CAPUT PRIMUM.

Potissimum fulcrum consilii Arnaldi eversum esse. Male ab eo probari, quod suscepit probandum, et aperte pugnantia dici.

1. Dum probavimus usum pœnitentiæ publicæ dudum obsolevisse, nec nos ea lege amplius teneri; evertimus potissimum fundamentum reformationis Arnaldi. Sola enim rei antiquitate nititur, argumentumque maxime omnium universale, et firmissimum, ut putat, quo usus sit in opere de frequente communione, petitum est ex traditione, canonibus, et auctoritate Ecclesiæ primitiva. Hinc colligit omnes peccati mortalis reos oportere aliquandiu subesse pœnitentiæ publicæ, antequam reconcilientur Ecclesiæ absolutione, et admissione ad participationem sacrorum mysteriorum; ut sequantur vetus institutum, ex quo omnia lethalia delicta expiari debebant longa dilatione duorum illorum sacramentorum.

II. Sed quamvis constaret disciplinam Ecclesiæ primitivæ usque adeo severam fuisse, ut nullum peccatum mortale exciperet, ne arcanum quidem, et quod in sola cogitatione situm esset; nihil hoc prodesset ad purgandum consilium imponendi denuo jugi pœnitentiæ publicæ, quod consuetudo, et auctoritas Ecclesiæ cervicibus fidelium amovit.

Itaque in cassum laborat Arnaldus colligendis tot testimoniis Patrum, totque cano

1 Arnald. par. II, cap. xv. - - 2 Part. II, cap. IV.

nibus, ex quibus liquet delinquentes fuisse exclusos communione fidelium, ecclesiæ, et participatione S. Sacramenti. Inania omnia hæc sunt, nec quidquam ad rem faciunt.

III. Oportebat eum ostendisse, nos etiamnum hodie lege pœnitentiæ veteris teneri, differendamque necessario esse communionem una cum absolutione, minimum per quinque, aut sex menses post peccatum mortale1; aut denique officium esse Ecclesiæ universalis, ut subeat leges, quas Arnaldus ei vult imponere, ut vitet prolapsionem morum, et horrendam cæcitatem, in quam incidit remissione veteris disciplinæ, cujus vel ipsa vestigia deleta sunt.

Hæc non potuit persuadere Arnaldus ulla ratione aut argumento, cui inesset ulla species sensus communis; quamvis omnia conatus sit, ut rem perficeret, pro modulo ejus ingenii; quod hac in re parum felix fuit, sed vagatum est per ratiocinationes sophisticas, et paralogismos, qui nihil probant eorum quæ probanda erant.

IV. Quamvis autem satis superque præstiterim id, quod aggressus eram, demonstrare nimirum, novum hoc consilium inane esse, nec ulla rationis specie niti; attamen non gravabor dilucidationes nonnullas addere de prisco usu pœnitentiæ publicæ, quod attinet ad ejus objectum, hoc est peccata, quæ obnoxia erant ejusmodi satisfactioni, quæ spectantibus, et consciis omnibus fiebat. Quod eo libentius faciam, quia Arnaldus multis hac de re egit, putatque se eam non infeliciter pertractasse.

Attamen in ea graviter lapsus est, nec exiguum errorem admisit, cum scripserit2, «ex sententia Patrum omnis generis peccata mortalia debere poenitentia aliquandiu

expiari, antequam communicemus; » vel, << omnis generis peccata mortalia digna esse excommunicatione, prout docent Patres, hoc est exclusione ab Eucharistia.» Ex hac enuntiatione colligit peccata, etiam arcana, non posse aliter expiari, quam pœnitentia publica, et diuturna dilatione communionis.

V. Qua in re occurrit ante omnia error, quem possem vocare cæcitatem horrendam et ignorantiam portentosam', si vellem uti, Arnalde, tuis loquutionibus, et imitari humanitatem, qua uteris erga Auctorem scripti. Innuis enim allata propositione, nos etiamnum hodie teneri lege pœnitentiæ publicæ non secus ac Christianos Ecclesiæ primitivæ ; quem errorem antea confutavimus.

