut vino generoso, aut etiam spiritu vini, et oleis chemicis, confici possit. Quæ omnia obsunt potius, quam prosunt.

Tertio monemus, ut homines nugari desinant, nec tam faciles sint, ut credant, grande illud opus, quale est naturæ cursum remorari et retrovertere, posse haustu aliquo matutino, aut usu alicujus pretiosæ medicinæ, ad exitum perduci: non auro potabili,

non margaritarum essentiis, et similibus nugis: sed ut pro certo habeant, prolongationem vitæ esse rem operosam, et quæ ex compluribus remediis, atque eorum inter se connexione idonea, constet. Neque enim quisquam ita stupidus esse debet, ut credat, quod nunquam factum est adhuc, id fieri jam posse, nisi per modos etiam nunquam tentatos.

Quarto monemus, ut homines rite animadvertant et distinguant, circa ea, quæ ad vitam sanam, et ea, quæ ad vitam longam, conferre possunt. Sunt enim nonnulla, quæ ad spirituum alacritatem, et functionum robur, et morbos arcendos, prosunt; quæ tamen de summa vitæ detrahunt, et atrophiam senilem absque morbis accelerant : sunt et alia, quæ ad prolongationem vitæ, et atrophiam senilem longius summovendam juvant: sed tamen non usurpantur absque periculo valetudinis; adeo ut qui iis utentur ad prolongationem vitæ, debeant simul incommodis occurrere, quæ alioquin ex eorum usu supervenire possint. Atque monita hactenus dedimus.

Quod ad indicia attinet; tale hujus rei (quam animo metimur) plasma est. Conservantur res et durant duobus modis: aut in identitate sua; aut per reparationem. In identitate sua, ut musca aut formica in succino; flos, aut pomum, aut lignum, in conservatoriis nivalibus; cadaver inter balsama. Per reparationem, ut in flamma, et in mechanicis. Operanti ad prolongationem vitæ, utroque genere utendum est (disjuncta minus possunt) corpusque humanum conservandum, quemadmodum inanimata conservantur : ac rursus quemadmodum flamma conservatur; ac denique quadamtenus ut mechanica conservantur. Tres igitur sunt ad prolongandam vitam intentiones: retardatio consumptionis; probitas reparationis; et renovatio ejus, quod cœpit veterascere. Consumptio fit a duabus deprædationibus deprædatione spiritus innati ; et deprædatione aëris ambientis. Prohibitio utriusque duplex: aut si agentia illa fiant minus prædatoria, aut si patientia (succi scilicet corporis) reddantur minus deprædabilia. Spiritus fit minus prædatorius, si aut substantia densetur, ut in usu opiatorum et nitratorum, et in contristationibus: aut quantitate minuatur, ut in diætis Pythagoricis et monasticis: aut motu leniatur, ut in otio et tranquillitate. Aër ambiens fit minus prædatorius, si aut minus incalescat a radiis solis, ut in regionibus frigidioribus, in speluncis, in montibus, et in columnis anachoretarum: aut summoveatur a corpore; ut in cute densa, et in plumis avium, et in usu olei et unguentorum absque aromatibus. Succi corporis redduntur minus deprædabiles, si aut duri facti sint, aut roscidi sive oleosi. Duri, ut in victu aspero; vita in frigido; exercitationibus robustis; balneis quibusdam mineralibus. Roscidi, ut in usu dulcium, et abstinentia a salsis et acidis, et maxime omnium in tali mistione potus, quæ sit partium valde tenuium et subtilium, absque tamen omni acrimonia aut acedine. Reparatio fit per alimenta alimentatio autem promovetur quatuor modis per concoctionem viscerum ad extrusionem alimenti, ut in confortantibus viscera principalia : per excitationem partium exteriorum ad attractionem alimenti, ut in exercitationibus et fricationibus debitis, atque unctionibus quibusdam et balneis appro

priatis per præparationem alimenti ipsius, ut facilius se insinuet, et digestiones ipsas quadamtenus anticipet, ut in variis et artificiosis modis cibi condiendi, potus miscendi, panis fermentandi, et horum trium virtutes in unum redigendi: per confortationem ipsius ultimi actus assimilationis, ut in somno tempestivo, et applicationibus quibusdam exteriori- | bus. Renovatio ejus, quod cœpit veterascere, fit duobus modis: vel per intenerationem habitus corporis ipsius, ut in usu malacissationum ex balneis, emplastris, et unctionibus: quæ talia sint ut imprimant, non extrahant: vel per expurgationem succi veteris, et substitutionem succi novi, ut in tempestivis et repetitis purgationibus, sanguinis missionibus, et diætis attenuantibus, quæ florem corporis restituunt. Atque de indiciis hactenus.

Præcepta, quanquam ex ipsis indiciis plurima possint deduci; tria tamen veluti præcipua subjungere visum est. Præcipimus primo, ut prolongatio vitæ expectetur potius a diætis statis, quam a regi- | mine aliquo victus familiari; aut etiam a medicamentorum particularium excellentia. Etenim, quæ tanta virtute pollent, ut naturam retrovertere valeant; fortiora plerunque sunt, et potentiora ad alterandum, quam ut simul in aliqua medicina componi, multo minus in victu familiari interspergi possint. Superest itaque ut seriatim et regulariter, et ad tempora certa, et vicibus certis recurrentia, adhibeantur.

