pridem, et ab Apostolicis usque temporibus edita, posse accipi videntur, nec ad particularis alicujus Ecclesiæ decretum ante annos 60 circiter natum restringi se patiuntur. Quo minus audiendi sunt, qui ad S. Cypriani ætatem respexisse volunt Nicænam synodum: qua ætate remitti primum ille rigor veteris disciplinæ cœperit, quae hactenus a pace reconciliationeque graviorum criminum reos. etiam moribundos excluderat. Ac Nicæna illa sanctio ad generalem totius Ecclesiæ colligendam consuetudinem eo momenti plus habet, quod ecumenica synodus fuerit, in quam ex omni catholico orbe episcopi convenerunt. Quamobrem nemini arbitror extremo vitæ tempore denegatam fuisse peccatorum absolutionem ex instituto, ac ritu generali totius Ecclesiæ, sed perfectam duntaxat, ac posteriorem communionis formam, qua jus oblationis, et Eucharistiæ concessum fuit, quibusdam negari placuisse, quo diserte Nicænus canon ostendit.

Qua in re magnopere illud observandum est, perfectam illam communionem, et reconciliationem tanti momenti habitam esse, ut sola nonnunquam communionis, reconciliationis, vel pacis nomen obtineret, atque ejus unius expressa fieret in canonibus mentio. Nam qui priorem duntaxat impetrarant, nondum i perfecte pœnitentes esse desierant; neque aliter, quam velut alieni, ac peregrini, inter fideles habebantur. Non pro iis, saltem vivis, publice ac nominatim preces in Ecclesia fiebant. Sed neque mortuis forsitan in antiquiori Ecclesia. Alioqui nihil admodum erat, quod recentiora illa in Galliis concilia, Vasense, et Arelatense II de ea re decernerent. Tum haud scio an alibi eamdem illis humanitas impensa fuerit. Denique qui Eucharistiæ, ac summi illius, præstantissimique viatici dignitatem, necessitatemque cogitet, Christi Domini voce, ac sententia constitutam, acerbissimam hanc moribundis Christianis conditionem fuisse fatebitur, quæ illos tanto præsidio, beneficioque privaret. Quare pleraque testimoniorum eorum, quæ ex veteribus conciliis, ac Patribus afferuntur ad illam in morituros Ecclesiæ severitatem adstruendam, præter id, quod diximus, non ad universam pertinere, sed loci ac provinciæ alicujus ecclesiam ; possunt etiam ad perfectam, et ultimam communionem referri. Primus ille Tertulliani locus nullam de mortis periculo mentionem continet. Ideo nihil adversus conjecturam nostram facit.

De Cypriano respondendum aliquis fortasse censeat, peculiarem illius ecclesiæ constitutionem fuisse gravissimis de causis ab eo tune editam; quod de Eliberitano concilio Baronius dicendum existimat. Sed nos ea præscriptione non utemur. Quin potius de perfecta reconciliatione loqui Cyprianum credimus, cujus beneficio lapsi in integrum restituti communitati fidelium adjungebantur, ac pristinam dignitatem, et oblationis, Eucharistiæque jura recipiebant: non autem de simplici peccatorum remissione, qua verisimile est ipsos in mortis periculo, si quidem adesset presbyter, minime caruisse. Hanc nostram justissimam esse suspicionem duo facile persuadent.

Primum talem iis, qui libellos a martyribus acceperant, reconciliationem ac pacem, in vitæ duntaxat exitu, quoad fieri poterat, offerri jubet, qualem sibi vivi, et incolumes iidem dari cupiebant, Atqui dubitari non potest, quin integram, perfectamque communionem obtinere cuperent, ejusque præcipue partem illam, cujus absente sacerdote, vel a diacono fieri participes poterant. Non est autem hæc absolutio peccatorum; sed jus oblationis, et Eucharistiæ, cæterorumque præmiorum; quæ supra descripsimus.

