parte eos, paucis distillationum experimentis assuetos, omnia in philosophia ad separationes et liberationes retulisse, verarum alterationum oblitos. 11lam autem opinionis fabricam, qua veluti basi eorum philosophia nititur, nempe esse quatuor rerum ma torum aut laboribus derogare. Quanto enim quis | rebus aliqua ex parte finitimum: tamen maxima ex ingenio et studio maxime valeat, eundem, si naturæ lucem et historiam, et rerum particularium videntiam deserat, tanto magis in obscuriores et magis perplexos phantasiarum et idolorum recessus et quasi specus se detrudere et involvere. Neque insuper, generales philosophiarum theorias argui, uttrices sive elementa, in quibus semina et species reparticulares et inferiorum causarum assignationes, rum fœtus suos absolvant, atque hæc quadriformia quæ in hujusmodi philosophorum operibus reddi et esse, pro differentia nimirum cujusque elementi, quæri solent, probentur: verum et has nihilo illis adeo ut in cœlo, aëre, aqua, terra, nihil inveniatur, meliores esse, non tantum quod ab illis pendeant, quod non habeat in tribus reliquis conjugatum alised quod et ipsæ nullam severitatem inquisitionis quod et parellelum: huic certe phantasticæ rerum præ se ferant, ad paulo notiora et fere obvia dedu- naturalium phalangi peritum naturæ contemplatorem centes, in quibus mens humana leviter acquiescat et vix inter somnia sua locum daturum. Neque dissibi complaceat, verum ad interiora naturæ minime similes esse rerum harmonias, quæ naturalis Magiæ penetrantes. Atque hoc vitii (quod omnium instar cultoribus placuerunt; qui et ipsi per rerum symest) semper habentes, ut experimenta, et effecta jam pathias et antipathias omnia expediunt; et ex otionota, cohærentia quadam et veluti reticulo connec- sis et supinissimis conjecturis, rebus virtutes et tant, ad eorum, quæ nota sunt, justam mensuram operationes admirabiles affingunt. Verum et iis se facto: sed neutiquam causam aliquam aut regulam parcere, quod inter tot fabulas, tamen opera aliquandemonstrent, quæ nova nec prius cognita effecta aut | do exhibeant: licet ea fere hujusmodi sint, ut ad experimenta designet. Atque post has philosophia- admirationem et novitatem, non ad fructum et utilirum oras peragratas, se undique circumspicientem tatem accommodata sint. Sed tamen et novitatis etiam ad antiquitatis penetralia oculos conjecisse, ve- hunc usum plerumque esse, ut sinus naturæ nonnihil luti versus tractum quendam nubilosum et obscurum. excutiat, et luce saltem, si minus actu, juvet. Quare Atque scire se, si minus sincera fide agere vellet, visum est ei, neque in Græcorum, neque in novorum non difficile esse hominibus persuadere, apud anti- hominum placitis, neque in alchemiæ aut naturalis quos sapientes, diu ante Græcorum tempora, scienti- magiæ traditionibus aliquid inveniri, quod ad opes am de natura, majore virtute, sed majore etiam for- humanas majorem in modum augendas spectet. Itatasse silentio, floruisse : atque ideo solennius fore ea, que hæc omnia vel oblivioni devovenda esse, vel quæ jam afferuntur, ad illa referre ; ut novi homines popularibus studiis permittenda, dum veri scientiasolent, qui nobilitatem antiquæ alicujus prosapiæ rum filii alio cursum dirigant. per genealogiarum rumores et conjecturas sibi affingunt: sed se, rerum evidentia fretum, omnis imposturæ conditionem recusasse ; et qualemcunque ipse opinionem de illis seculis habeat, tamen ad id quod agitur non plus interesse putare, utrum quæ jam inveniuntur, antiquis cognita, et per rerum vicissitudines occidentia et orientia sint, quam hominibus curæ esse debere, utrum novus orbis fuerit insula illa Atlantis, et veteri mundo cognita, an nunc primum reperta. Rerum enim inventionem a naturæ luce petendam, non ab antiquitatis tenebris repetendam esse. Interea venire alicui in mentem posse, de chemistarum arte sive philosophia taceri: quod se honoris causa fecisse; quia cum illis philosophiis, quæ prorsus operum effetæ sunt, conjungere noluerit; cum ipsa inventa