Secundo præcipimus, ut prolongatio vitæ expectetur potius ab operatione in spiritus, et a malacissatione partium, quam a modis alimentandi. Etenim, cum corpus humanum, ejusque fabrica (missis externis) a tribus patiatur; spiritibus scilicet, partibus, et alimentis; via prolongationis vitæ per alimentandi modos longa est; atque per multas ambages et circuitus: at viæ per operationes super spiritus, et super partes, multo breviores sunt, et quibus citius ad finem desideratum pervenitur; eo quod spiritus subito patiantur, et a vaporibus, et ab affectibus, quæ miris modis in eos possunt: partes item, per balnea, aut unguenta, aut emplastra, quæ subitas etiam impressiones faciunt.

Tertio præcipimus, quod malacissatio partium per exterius, fieri debet, per consubstantialia, imprimentia, et occludentia. Consubstantialia enim benevolo partium amplexu libenter excipiuntur, et proprie malacissant. Imprimentia autem et virtutem malacissantium, tanquam vehicula, facilius et altius deducunt, atque ipsa partes nonnihil expandunt. Occludentia autem, virtutem utrorumque retinent, et paulisper figunt, et perspirationem, quæ est res malacissationi opposita (quia humidum emittit) cohibent. Itaque per hæc tria (sed potius ordine disposita et succedentia, quam commixta) res absolvitur. Interim in hac parte monemus; non eam esse intentionem malacissationis, ut nutriat partes per exterius; sed tantum ut eas reddat magis idoneas ad nutriendum. Quicquid enim magis aridum est, minus est activum ad assimilandum. Atque de prolongatione vitæ, quæ est pars tertia medicinæ noviter ascripta, hæc dicta sint.

Veniamus ad cosmeticam, quæ certe partes habet civiles, partes rursus effoeminatas. Corporis enim munditia, et decor honestus, recte existimatur pro

manare a modestia quadam morum, et a reverentia ; imprimis erga Deum, cujus creaturæ sumus; tum erga societatem, in qua degimus; tum etiam erga nosmet ipsos, quos non minus, imo magis, quam alios, revereri debemus. Verum adulterina illa decoratio, quæ fucos et pigmenta adhibet, digna certe est illis defectibus, qui eam semper comitantur; cum non sit, aut ad fallendum satis ingeniosa, aut ad utendum satis commoda, aut ad salubritatem satis tuta et innocua. Miramur autem, pravam hanc consuetudinem fucandi, leges censorias, tam ecclesiasticas quam civiles (quæ alias in luxuriam circa vestes, aut cultus capillorum effœminatos, admodum fuerint severæ) ita diu fugisse. Legimus certe de Jezabele, quod pigmentis faciem obliverit; verum de Esthera et Juditha nil tale perhibetur.

Pergamus ad athleticam: eam sensu intelligimus paulo largiori, quam accipi consuevit. Huc enim referimus quicquid versatur circa conciliandam qualemcunque (quam corpus humanum suscipit) habilitatem; sive sit agilitatis sive tolerantiæ. Quarum agilitas duas habet partes, robur et velocitatem: ac tolerantia itidem duas, vel indigentiarum naturalium patientiam, vel in cruciatibus fortitudinem. Quorum omnium videmus sæpenumero exempla insignia, in practica funambulorum, in duro victu hominum quorundam barbarorum, in stupendis viribus maniacorum, et in constantia nonnullorum inter exquisita tormenta. Imo si aliqua alia reperiatur facultas, qua in priorem partitionem non cadit (qualis in urinatoribus sæpe conspicitur, qui mirifice anhelitum cohibere possunt) ad hanc ipsam artem aggregari volumus. Atque quod talia fieri quandoque possint, manifestissimum est at philosophia et inquisitio causarum circa eadem fere neglecta jacet; hanc arbitramur ob causam, quod hominibus persuasum sit hujusmodi magisteria naturæ solummodo vel ex peculiari certorum hominum indole (quæ sub disciplinam non cadit) vel a diutina, ab annis usque puerilibus, consuetudine (quæ potius imperari, quam doceri solet) obtinere. Quod etsi verum prorsus non sit, tamen defectus hujusmodi rerum quid attinet notare ? Certamina enim Olympica jam diu cessarunt: tum etiam in ejusmodi rebus mediocritas sufficit ad usum : excellentia autem mercenaria cuidam ostentationi fere inservit.

Ex

Postremo accedimus ad artes voluptarias. secundum sensus ipsos dispertitæ sunt: oculos oblectat præcipue pictoria, cum aliis artibus innumeris, quæ ad magnificentiam spectant, circa ædificia, hortos, vestes, vasa, calices, gemmas, et similia. Aures demulcet musica, quæ tanta vocum, spiritus, cordarum, varietate et apparatu instructa est. Olim etiam hydraulica pro coryphæis quibusdam artis ejus habita sunt, quæ nunc prope obsoleverunt. Atque artes, quæ ad visum aut auditum spectant, præ aliis præcipue liberales habitæ sunt: sensus hi duo magis casti: scientiæ magis eruditæ, quippe qui etiam mathematicam, veluti ancillam, in familiis suis habeant: etiam altera ad memoriam et demonstrationes, altera ad mores et affectus animi nonnihil respicit. Reliquorum sensuum oblectationes, atque artes circa ipsos, minus in honore sunt, veluti luxuriæ, quam magnificentiæ, propiores: unguenta, odoramenta, deliciæ et cupediæ mensarum, maxime autem inci

« PreviousContinue »