Quod si præcise peccatorum relaxationem, et sacramentalem absolutionem eripere voluisset, nunqnam diacono potestatem fecisset, ut quod ab illis in vita postulabatur, id in fine concederet. Satis enim habuisset decernere, ut hoc prorsus a presbytero, si possent, assequerentur. Quocirca cum tam lapsorum, quam martyrum desideriis Cypriani indulgentia ista consentiat; debet ex eo, quod petitum est, de eo quod est concessum conjectura fieri. Ex eo vero, quod illis tributum est, quid sit negatum cæteris, facilis est interpretatio.

Deinde Cyprianus cum de pacis, ac reconciliationis eo genere, quod ambiebant lapsi, sermonem instituit, satis ostendit, plenam eos, et perfectam pacem studuisse consequi. Nam Eucharistiæ. et oblationis semper meminit epist. x et sequentibus. Ubi queritur, a nonnullis sacerdotibus præter fas id quod cupiebant expressisse lapsos. « Nunc crudo, inquit, tempore, persecutione adhuc perseverante, nondum restituta Ecclesiæ ipsius pace, ad communicationem admittuntur, et offertur nomen eorum, et nondum pœnitentia acta, nondum ex homologesi facta, nondum manu eis ab episcopo, et clero imposita, eu

charistia illis datur, » etc. Eamdem itaque reconciliationem, in periculo vitæ cæteris dandam non censuit non illam simplicem, et extremam.

Quod ad concilium Eliberitanum pertinet; quanquam plerique ne absolutionem quidem sacramentalem vel in fine concessam illius decreto putent; et hanc privatam unius provinciæ severitatem nihil communi Ecclesiæ præjudicare censeant (a qua opinione neque aliquando nos abhorruimus) non minus tamen de perfecta probabile videtur, illos communione, non altera simplici, penitusque necessaria loqui voluisse: quæ sola persæpe nomine communionis intelligitur. Hoc netemere suspicari nos aliquis existimet, ex ejusdem provinciæ longe posteriori concilio non leve argumentum ducitur.

Exstat Ilerdensis canon ex vetusto codice descriptus, in quo ita statuitur: « episcopi, presbyteri, diaconi relicta, si maritum acceperit, in fine non communicet. » Hic communionis vox solam perfectam significat; non absolutionem sacramentalem. Non enim quo tempore celebrata est ista synodus, hoc est Theodorico regnante, ejusque an. 15, qui est annus Christi 524, prisca illa vigebat severitas, tot secundum Nicænum concilium jugulata decretis. Proinde communicationis genus illud est absolutum, et tò téλelov.

Superest Innocentii Papæ locus, qui ad interpretandum ideo reliquis difficilior videtur, quod eam communionem pacatis Ecclesiæ temporibus in morte redditam asseverat, quam Novatiani denegabant: hi porro peccatorum remissionem potissimum negabant; deinde quod extremam vel in supremis tribuendam idcirco moribundis, ait, ut communionem suis a perpetuo exitio vindicentur; quod in sacramentalem absolutionem maxime convenit.

Nihilominus existimo communionem ab Innocentio majorem illam, ac plenam intelligi, quam reconciliationem communionis appellat. Eam vero dicit in morte iis ademptam, qui pœnitentiam in id usque tempus differrent. Postea pace Ecclesiæ constituta eamdem dari omnibus morituris placuit; quod nisi facerent, Novatianam crudelitatem imitaren

Quæ hic, et superioribus libris de Poenitentia disputata a Petavio sunt, conferas velim (ut theologos omittam Tournelium præsertim, et Witassium) cum Jacobi Sirmondi historia Pœnitentiæ publicæ, Albaspinæi observationibus, Monino de Poenit. Chardouio hist. Sacram. t. III, sect.