nobilia non pauca exhibuerit et donarit. Verum fabulam illam in hanc artem non male congruere, de sene, qui filiis aurum in vinea defossum (nec satis scire quo loco) legaverit; unde illos ad vineam diligenter fodiendam versos esse, et aurum quidem nullum repertum, sed vindemiam ea cultura factam uberiorem. Simili modo et Chemiæ filios, dum aurum (sive vere sive secus) defossum invenire satagunt, movendo et experiendo haud parvo proventui hominibus et utilitati fuisse. Sed illorum inventa non alio modo, nec ratione aliqua meliore, quam artium mechanicarum principia et incrementa cœpisse, id est, per experientiam meram. Nam philosophiam et speculativam eorum, rem minus sanam esse; et illis, de quibus locuti jam sumus, philosophiarum fabulis duriorem. Utcunque enim principiorum trias inventum non inutile fuerit, sed 2 T VOL. II. Cogitavit et illud; etiam de demonstrationum modis videndum: demonstrationes enim potentia quadam philosophiam esse: atque prout illæ aut recta aut pravæ sint, inde doctrinas perfectas aut imperfectas sequi, probabile esse. Comperit autem, demonstrationes, quæ in usu sunt, nec plenas, nec fidas esse. Neque tamen sensibus derogandum, quod quidam fecerunt. Sensuum enim errores in singulis ad summam scientiarum non multum facere; quin et ab intellectu, fidelius informato, corrigi posse. Sed intellectum ipsum, natura sola fretum, sine arte et disciplina, rebus imparem et minorem, sine cunctatione pronuntiandum. Neque enim aut ita capacem esse, ut omnigenam particularium supellectilem ad informationem necessariam recipiat et disponat, neque ita vacuum et purum, ut rerum imagines veras et nativas, absque phantasia et tinctura admittat. Quin certissimum esse, tum generaliter mentem humanam instar speculi inæqualis esse, quæ rerum radios secundum propriæ sectionis angulos, et non superficie plana, suscipiat et reflectat: tum etiam cuique ex educatione, studiis, et natura sua, vim quandam seductoriam, et quasi dæmonem familiarem adesse, qui mentem variis et vanis spectris ludat et turbet. Neque propterea ad opinionem Acatalepsia deveniendum. Cuilibet enim manifestum esse, nulla manus constantia, nec oculorum judicio maxime exquisito, lineam rectam, vel circulum perfectum describi posse: attamen admota regula, aut circino circumducto, rem præsto esse. Atqui in mechanicis manus hominum nudas ad quantula opera sufficere: easdem vi et ope instrumentorum vastis 1 sima quæque ac rursus subtilissima vincere. Sequi igitur ut ad artem confugiendum, et de demonstratione, quæ per artem regitur, videndum sit. Atque de syllogismo, qui Aristoteli oraculi loco est, paucis sententiam claudendam. Rem esse nimirum in doctrinis, quæ in opinionibus hominum positæ sunt, veluti moralibus et politicis, utilem et intellectui manum quandam auxiliarem; rerum vero naturalium subtilitati et obscuritati imparem et incompetentem. Nam syllogismum certe ex propositionibus constare, propositiones ex verbis, verba notionum sive animi conceptuum testes et signacula esse. Quamobrem notiones ipsæ, quæ verborum animæ sunt, si vaga, nesciæ, nec satis definitæ fuerint (quod in naturali bus longe maxima ex parte fieri consuevit) omnia ruere. Restare inductionem, tanquam ultimum et unicum rebus subsidium et perfugium: neque immerito in ea spes sitas esse, ut quæ opera laboriosa et fida rerum suffragia colligere, et ad intellectum perferre possit. Verum et hujus nomen tantummodo notum esse; vim et usum homines hactenus latuisse. De inductione enim ita decernendum: in usu ejus atque etiam forma homines dupliciter peccasse; primo quod moræ impatientes et compendia viarum undique lustrantes, et quædam in certo ponere, circa quæ, tanquam circa polos, disputationes verterentur, properantes, eam tantum ad generalia scientiarum principia adhibuerunt, media per syllogismorum derivationes expedire temere sperantes. Rursus, quod de syllogismo accurate, de hac autem demonstratione cursim et negligenter inquirentes, formam ejusdem meditati sunt