VI. Oportebat te dicere, ne tecum pugnares, ex sententia Patrum, Christianos illius ævi debuisse, propter omnia peccata mortalia subire pœnitentiam publicam, quamvis hodie ea lege amplius non teneantur. Verum ea inconstantia, pugnantesque invicem sententiæ frequentes occurrunt in opere tuo, viderisque data opera ita gerere, ut tradas doctrinam novam, et suspectam, una cum doctrina sana, et vulgo probata; ut si priore quis offendatur, ad posteriorem continuo confugias, qua te tegas, vitesque censuram ostendendo te aliter sentire.

Verum missas faciamus istas repugnantias, consideremusque doctrinam, quam multis exposuit in secunda operis parte, et quæ est fundamentum novi instituti, aut potius ejus forma, et anima, a qua vitam trahit.

VII. Igitur conabimur ostendere cum falso affirmare, omnis generis peccata mortalia obnoxia pœnitentiæ publicæ fuisse. Quia vero potissimum nititur auctoritate S. Augustini, qui est unus trium Patrum, quorum ætate complectitur Ecclesiam primitivam, a quo ad S. Eligium, et alios recentiores descendit; ejus vestigia sequemur, et scriptoribus eorumdem temporum errorem ejus confutabimus. Qua in re eum ordinem observabimus, ut primum id constituamus, quod maxime probabile videtur; quo probato, evanescet mendacium haud secus, ac tenebræ luce fulgente.

CAPUT II.

Fuisse duo genera peccatorum mortalium, quorum alterum obnoxium fuit Pœnitentiæ publicæ, alterum non item. Quod probatur ex S. Augustino et S. Eligio.

I. Res, quam tractare aggressi sumus, postulat ante omnia dilucidationem duorum capitum; sine qua non possumus progredi ad dirimendam quæstionem propositam. Primum enim ostendendum, quot genera peccatorum statuerint veteres, deinde quot genera pœnitentiæ habuerint.

Ad prius quod attinet, paucis verbis rem complectitur, cum contendat eos statuisse tantum duo genera peccatorum venialia et mortalia; quorum priora expiabantur precibus et honis operibus, cum non essent satisfactioni publicæ obnoxia, cætera vero, quæcumque tandem essent, eam necessario subibant.

Ego vero contra existimo, hominem hallucinatum esse, ac tria fuisse peccatorum genera, cum præter venialia veteres dispescerent mortalia in duo genera. Prius fuit minus gravium, quibus imposita non erat satisfactio publica; posterius atrociorum, quæ canones pœnitentia publica expiari volebant. Itaque falsum est, omne peccatum mortale hac poenitentia expiatum.

II. Ut lis hæc dirimatur, non opus est Non ratiocinationibus, sed testimoniis; agimus enim de consuetudine, quæ non potest probari, nisi testimonio eorum, qui iis quibus vigebat, sæculis vivebant. Potissimus testis, aut potius arbiter erit Augustinus, quandoquidem id inter disceptantes convenit. Contendo igitur contra Arnaldum, aut contra eos, qui illum docuerunt quod scripsit, S. Augustinum censuisse, esse duo genera peccatorum mortalium, ut liquet ex disertis ejus locis, quorum duo præsertim proferam.

Prior est desumptus ex homilia, in quo agit de pœnitentia, tribusque ejus rationibus. Cum vero venit ad tertiam, quæ imposita

1 Part. 11, cap. 11.

Qood

probatur ex

erat peccatis mortalibus, subdividit hoc peccatorum genus, ostenditque, altera ejusmodi non esse, ut obnoxia essent pœnitentiæ publicæ; altera vero, quæ sunt scandalosa, hanc satisfactionem debere læsæ societati.