tur, non quod idem prorsus, quod hæretici isti, agerent: sed quod eorum instituta quodammodo sequerentur, dum absolutam, integramque communionem nullo unquam tempore permitterent; quæ res plerosque in desperationem impellere potuisset, præsertim si sine viatico Eucharistiæ decederent; sine quo vitam haberi non posse Christus ipse Joan. VI capite pronuntiat. Itaque pænitentiæ nomen apud Innocentium absolutionem una cum dolore, ac peccati delestatione significat, sed non perfectam, et oblationis, atque Eucharistiæ conciliatricem, de qua pænitentiæ notione supra disputavimus. Ex iis omnibus hæc demum summa conficitur ; nullum satis expressum videri testimonium antiquorum Patrum, vel canonum, quod moribundis negatam aliquando sacramentalem absolutionem demonstret, non solum in universa, sed ne particulari quidem in Ecclesia, quod cum in Animadvers. ad Epiphan. odorati essemus, præsertim pag. 52. hic paulo uberius, ac firmius asseverari oportuit.

Unum restat, quod in iisdem animadversionibus ostensum est, publicam pœnitentiam semel duntaxat indultam fuisse ; qui vero in eadem rursus incidissent crimina, eos perpetuo ab Ecclesia repudiatos esse. De his enim sciscitari posset quispiam, utrum in vitæ fine absolutionem sacramentalem adepti sint, an ab ea penitus exclusi, quod posterius epist. LIV, indicare videtur Augustinus cujus illic verba pag. 237 descripsimus. Verum nostra hæc opinio est, iis in vitæ periculo sola sacramentali absolutione consultum: perfectam vero negatam esse communionem, quod profecto S. Augustini locus ille affirmare nos cogit, dum hominem illum, qui pœnitentia functus semel, in eadem scelera relapsus est, ita loquentem introducit. « Aut date mihi eumdem iterum pœnitendi locum, aut desperatum me permittite, ut faciam quidquid libuerit, » etc. Hæc enim ideo dicit, quod post actam pœnitentiam, reliquo vitæ tempore, si in eadem gravia delicta laberentur, ab spe pacis, et reconciliationis exciderent; licet instante obitu, peccatorum veniam impetrarent *.

THEOLOGICORUM DOGMATUM

DE ECCLESIASTICA HIERARCHIA

LIBER TERTIUS

QUI SALMASII FALSA, ET IMPERITA DOGMATA POTISSIMUM REFELLIT.

1

CAPUT I. Salmasii variæ hæreses, præsertim de sacris Ordinibus. Tam hos, quam horum differentiam juris esse divini. Quod ipsum ex ipsiusmet confessione Salmasii probatur; et prodigii similis illius decretorum inconstantia castigatur. Ex Tridentini concilii decreto jure divino distinctos esse contra eumdem ostenditur. CAPUT II. Confutantur Salmasii hæretica dogmata; ac primum, quod laicos omnes sacerdotes facit; ac reipsa sacramentum Eucharistiæ confecisse olim asserit. Baptismi et Eucharistiæ non eamdem esse rationem, et administrationem. Falsa illius opinio refellitur asserentis, olim promiscue patres omnes familias Eucharistiam consecrasse post cœnam; postea id Presbyteris attributum. Cypriani locus ex epistola 63 declaratur. Morem illum bis celebrandi sacrificii; mane, et post cœnam, non fuisse totius Ecclesiæ. Eucharistiam a jejunis sumi, morem esse vetustissimum; etsi certis diebus aliter in quibusdam locis usurparetur. Augustinus illustratus. Salmasius perperam Eucharistiæ confectionem laicis a Christo mandatam ait.

6

CAPUT III. Explicantur argumenta, quibus Salmasius probat, laicos omnes esse sacerdotes. Ac primum Tertulliani locus expenditur. Tertullianum hyperbolice multa dixisse; inter quæ istud est, Laicos esse sacerdotes. Ejusdem ante hæresim sanum, et probum de eadem re judicium. Aliud esse absolutam in ordinibus sacris functionis potestatem, aliud fungendi modum ; adeoque extraordinariam, et ordinariam potestatem differre. Explicatur, quo sensu Tertullianus, et Hieronymus ordinum discrimen juris humani esse dixerint; idque ipsum ex Salmasio convincitur. Ejusdem error Apostolica decreta omnia divini esse juris asseverantis. Calvinus refellitur. CAPUT IV. De sacrificio novæ legis Eucharistico disputatum obiter, ex Cypriano præcipue, cujus insignia loca de hac re proponuntur. Tum idem ex Irenæo, Justino, aliisque Patribus efficitur, qui peculiare quoddam, et proprium institutum a Christo sacrificium esse magno consensu docent. 18