admodum simplicem et plane puerilem, quæ per enumerationem tantum procedat, atque propterea precario non necessario concludat. Itaque cum circa demonstrationes talia cogitet, mirum nemini videri posse, si in philosophia naturali sibi cum aliis, sive veteribus sive novis, non conveniat. Neque enim fieri posse (quod ille per jocum dixit) ut idem sentiant qui aquam et qui vinum bibunt. Illos enim liquorem imbibere crudum et ex intellectu vel sponte manantem, vel industria quadam haustum : se autem liquorem parare et propinare ex infinitis uvis, iisque maturis et tempestivis, et per racemos decerptis et collectis, et subinde in torculari pressis, et in vase repurgatis, et clarificatis, constantem, qui tamen ab omni inebriandi qualitate rectificetur, cum nil prorsus phantasiarum vaporibus tribuat aut relinquat. Quare visum est ei, philosophias illas, quas jamdudum diximus, non tantum propter operum sterilitatem, sed etiam propter demonstrationum infirmitatem et fallacias rejici, cum non solum a rebus desertæ, sed et ab auxiliis, quæ sibi paraverunt, destitutæ ac proditæ sint. Cogitavit et illud; etiam de inveniendi modis, qui in usu sunt, separatim videndum, si modo aliqui sint. In hac enim parte non tam errores et devia, quam solitudinem et vacua inveniri; quod stupore quodam animum perculerit. Non ulli mortalium cordi aut curæ fuisse, ut ingenii et intellectus humani vires ad artes et scientias inveniendas et promovendas dirigeret, eoque viam muniret: sed omnia vel traditionum caligini, vel argumentorum vestigiis et turbini, vel casus et experientia undis et ambagibus permissa esse et permitti. Itaque non Itaque non Non sine causa fuisse, quod apud Ægyptios (qui rerum inventores, more apud antiquitatem recepto, consecrare solebant) tot brutorum effigies in templis reperirentur; cum animalia rationis expertia ex æquo fere cum hominibus naturæ operationum inventores fuerint, neque ad hoc homines sua prærogativa admodum usi sunt: sed tamen de iis, quæ fiunt, videndum. Et primo de inveniendi modo simplici et inartificioso, quod hominibus familiare est, id non aliud esse, quam ut is, qui se ad inveniendum aliquid comparat et accingitur, primo quæ ab aliis circa illud dicta sint, inquirat et evolvat: deinde meditationem propriam addat. Verum ut quis vel aliorum fidei se committat, vel spiritum suum solicitet, et fere invocet, ut sibi oracula pandat, rem prorsus sine fundamento esse, sequi inventionem quæ apud dialecticos recepta sit. Eam solummodo nomine tenus, ad id, quod agitur, pertinere. enim principiorum et axiomatum esse, ex quibus artes constant, sed tantum eorum, quæ illis consentanea videntur. Dialecticam enim magis curiosos, et importunos, et sibi negotium facessentes, ad fidem et veluti sacramentum cuilibet arti præstandum notissimo responso rejicere. Restare experientiam meram, quæ, si occurrit, casus, si quæsita sit, experimentum nominatur. Atque hanc non aliud quam (quod aiunt) scopas dissolutas esse. Quin et eos, qui in aliqua natura vel operatione per multam et erraticam quandam experimentorum variationem, revelanda et in lucem educenda sedulo occupati sunt, aut attonitos stare, aut vertiginosos circumire, aliquando gestientes, aliquando confusos, atque semper invenire quod ulterius quærant. Neque prorsus aliter fieri posse. Insciam enim et imperitam valde cogitationem esse, alicujus rei naturam in seipsa perscrutandi: eandem enim naturam in aliis latentem, in aliis manifestam et quasi palpabilem esse; atque in illis admirationem, in his ne attentionem quidem movere: veluti eam corporum naturam, quæ separationi resistit, in aquarum bullis rem sane subtilem, et fere ingeniosam videri, quæ hujus rei gratia in pelliculas quasdam in hæmisphærii formam effictas se conjiciunt. Eandem in ligno vel lapide non magnopere notari, sed solidi appellatione transmitti. Quare visum est ei, hominibus non tam ignorantiam, quam infelicitatem quandam, imputari, cum a curriculo et via per infortunium aut blandimenta