III. Hortatus eum, qui post baptismum S. Augus in peccatum mortale delapsus est, ut semetipse probe examinet, « Postremo, inquit, ab ipsa mente talis sententia proferatur, ut se indignum homo judicet participatione corporis et sanguinis Domini; ut qui separari a regno cœlorum timet, per ultimam sententiam summi Judicis, per ecclesiasticam disciplinam a Sacramento cœlestis panis interim separetur. » Quo facto, vult eum adire præsules : « Et cum ipse in se protulerit severissimæ medicinæ, sed tamen medicinæ sententiam, veniat ad antistites, per quos illi in Ecclesia claves ministrantur, et tanquam bonus jam incipiens esse filius, maternorum membrorum ordine custodito, a præpositis sacramentorum accipiat satisfactionis suæ modum, ut in offerendo sacrificio cordis contribulati, devotus, et supplex id tamen agat, quod non solum illi prosit ad recipiendam salutem, sed etiam cæteris ad exemplum. Ut si peccatum ejus non tantum in gravi ejus malo, sed etiam in tanto scandalo, et aliorum, atque hoc expedire in utilitatem Ecclesiæ videtur Antistiti, in notitia multorum, vel etiam totius plebis, agere pœnitentiam non recuset, non resistat, non letiferæ plagæ per pudorem addat tumorem. »

Ex hoc Augustini loco manifesto liquet, omnia peccata mortalia non fuisse pœnitentiæ publicæ obnoxia; sed tantum scandalosa, remque relatam fuisse ad judicium episcopi.

IV. Alter locus sanctissimi doctoris non minus est disertus. Exstat in Enchiridio, seu Manuali libello ad Laurentium. Postquam enim distinxit duo delictorum genera, quorum unum vocat peccatum, alterum crimen, et quorum prius invenitur etiam in sanctorum hominum vita, non posterius, pergit sic de posteriori agere, cujus duas distinguit species hisce verbis: « Sed neque de ipsis criminibus, quamlibet magnis, remittendis in Ecclesia, Dei desperanda est misericordia agentibus pœnitentiam secundum modum sui cujusque peccati. In actione autem pœnitentiæ, ubi tale crimen commissum est, ut is, qui commisit, a Christi etiam corpore separetur non tam consideranda est

mensura temporis, quam doloris. Cor enim contritum, et humiliatum Deus non spernit. Verum, quia plerumque dolor alterius cordis occultus est alteri, neque enim in aliorum notitiam per verba, vel quæcumque alia signa procedit, cum sit coram illo, cui dicitur, gemitus meus a te non est absconditus; recte constituuntur ab iis, qui Ecclesiæ præsunt, tempora pœnitentiæ, ut fiat etiam satis Ecclesiæ, in qua remittuntur ipsa peccata. Extra eam enim non remittuntur. >>

V. Quid aliud ex hisce Augustini verbis colligere possumus, nisi omne crimen (si hoc nomen sumatur pro peccato mortali) non fuisse obnoxium pœnitentiæ, sed quædam tantum atrociora? Alioqui dixisset simpliciter, et sine exceptione, omnes, qui quodvis crimen commisissent debuisse separari a corpore Jesu Christi. Quod non fecit, imo vero criminum discrimen esse ostendit hisce verbis : « ubi tale commissum est, ut is, qui commisit, a Christi etiam corpore separetur.» Unde liquet fuisse crimina, quæ talia non erant, ut eorum reus dignus esset exclusione ab Eucharistia.

Annon is ridiculus esset, qui verba faciens de peccato mortali diceret : « Si tale sit peccatum mortale, ut qui id commisit, in eo statu moriens, æternum damnatur, » quasi omne peccatum mortale non sit ei pœnæ obnoxium. Non minus absurda est oratio S. Augustini, si, ut vult Arnaldus, quodvis mortale peccatum pœnitentia publica esset expiandum. Verum vituperandus non est scriptor ipse, sed pravæ ejus interpretationis auctor.

Et ex

VI. S. Eligius similiter distinguit duo genera peccatorum mortalium, quorum in S. Eligio. alia, quæ erant publica, et scandalosa, exemplum pœnitentiæ publicæ statuebatur: alia vero minora, et frequentiora expiabantur arcana pœnitentia. Hæc habet in homilia XIII, ubi postquam pœnitentiæ publicæ subjectos ad virtutem hortatus est, sic auditores alloquitur : Fratres, post exhortationem, quam habuimus ad Pœnitentes, mecum admoneo, ut unusquisque nostrum redeat ad conscientiæ suæ secreta, et interroget seipsum, etc. Videat summopere, ut sacramenta corporis, et sanguinis Domini digne recipere queat, quatenus sibi potius salutem, quam damnationem acquirat. >>