11

CAPUT V. Puritani dogmatis vesania et furor, quo sacrificium et altare tollitur. Arianorum, ac Donatistarum

esse similes. Salmasii inanes et frivolæ argumentationes elisa. Non eamdem rationem esse Judaicarum cæremoniarum, et Christianarum; maxime impositionis manuum. Altaria in Christiana ecclesia veterum testimonio celebrari; idque exstare in Scripturis. Eadem mensas vocari; et qua de causa. 23

CAPUT VI. Confutatur impium Salmasii decretum, presbyteros olim fuisse laicos. Semper Ecclesiam ex pastore, ac grege fuisse compositam. Plebes cur sæpe vocantur laici. Ridicula Salmasii ratiocinatio, episcopos et presbyteros esse laicos, quia fiunt ex laicis. Qui ex laicis eligebantur, antequam episcopi fierent, minores ordines capessebant. Neophytos, et laicos episcopos ordinari vetitum fuisse. Laicos ordinandi jus nunquam habuisse, et quo sensu Christiani sacerdotes dicantur. 29 CAPUT VII. Nugæ et avtipayla Salmasii. Impositio manuum, quæ fit a presbyteris, in ordinandis presbyteris, non est ordinatrix. Episcopi prærogativa supra presbyteros major, quam metropolitani supra episcopos; illa juris divini est; hæc institutionis Ecclesiasticæ. Petri ac sedis Apostolicæ primatus contra Salmasium propugnatur. Petrum caput, et principem Apostolorum fuisse. Sed et Romanum Pontificem episcopis omnibus præstitisse, etiam ex Adversariorum testimonio probatur. Non repugnare dignitati Christi, si qui in Ecclesia principes, et capita vocentur. 33

CAPUT VIII. De episcopali dignitate, et potestate agitur. Non esse simplex onus aut curationem. Quid curationis vox significet; tum quid manus sit, et quotuplex, ex Jurisconsultis explicatur. Refellitur Salmasii error episcopatum asserentis non esse dignitatem, ac potestatem; sed nibil præter munus, et curationem. Nomina certis ex functionibus rebus imposita, quæ totam earum naturam non exprimunt. In episcopis, ut et in regibus, aliisque dignitatibus, præcipuum esse finem, utilitatem subjectorum; indeque peti nominum originem. Hinc Salmasii nugæ discussæ. Humanum quid significet. Cur Paulus episcopi dotes adeo vulgares præscrihat. Hieronymi locus illustratur. Quid meritum vocet ; et quo sensu dicat, episcopatus nomen non esse meriti. 40 CAPUT IX. De Episcopatu agitur; et ostenditur, non eum simplex esse munus, ac curationem solam; sed adjunctam habere potestatem, et esse magistratum Ecclesiasticum. Quod primum in Apostolis ostenditur, penes quos utraque potestas fuisse monstratur, jubendi, et coercendi, Idque ex canonibus, sive legibus ab illis editis, et traditionibus probatur. Ac leges esse demonstratur, cujusmodi sine potestate ferri nequeunt. Non solos Apostolos eam potestatem habuisse; sed episcopos in illam successisse ; et episcopatum ap esse, et imperium. Usitata loquendi ratio Scripturis et Patribus, id in totum negandi, quod altero adjuncto minus est; cujus inscitia fœde lapsus est Salmasius. 51

CAPUT X. De jurisdictione episcopali. Ostenditur eam Apostolorum ætate penes episcopos fuisse; deque eo