deflexerint, non in ejusdem spatiis minus se strenuos præstiterint. Cogitavit et illud; finem aliquando desperationi, aut saltem querimoniis imponendum: ac illud potius videndum, an omnino cessandum, et iis, quæ habemus, utendum sit, an aliquid, ut melius res procedant, tentandum et moliendum. Ac primum finis ipsius et propositi meritum et pretium intueri par esse, ut in materia dura et opere arduo major fiat industriæ accensio. Veniebat autem ei in mentem, antiquis seculis, rerum inventoribus (modum excedente hominum affectu et impetu) divinos honores attributos esse. Iis autem, qui in rebus civilibus merebantur, quales erant urbium et imperiorum conditores, legislatores, patriarum a diutinis malis liberatores, tyrannidum debellatores, et his similes, intra heroum modum honores stetisse. Nec immerito : hanc distinctionem priscis illis temporibus invaluisse, quam parendo vinci. Cogitabat etiam et animo volcum illorum beneficia ad universum genus humanum, vebat, qualia sint, quæ de virtute ac vi inventorum horum ad certas regiones et definitas hominum sedes tam simplici et mera, quam ea, quæ cum merito et pertinerent illa insuper sine vi aut perturbatione beneficio conjuncta sit, cogitationem subire possunt. humanam vitam bearent: hæc vero non absque Ac illam quidem non in aliis manifestius occurrere, tumultu et violentia fere introducta sint. Quod si quam in tribus illis inventis, quæ et ipsa antiquis particularis alicujus inventi utilitas ita homines af- incognita, et quorum primordia etiam nobis obscura fecerit, ut eum, qui universum genus humanum unico et ingloria sunt; artis nimirum imprimendi, pulveris aliquo beneficio complecti posset, homine majorem tormentarii, et acus nauticæ. Hæc enim tria, nuputarent: at multo celsius inventum esse, quod alia mero scilicet pauca, ac inventu non multum devia, omnia inventa particularia potentia quadam in se rerum faciem, et statum in orbe terrarum mutasse : contineat, ac animam humanam carceribus liberet, primum in re literaria, secundum in re bellica, tereique vias aperiat, ut ad nova et ulteriora quæque tium in re navali, unde infinitas rerum mutationes ductu certo et recto penetrare possit. Quemadmodum secutas esse, attentius intuentibus conspicuas; ut non enim seculis prioribus, cum homines in navigando imperium aliquod, non secta, non stella majorem per stellarum tantum observationes cursum dirige-efficaciam et quasi influxum in res humanas habubant, eos veteris sane continentis oras legisse, aut isse videatur, quam ista mechanica habuerunt. maria aliqua minora et mediterranea trajecisse: | Quod autem ad merita attinet, id optime percipi, si necesse autem fuisse, usum acus nauticæ, ut ducem viæ magis fidum, innotuisse, antequam oceanus trajiceretur, et novi orbis regiones detegerentur. Simili prorsus ratione, quæ hucusque in artibus et scientiis hominum inventa sunt, potuisse instinctu, usu, observatione, meditatione, aperiri, utpote sensui propiora. Antequam vero ad remotiora et occultiora naturæ appellere liceat, necessario præcedere, ut melior et perfectior mentis humanæ usus et adoperatio inveniatur. Quare hujuscemodi inventum proculdubio temporis partum nobilissimum, et vere masculum esse. Rursus in Scripturis sacris notabat Salomonem regem, cum imperio, auro, magnificentia operum, satellitio, famulitio, servorum et famulorum pulcherrima descriptione et ordine, classe insuper, nominis claritudine, et summa hominum admiratione floreret, nil horum tamen sibi gloriæ duxisse, verum ita pronuntiasse: "Gloriam Dei esse rem celare, gloriam regis autem rem invenire:" non aliter ac si divina natura innocenti et benevolo puerorum ludo delectaretur, qui ideo se abscondunt ut inveniantur: ac animam humanam sibi collusorem in hoc ludo, pro sua in homines indulgentia et bonitate, optaverit. Atque hanc inveniendi gloriam eam esse, quæ humanam naturam nobilitet, nec interim cui- | quam mortalium molesta sit (ut civilia esse solent) nec conscientiam in aliquo remoretur aut