Hæc verba ostendunt, fuisse peccata mor

talia, quæ impediebant, ne quis digne communicaret, et propter quæ timenda erat damnatio; quæ tamen satisfactione publica non expiabantur. Hæc enim imposita non erat nisi atrocioribus sceleribus, ut idem vir sanctus in sequentibus ostendit : « Non abhorreamus ergo, inquit, Pœnitentes illos propter magnitudinem scelorum suorum. » Carere intellectu eum oportet, qui hinc non colligat, a pœnitentibus, de quibus agit S. Eligius, commissa fuisse nefaria scelera, non quævis peccata mortalia. Quod magis liquebit ex capite sequente, in quo de rationibus pœnitentiæ agemus.

CAPUT III.

De tribus generibus Pœnitentiæ, ubi auctoritate Augustini ostenduntur quævis peccata mortalia non fuisse subjecta satisfactioni publicæ, neque excommunicationi, ut credidit Arnaldus.

I. Quemadmodum duo sunt genera peccatorum mortalium; sic erant duo genera remediorum, quibus curarentur, eaque petita a pœnitentia. Præter pœnitentiam publicam, qua expiabantur peccata publica, et scandalosa, ut loquar de iis, quæ necessario, non vero de iis, quæ sponte fiebant, Ecclesia habuit alteram tempore S. Augustini, et quæ aliquandiu postea viguit, quæ non suscipiebatur publice.

Ut rem altius repetamus, nos docet Augustinus in homilia capite superiore laudata, tria genera pœnitentiæ fuisse in Ecclesia. usitata'. Primum suscipiebatur a catechumenis ante baptismum, de qua etiam agit Tertullianus in libro de pœnitentia. Secundum erat peccatorum leviorum post baptismum admissorum, quæ non necessario obnoxia erant potestati clavium; sed expiabantur precibus, et bonis operibus, ut multis locis docet Augustinus. Tertium erat peccatorum mortalium admissorum a fidelibus. Hoc vero, ex sententia Arnaldi, semper erat publicum, quodcumque delictum fuisset, sive

publicum, et scandalosum, sive arcanum, et solius cogitationis, quandoquidem nullo excepto credit omne peccatum mortale expiatum fuisse excommunicatione, et satisfactione publica.

II. Verum, ut loquar, sicut jam cœpi, de tempore S. Augustini, deque eo quod id sequutum est, error est manifestus, et qui arguitur loco ejusdem sancti doctoris in homilia jam memorata. Qua in re mira est cæcitas Arnaldi, qui judicium de hoc negotio ex S. Augustino ferri voluit, nec tamen animadvertit, S. Augustinum contraria prorsus affirmare, docereque, omnia peccata mortalia pœnitentiæ publicæ obnoxia non fuisse.

Quid potest disertius esse verbis magni illius doctoris superiori capite memoratis? S. Augustinus in illa L homilia loquitur tantum de pœnitentia peccatis mortalibus. imposita. Vult primum unumquemque se judicare, et subtrahere a participatione corporis, et sanguinis Christi. Deinde vult pœnitentem convenire Antistitem, et postquam ei peccata confessus fuerit, sequi ejus mandata de satisfactione, et castigatione delictorum. Addit, si Antistiti peccatum videatur non tantum grave, sed etiam vehementer scandalosum, poenitentiam esse agendam in notitia multorum, aut etiam totius plebis.

III. Ex tota hac oratione sequitur peccata p mortalia non fuisse obnoxia pœnitentiæ publicæ, sed tantum publica, et scandalosa. Quinetiam, si verba S. Augustini attente expendamus, comperiemus, non omnia, quæ hujus generis erant, damnata fuisse ad pœninitentiam publicam coram universa plebe; et quædam minus scandalosa coram multis quidem, sed non coram omnibus expiata fuisse.

Alter locus S. Augustini non minus clare ostendit non fuisse unum genus pœnitentiæ, ut nec erat unum criminum genus. Nonnulla nimirum erant peccata mortalia ejusmodi, ut digna non essent canonica separatione a corpore Christi, qua ad satisfactionem rei adigerentur. Quod satis superiore capite explicuimus.