67

Salmasii absurdum commentum refellitur. Episcopalem dignitatem et potestatem quantopere commendant Patres. Chrysostomi de illa insignis locus. Eadem populum maxime respicit. Ideoque tam in multis eamdem Ecclesiam regentibus, quam in uno episcopo resedit. 59 CAPUT XI. Retractantur ea quæ de episcopali dignitate, auctoritate, ac magistratu in Opere Trapezitico scripta sunt. Ea recte in Dissertationibus Ecclesiasticis reprehensa fuisse. Quid sit dignitas, et quomodo ab imperio, et magistratu differat. Item de auctoritate agitur. Ex privata civium in familias suas potestate oriri magistratuum potestatem. Ostenditur episcopos judiciariam habuisse potestatem a prima sua institutione, et poenarum infligendarum jus, ex epistolis Pauli. 63 CAPUT XII. Expenduntur argumenta, quibus Salmasius probare nititur, nullam penes episcopos esse potestatem ac jurisdictionem. Imprimis de Tertulliano, quem testem adducit, fuse agitur. De Montani erroribus, ac Novatiani, qui potestatem illam impugnarunt. Ridiculum Salmasii factum; qui ex auctoritate hæretici Tertulliani illud ipsum dogma, cujus gratia dissensit a catholica Ecclesia, labefactare nititur. Tertullianum alio in loco contra ac postea fecit, de ea re judicasse. CAPUT XIII. De jurisdictione Ecclesiastica, præsertim episcopali, quæ contra Salmasium adstruitur, eujus frivolæ argumentationes eliduntur. Episcopos pœnæ infligendæ jus habere, etiam invitis. Excommunicationem pœnam esse gravissimam; multare aliquem communione probe dici. Utrum pœna sit, quam volens subit quispiam. An volenti fiat injuria; velut cum Christo mors est illata. Rursus Ecclesiasticas animadversiones veras esse pœnas. Explicata obiter potestas Ecclesiastica; ejusque species. Potestas Ordinis et jurisdictionis; et quatenus differant. Tum jurisdictionis; in foro interno, et externo. 72 CAPUT XIV. Excursio contra Edmundi Richerii librum de ecclesiastica, et politica potestate, ejusque dogma, quod primum summatim exponitur; tum ejus vitia castigantur. Quo sensu ecclesiastica potestas communitati ipsi conveniat. Cujuscumque reipublicæ potestatem, ac magistratum ad commune bonum tanquam finem ordinari. Potestatem ecclesiasticam in communitate fidelium formaliter, ut vocant, ac subjective non inesse; idque ex ejus institutione, ex Scriptura probatur; maximeque ex iis similitudinibus, quibus Ecclesiæ conditio describitur velut domus, ac familiæ.

76

CAPUT XV. Richerii declaratur opinio. Putasse hunc in Ecclesia ipsa, tanquam in subjecto inesse potestatem, non in summo Pontifice, et episcopis cæteris. In quo repugnare sibimet ipsum, et incondite loqui monstratur. Explicantur reipublicæ genera tria ab Aristotele, aliisque vulgo tradita. Earum natura, et distinctio. Gersonii, Almaini, et aliorum Parisiensium theologorum a Richerio dissensio. De ministeriali et instrumentali potestate, quam Romano Pontifici vindicat Richerius idem. Eam absurdam, et ejus assertioni contrariam esse. Illius argumenta diluuntur. Perperam ab eodem dici, individue, et collective inesse potestatem in Ecclesia. CAPUT XVI. Falso monarchicum statum Ecclesiæ dici ab Richerio, cum aliter revera sentiat. De clavibus Ecclesiæ perplexa illius assertio. Potestatem earum perperam ab eo statui datam esse individue, immediate, et collective omnibus Ecclesiæ administris. Eamdem potestatem Petro, et suo modo Apostolis tributam esse reliquis. Quo sensu toti Ecclesiæ concessam velint aliqui veteres. Explicantur illa Christi verba, quibus peccantis in nos fratris delictum deferri ad Ecclesiam præcipit. Nullam ex illis demonstrari penes totam Ecclesiam esse potestatem.

84

90

LIBER QUARTUS.