mordeat, sed omnino meritum et beneficium sine alicujus pernicie, injuria aut tristitia, deferat. Lucis enim naturam puram et absque maleficio esse; usum ejus perverti, ipsam non pollui. Rursus etiam hominum | quem animo metimur et destinamus, dignitate dicta studia et ambitiones reputans, tria ambitionis genera sunt, ea non verbis in majus aucta, sed vero minora reperiebat, si modo uni ex iis id nomen imponere fas sit; primam eorum qui ad propriam potentiam Cogitavit et illud; quæ de finis excellentia dicta in patriis suis amplificandam magna contentione sunt, posse votis similia videri. Itaque videndum feruntur atque hanc vulgarem esse et degenerem. sedulo, quid spei affulgeat, et ex qua parte se ostenSecundam eorum, qui patriæ suæ potentiam inter dat: ac curandum, ne rei optimæ ac pulcherrimæ humanum genus provehere nituntur, quæ sane plus amore capti, severitatem judicii amittamus aut mihabet dignitatis, cupiditatis haud minus. Tertiam nuamus. Consentaneum enim esse, prudentiam eorum, qui hominis ipsius sive humani generis po- civilem in hac parte adhibere, quæ ex præscripto tentiam et imperium in rerum universitatem instau- diffidit, et de humanis in deterius conjicit. Leviores rare et attollere conantur; quæ reliquis proculdubio igitur spei auras rejiciendas: eas autem, quæ aliet sanior est et augustior. Hominis autem impe- quid firmitudinis habere videntur, discutiendas. rium sola scientia constare: tantum enim potest Atque auguria rite capienti, primo illud occurrebat, quantum scit: neque ullas vires naturalium causarum hoc, quod agitur, ob boni naturam eminentem manicatenam perfringere posse: naturam enim non aliter | feste a Deo esse : atque in operibus divinis tenuissi quis consideret, quantum intersit inter hominum vitam in excultissima aliqua Europæ provincia, et in regione aliqua novæ Indiæ maxime fera et barbara. Tantum sane ut merito hominem homini Deum esse, non solum ex auxilio et beneficio, sed ex status comparatione, dici possit. Atque hoc non solum, non cœlum, non corpora, sed artes præstare. At non novum orbem scientiarum, et novum orbem terrarum in eo conventuros, ut vetera novis sint longe cultiora. Quin contra necesse esse, accessiones artium iis, quæ jam habemus, multo se ostendere præstantiores, ut quæ naturam non leviter inflectere, sed vincere et subigere, et in imis fundamentis concutere possint: fere enim perpetuo fieri, ut quod inventu sit obvium, id opere sit infirmum, cum radices demum rerum virtute valida, eædem situ abditæ sint. Si quis autem sit, cui, in contemplationis amorem et venerationem effuso, ista operum frequens, et cum tanto honore mentio, quiddam asperum et ingratum sonet, is pro certo sciat, se propriis desideriis adversari; etenim in natura, opera non tantum vitæ beneficia, sed et veritatis pignora esse. Et quod in religione verissime requiritur, ut fidem quis ex operibus monstret ; idem in naturali philosophia competere, ut scientia similiter ex operibus monstretur. Veritatem enim per operum indicationem, magis quam ex argumentatione, aut etiam ex sensu et patefieri et probari. Quare unam eandemque rationem, et conditionis humanæ, et mentis | dotandæ esse. Itaque visum est ei, quæ de finis, esse. ma quæque principia eventum trahere. Etiam ex sit. Casum nimirum proculdubio multis inventis natura temporis bene ominabatur: omnium enim principium dedisse, sumpta ex natura rerum occonsensu Veritatem Temporis filiam esse. 