IV. Præterea idem S. Augustinus eadem homilia nos docet, suo tempore neminem fuisse communione exclusum, nec proinde adactum ad pœnitentiam publicam, nisi propter crimina, quæ non tantum graviora erant, sed etiam publica, et ita nota, ut

J

oporteret eorum homines accusari, et convinci, nisi sponte sua ea faterentur. Adito caput IV, ejus homiliæ, ubi postquam S. Augustinus rationem reddidit, cur multi magni peccatores admitterentur ad participationem Eucharistiæ, sine pœnitentia publica, dixitque eos non potuisse legitime convinci, sic loquitur: « Nos vero a communione quemquam probibere non possumus, quamvis hæc prohibitio nondum sit mortalis, sed medicinalis) nisi sponte confessum, aut in aliquo sive sæculari, sive ecclesiastico judicio nominatum, atque convictum. »>

Postea probat auctoritate Apostoli, neminem arceri debere a communione Ecclesiæ sine judicio publico, ita ut delinquentes sint convicti, deficientibusque evidentibus argumentis, sint tolerandi. Hanc in rem profert exemplum Evangelicum paleæ, et grani; paleamque interpretatur malos, aut reprobos qui in consummatione rerum omnium separabuntur a bonis, atque in ignem infernum conjicientur; nedum ut interpretetur paleam imperfectos, granum vero perfectos, ut fecit Arnaldus'. Denique tota disputatio capitis IV, ejus homiliæ non patitur nos aliter de re judicare, quam fecimus.

V. Est et alius locus S. Augustini, quo idem confirmatur. Exstat in homilia XVI in verba Domini nostri, secundum S. Matthæum, ubi docet, quomodo corrigendus sit frater, et qui privatim sit monendus is, cujus delicta non sunt publica. Deinde hæc habet: « Novit enim nescio quem homicidam episcopus, et alius illum nemo novit. Ego volo illum publice corripere, at tu quæris inscribere. Prorsus nec probo, nec negligo; corripio in secreto, pono ante oculos Dei judicium, ter

distinguit tria genera peccatorum; unum scilicet venialium, et duo mortalium. In libro de Fide et Operibus, postquam negavit ullum esse sine peccato, ostendit, de quo peccatorum genere intelligenda sit hæc generalis sententia: «Nisi essent, inquit3, quædam ita gravia, ut etiam excommunicatione plectenda sint, non diceret Apostolus: Congregatis vobis, et meo spiritu, tradere ejusmodi hominem Satanæ, ad interitum carnis etc. Item nisi essent quædam non ea humilitate pœnitentiæ sananda, qualis in Ecclesia datur ei, qui proprie pœnitentes vocantur; sed quibusdam correptionum medicamentis, non diceret ipse Dominus Corripe eum inter te, et ipsum solum, et si te audierit, lucratus es fratrem tuum. Postremo, nisi essent quædam, sine quibus hæc vita non agitur, non quotidianam medelam poneret in oratione, ut dicamus : Domine dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. »

Annon illic sunt tria peccatorum genera? Eorum venialia sunt tertia, simplicia mortalia sunt secunda, gravissima omnium sunt prima, quæ excommunicatione expiantur. Est ergo falsum, quod affirmat Arnaldus, omne peccatum mortale, cujuscumque generis fuerit, ex S. Augustini sententia, excommunicatione fuisse expiatum, cum liqueat gravissima tantum ei fuisse obnoxia.

CAPUT IV.

et conciliorum Gallicanorum.

VI. Sed ut omnis eximatur dubitatio de sententia incomparabilis doctoris, proferam eximium ejus locum, in quo manifesto

I. S. Leo Papa, ejus nominis primus, in epistola XCII, quam scribit ad Rusticum episcopum Narbonensem, manifesto testatur, præter pœnitentiam publicam, fuisse aliam vulgarem, et privatam, quæ imponebatur peccatis mortalibus, non ita gravibus. Cum enim responderet quæstioni, quam ei proposuerat ille episcopus, qui essent tractandi illi, qui, cum diu vixissent apud ethnicos, redibant ad Christianos, et petebant communionem ita statuit: « Si convivio solo Gentilium