CAPUT I. I. Status quæstionis, ac disputationis argumentum. II. Episcopatum, et presbyteratum ordines esse, ac semper fuisse duos, et in quo sita est amborum differentia. III. Difficilis ex Apostolo contra discrimen illorum ordinum objectio proposita. IV. Quæ duplici ratione dissolvitur, et utraque comprobatur.

97

CAPUT II. Quæ antecedenti capite proposita sunt, explicantur, et confirmantur. 1. Ordinationis verum sacramentum esse, ut et Baptismi. 2. Ex Augustino probatum; quod et iterari nefas asserit, et characterem imprimere. 3. Item ex Joanne Chrysostomo probatur. 4. Triplex gradus Hierarchiæ ecclesiasticæ. 5. Distingui presbyteratum ab episcopatu ex eo demonstratur, quod ordinare soli isti licet, nefas est illi. 6. Idque uberius ostenditur. 7. Nulli constitutam a Deo sacramento Crdinis substantiam abrogare, aut mutare licere. 99 CAPUT III. Duplex Apostoli locorum interpretatio primo exposita capite defenditur, et illustratur atque ex antiquorum dictis colligitur. 1. Chrysostomo, et Græcis aliis, et Hieronymo. 2. Theodoreto. 3. Epiphanii quæ sit opinio. 4. Et nonnulla ex ea consectaria. 5 Velut non eodem modo semper formam Ecclesiæ administrandæ constitutam fuisse. 6. Magna concordia docere veteres, ordinandi jus penes solos episcopos fuisse 7. Tum adversus Leidensem Professorem probatur ordinum amborum distinctio. Maxime ex episcoporum per ecclesias serie ac successione memoriæ prodita.

102

CAPUT IV. Salmasii de episcopis, et presbyteris opinio proponitur. 2. Duo ab illo intervalla temporum constituta. Primum, quo primatus ex antiquitate, non ex merito, et electione concessus; alterum, quo ex electione. 3. In Alexandrina tamen ecclesia morem istum variasse. 5. Explicantur opinionis illius firmamenta. 107 CAPUT V. Evertuntur, firmamenta Salmasiani commenti. 1 Quorum primum ex communione nominis petitum refellitur. Irenæus singulares in ecclesiis episcopos agnoscit. 2. Idem ex epistola Lugdunensis ecclesiæ, et hujus urbis martyrum ostenditur. 3. 4. Irenæum, cum epistolam illam Romam pertulit, fuisse tantum presbyterum, non episcopum. 5. Quod ex Hieronymo probatur. Refellitur Salmasius, qui illos martyres episcopos ait fuisse. 7. ejusque ratio funditus evertitur. 8. Sacerdotum nomine tam presbyteros, quam episcopos comprehendi 9. Ex Pii, et Victoris epistolis ab Salmasio deductum argumentum dissolvitur.

110

CAPUT VI. 1. Salmasii mira a seipso dissensio. 2. Qui primum asserit, a pluribus presbyteris initio gubernatam esse Ecclesiam ita, ut nullum inter eos aut dignitatis, aut nominis discrimen esset. 3. Idem vero mox contrarium docet, initio et dignitate, et nomine fuisse discretos. 4. Kputs ejusdem, et excusatio falsa erroris, et frivola. 5. Utcumque vero decreta illius se habeant, refellitur commentum primatus inter presbyteros ex ordinationis tempore ab eo confictum. 6. Cujus firmamenta convelluntur. 7. Maxime ex Hieronymi auctoritate. CAPUT VII. 1. De loco quodam commentarii ad epistolas Pauli ab Amalario citato, quem Salmasius ad causæ suæ patrocinium attulit; 3. tria ex eodem illo loco colliguntur. 4. Ex quibus intelligitur, commentarii illius auctorem idem cum Theodoreto sensisse, cujus opinio supra est exposita capite tertio; quid in eodem improbetur. 5. Ex quo Salmasii falsa divinatio refellitur, et ejusdem stupor arguitur.

114

117