'Summæ casione. Num ideo in ignis invento Prometheum igitur infirmitatis et pusillanimitatis esse, auctoribus novæ Indiæ ab Europæo dissensisse, quod apud eos infinita tribuere, auctori autem auctorum, atque omscilicis non est copia. Itaque in his, quæ præsto nis auctoritatis, Tempori, jus suum denegare. Neque sunt, casum largius inventa exhibere; in iis, quæ solum de temporis communi jure, sed et de nostræ ab usu quotidiano semota sunt, parcius sed utcunwetatis prærogativa bene sperabat. Opinionem enim, que omnibus seculis parturire et parere. Neque quam homines de antiquitate fovent, negligentem enim causam videri, cur casus consenuisse putetur, esse, ac vix verbo ipsi congruam. Antiquitatem aut effœtus jam factus. Igitur ita cogitabat, si enim proprie dici mundi ipsius senium, aut ætatem hominibus non quærentibus et aliud agentibus provectiorem. Atque revera consentaneum esse, multa inventa occurrunt, nemini sane dubium esse quemadmodum majorem rerum humanarum notitiam posse, quin iisdem quærentibus, idque via et oret maturius judicium ab homine sene expetamus, dine, non impetu et desultorie, longe plura detegi quam a juvene, ob experientiam, et eorum quæ necesse sit. Licet enim semel aut iterum accidere vidit, et audivit, et cogitavit multitudinem: eodem possit, ut quispiam in id forte fortuna incidat, quod modo et a nostra ætate (si vires suas nosset, et ex- magno conatu scrutantem antea fugit, tamen in periri et intendere vellet) majora, quam a priscis summa rerum proculdubio contrarium inveniri. Catemporibus, sperari par esse; utpote ætate mundi sum enim operari raro, et sero, et sparsim; artem grandiore, et infinitis experimentis, et observationi- contra constanter, et compendio, et turmatim. Etibus cumulata et aucta. Neque pro nihilo æstiman- am ex inventis ipsis, quæ jam in lucem prodita sunt, dum, quod per longinquas illas navigationes et pere- de iis, quæ adhuc latent, conjecturam rectissime capi grinationes, quæ nostra ætate increbuerunt, plurima putabat. Eorum autem nonnulla ejus esse generis, in natura patuerunt, quæ novam philosophiæ lucem ut antequam invenirentur, haud facile cuiquam in affundere possint. Quin et turbe hominibus esse, si mentem venisset, de iis aliquid suspicari. Solere globi materialis tractus, terrarum videlicet, marium, enim homines de novis rebus ad exemplum veterum astrorum, nostris temporibus in immensum aperti et et ad phantasiam ex iis præceptam hariolari: quod illustrati sint: globi autem intellectualis fines intra opinandi genus fallacissimum est, quandoquidem ea, veterum inventa et angustias steterint. Etiam tem- quæ ex rerum fontibus petuntur, per rivulos consueporum conditionem in Europa, civilium rerum re- tos non utique fluunt: veluti si quis, ante tormentospectu, non alienam esse. Aucta Anglia, pacata rum igneorum inventionem, rem per effectus descripGallia, lassata Hispania, immota Italia et Germania. | sisset, atque ita dixisset, inventum quoddam detecItaque libratis regum maximorum potentiis, et incus- tum esse, per quod muri et munitiones quæque maxso nationum nobilissimarum statu, res ad pacem, imæ ex longo intervallo quaterentur et dejicerentur; quæ scientiis instar tempestatis serenæ et benignæ homines sane de viribus tormentorum et machinaest, inclinare. Neque ipsum rei literariæ statum rum per pondera, et rotas, et similia multiplicandis, hisce temporibus incommodum esse : sed et quandam multa et varia commentaturos fuisse; de vento auopportunitatem præ se ferre, tum ob imprimendi ar- tem igneo vix unquam imaginationem aliquam octem, antiquis incognitam, cujus beneficio singulorum cursuram fuisse; ut cujus exemplum non vidissent, inventa et cogitata fulguris modo transcurrere que nisi forte in terræ motu aut fulmine, quæ ut non imiant, tum ob religionis controversias, quarum tædio tabilia rejecissent. Eodem modo si ante fili bomfortasse homines ad Dei potestatem, sapientiam, bycini inventionem, quispiam hujusmodi sermonem et bonitatem in operibus suis contemplandum facilius injecisset: esse quoddam fili genus ad vestium et animum adjicere possint. Si quis autem sit, qui supellectilis usum, quod filum lineum aut laneum consensu et temporis diuturnitate in veterum placitis longe tenuitate, ac nihilominus tenacitate, ac etiam moveatur, is, si in res acutius introspiciat, ductores splendore et mollitie excelleret, homines statim aut admodum paucos, reliquos sectatores tantum et nu- de serico aliquo vegetabili, aut de alicujus animalis merum esse reperiet; homines nimirum, qui ab ig- pilis delicatioribus, aut de avium plumis et lanugine norantia ad præjudicium transierunt, neque in verum aliquid opinaturos fuisse: de vermis autem alicujus consensum (qui interposito judicio fit) unquam coï- textura, eaque tam copiosa et anniversaria, nil cogierunt. Atque ipsam temporis diuturnitatem recte taturos. Quod si quis etiam de vermi verbum aliconsideranti in angustias parvas redigi. Nam ex quod emisisset, ludibrio certe futurum fuisse: ut qui viginti quinque annorum centuriis, in quibus memo- novas aranearum operas somniaret. Quare eandem ria hominum fere versatur, vix quinque centurias se- et eorum, quæ in sinu naturæ adhuc recondita sunt, poni, quæ scientiarum proventui utiles et feraces magna ex parte, rationem esse, ut hominum imagifuerint, easque ipsas longe maxima ex parte aliis nationes et commentationes fugiant et fallant. scientiis, non illa de natura satas et cultas fuisse. que sic cogitabat, si cujus spem de novis inventis Tres enim doctrinarum revolutiones et periodos nu- cohibeat, quod, sumpta ex iis quæ præsto sunt conmerari: unam apud Græcos, alteram apud Roma-jectura, ea aut impossibilia, aut minus verisimilia nos, ultimam apud occidentales Europa nationes: putet, eum scire debere, se non satis doctum ne ad reliqua mundi tempora bellis et aliis studiis occu- optandum quidem commode et apposite esse. pata, et quoad scientiarum segetem sterilia et vasta rursus cogitabat, esse ex jam inventis alia, diversæ inveniri. Atque de tempore sic cogitabat: etiam et fere contrariæ naturæ, quæ fidem faciant, posse ex casus vi et natura hujusmodi divinationem sump-genus humanum nobilia inventa etiam ante pedes Ita Sed sint ad ingenii commenta, semel ab evidentia rerum disjuncta et distracta. Atque hæc, quæ dicta sunt, singula impulsum quendam ad spem faciendam habere: ante omnia autem certissimam spem esse ex præteriti temporis erroribus. Atque (quod etiam quispiam de civili statu non prudenter administrato dixit) quod ad præterita spectando pessimum, id ipsum ad futura optimum esse. Cessantibus enim hujusmodi erroribus (ad quod ipsa monita primum gradum præstant) maximam rerum conversionem fore. Quod si homines per tanta annorum spatia viam tenuissent, nec tamen ulterius progredi potuissent, ne spem quidem ullam subesse potuisse. Tunc enim manifestum fuisse, difficultatem in materia et subjecto (quæ nostræ potestatis non sunt) non instrumento (quod penes nos est) hoc est, in rebus istis earumque obscuritate, non in animo humano et ejus adoperatione, esse. Nunc autem apparere, viam non aliqua mole aut strue imperviam, sed ab humanis. vestigiis deviam esse: itaque solitudinis metum paulisper offundere, nec ultra minari. Postremo et illud statuit, si spei multo imbecillior et obscurior aura ab isto novo continente spiraverit, tamen experiundum fuisse. Non enim pari periculo rem non tentari, et non succedere: cum in illo ingentis boni, in hoc pusillæ humanæ operæ jactura vertatur. Verum et dictis et non dictis visum est ei, spei abunde esse, non tantum homini industrio ad experiendum, sed etiam prudenti et sobrio ad credendum. posita præterire et transmittere. Utcunque enim | formident, cum artium phænomena manipuli instar pulveris tormentarii, vel fili bombycini, vel acus nauticæ, vel sacchari, vel similia inventa quibusdam rerum et naturæ proprietatibus niti videantur; imprimendi certe artem nihil habere, quod non sit apertum, et fere obvium, et ex antea notis conflatum. Solere autem mentem humanam in hoc inventionis curriculo tam lævam et male compositam esse, ut in nonnullis primo diffidat, et non multo post se contemnat: atque primo incredibile videri, aliquid tale inveniri posse: postquam autem inventum sit, rursus incredibile videri, id homines tam diu fugere potuisse. Atque hoc ipsum quoque ad spem trahebat, superesse nimirum adhuc magnum inventorum cumulum, qui non solum ex operationibus incognitis eruendis, sed et ex jam cognitis transferendis et applicandis deduci possit. Etiam illa auspicia ut bona et læta accepit, quæ in artibus mechanicis observavit, atque eorum successu, præsertim ad philo- | sophiam comparato: artes enim mechanicas ut auræ cujusdam vitalis participes, quotidie crescere et perfici; philosophiam vero statuæ more adorari et celebrari, nec moveri. Atque illas in primis auctoribus rudes et fere informes ac onerosas se ostendere: postea novas vires et commoditates adipisci. Hanc autem in primo quoque auctore maxime vigere, ac deinceps declinare. Neque aliam hujus contrarii successus causam veriorem esse, quam quod in mechanicis multorum ingenia in unum coëunt; in philosophia autem singulorum ingenia ab uno quopiam destruuntur. Nam postquam dedititii facti sunt, amplitudinem non addere, sed in uno ornando aut stipando servili officio occupari. Quare omnem philosophiam, ab experientiæ radicibus, ex quibus primum pullulavit et incrementum cepit, avulsam, rem mortuam esse. Atque hac cogitatione arrectus, etiam illud notavit; facultates artium et scientiarum, aut empiricas, aut rationales, sive philosophicas, omnium concensu esse: has autem se non bene adhuc commissas et copulatas videre. Empiricos enim, formica more, congerere tantum et uti: rationales autem, aranearum more, telas ex se conficere. Apis vero rationem mediam esse, quæ materiam ex floribus tam horti quam agri eliciat, sed eam etiam propria facultate vertat et digerat. Neque absimile veræ philosophiæ opificium esse; quæ ex historia naturali et mechanicis experimentis præbitam materiam non in memoria integram, sed in intellectu mutatam et subactam, reponit. Neque se nescire, esse ex empiricorum numero, qui se non mere empiricos haberi volunt, et ex dogmaticis, qui se in experientia industrios et perspicaces videri ambiunt: verum hæc fuisse et esse quorundam hominum artificia, existimationem quandam, ut alteruter in sua secta excellere videatur, captantium: revera autem harum facultatum divortia et fere odia semper valuisse. Quare ex arctiore earum et sanctiore fœdere omnia fausta et felicia portendi putabat. Etiam illud libenter vidit: intuebatur nempe infinitas ingenii, temporis, facultatum expensas, quas homines in rebus et studiis (si quis vere judicet) inutilibus collocant, quarum pars quota, si ad sana et solida verteretur, nullam non difficultatem superare posset. Neque esse quod homines particularium multitudinem re Cogitavit et illud, studio accenso et spe facta, de modis perficiendi videndum esse. Hæc itaque sunt, quæ ei circa hoc generaliter visa sunt: quæ etiam nudis et apertis sententiis claudere et complecti consentaneum putavit. Visum est ei, plane ab iis, quæ jam facta sunt, diversa facienda; itaque rerum præteritarum redargutionem ad futura vice oraculi fungi. Visum est ei, theorias et opiniones, et notiones communes, quantum rigore mentis et constantia obtineri potest, penitus aboleri: et intellectum planum et æquum ad particularia de integro accedere: ut fere non alius ad regnum naturæ, quam ad regnum cœlorum, pateat aditus; ad quod nemini nisi sub persona infantis ingredi liceat. Visum est ei, particularium sylvam et materiem, et numero, et genere, et certitudine, aut subtilitate, ad informationem sufficientem colligi et congeri, tum ex naturali historia, tum ex experimentis mechanicis, atque ex iis potissimum, quia natura plenius se prodit, cum ab arte tenetur et urgetur, quam in libertate propria. Visum est ei, eandem materiam ea ratione in tabulas atque in ordinem redigi et digeri, ut intellectus in eam agere, atque opus suum exsequi possit: cum nec Verbum divinum in rerum massam absque ordine operatum sit; visum est a particularibus, in tabulas relatis, ad novorum particularium inquisitionem minime confestim transeundum (quod tamen et ipsum res utilis sit, et instar experientiæ cujusdam literate) sed ad generales et communes comprehensiones prius procedendum, et naturali sane intellectus processui eatenus indulgendum. Sed simul visum est ei, intellectus motum et impetum naturalem, sed pravum, |
