aliorum salutem certissime iudicamus spiritus et dogmata omnium. Hoc iudicium est publici ministerii in verbo et officii externi, et maxime pertinet ad duces et praecones verbi, quo utimur, dum infirmos in fide roboramus et adversarios confutamus. Hoc supra vocavimus externam Scripturae sanctae claritatem. Sic dicimus, Scriptura iudice omnes spiritus in facie ecclesiae esse probandos, nam id oportet apud Christianos esse imprimis ratum atque firmissimum, Scripturas sanctas esse lucem spiritualem, ipso sole longe clariorem, praesertim in iis, quae pertinent ad salutem vel necessitatem.

ras

Verum, quia in contrarium persuasi sumus iamdudum, pestilenti illo Sophistarum verbo, Scriptuesse obscuras et ambiguas, cogimur primum probare illud ipsum primum principium nostrum, quo omnia alia probanda sunt, quod apud philosophos absurdum et impossibile factu videretur.

Primus Moses dicit Deute. 17: Si qua difficilis causa inciderit, esse adeundum locum, quem Deus elegisset in nomen suum, atque consulendos ibidem sacerdotes, qui secundum legem Domini iudicare illam debeant.

Secundum legem Domini (inquit), quomodo autem iudicabunt, nisi lex Domini sit externe clarissima, qua illis satisfieret? Alioqui satis erat dicere, iudicabunt secundum spiritum suum. Quin sic habet in omni administratione populorum, ut omnes omnium causae per leges componantur. Quomodo vero componi possent, nisi leges essent certissimae et ipsa plane lumina in populo? Si enim leges sunt ambiguae et incertae, non solum nullae causae expedirentur, sed nec ulli mores certi constarent, cum ideo ferantur leges, ut mores ad certam formam regulentur et causarum quaestiones definiantur. Oportet ergo id, quod aliorum metrum et mensura est, multo certissimum et clarissimum esse, quale est lex; quod si ea lux et certitudo legum in profanis politiis, ubi de temporalibus agitur, et necessaria est et divino munere conceditur toti Lutheri opp. V. A. ad ref. hist. i. p. Vol. VII.

12

mundo gratis, quomodo Christianis suis, scilicet electis, non multo maioris lucis et certitudinis donaret leges et regulas, secundum quas sese et omnes causas dirigerent atque componerent, cum temporalia velit a suis contemni? Si enim foenum, quod hodie stat et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis nos? Sed pergamus et Scripturis obruamus pestilens illud Sophistarum verbum.

Psal. 191) dicit: Praeceptum Domini lucidum seu purum, illuminans oculos. Credo, id quod oculos illuminat, non esse obscurum vel ambiguum.

Item Psal. 1191): Ostium verborum tuorum illuminat, et intellectum dat parvulis. Hic verbis Dei tribuit, ut2) sint ostium et apertum quiddam, quod omnibus expositum sit et etiam parvulos illuminet.

Isai. 8 ad legem et testimonium mittit omnes quaestiones, et nisi hoc fecerimus, minatur nobis negandam esse lucem aurorae.

In Zacharia Cap. 2 mandat, ut ex ore sacerdotis legem requirant, ut qui sit angelus Domini exercituum. Pulcherrimus scilicet angelus vel legatus Domini, qui ea afferat, quae tum ipsi sint ambigua, tum populo obscura, ut nesciat tam ipse quid loquatur, et3) illi quid audiant.

Et quid in universo veteri Testamento, maxime uno illo Psalm. 1191) dicitur in laude Scripturae frequentius, quam ipsam esse lucem certissimam et evidentissimam? Sic enim celebrat ille claritatem eius: Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis. Non ait, lucerna pedibus meis solum spiritus tuus, licet et huic tribuat suum officium dicens: Spiritus tuus bonus deducet me in terra recta; ita et via et semita dicitur, nimirum a nimia certitudine.

Veniamus ad novum Testamentum. Paulus di

1) In edd. orig.: 18. 118. 2) In ed. Ien.: quod. 3) Ibid. tam.

cit Rom. 1, Evangelium esse per prophetas in Scripturis sanctis promissum, et Cap. 3 iustitiam fidei testificatam a lege et prophetis. Qualis autem testificatio, si obscura est? Quin cum per omnes Epistolas Evangelium verbum lucis, Evangelium claritatis facit, tum id ex professo ac magna copia facit 2. Corinth. 3 et 4, ubi de claritate tam Mosi quam Christi gloriose disputat.

Petrus quoque ait, 2. Pet. 1: Certum valde habemus sermonem propheticum, cui attendentes sicut lampadi lucenti in loco caliginoso bene facitis. Hic Petrus verbum Dei lucidam lucernam facit, omnia alia tenebras; et nos obscuritatem et tenebras ex verbo facimus?

Io

sed

Christus*) sese lucem mundi toties vocat, hannem Baptistam lucernam lucentem et ardentem, absque dubio non propter vitae sanctitatem, propter verbum, quemadmodum Thessal. 1) Paulus**) luminaria mundi vocat lucida, quia (inquit) verbum vitae tenetis; vita enim sine verbo incerta est et obscura.

Et quid faciunt apostoli, dum suas praedicationes per Scripturas probant ? an ut nobis tenebras suas maioribus tenebris obscurent? vel ut notius per ignotius probent? Quid facit Christus Iohan. 5, ubi Iudaeos docet, ut Scripturas scrutentur, sui scilicet testes? an ut ambiguos reddat de fide sui? Quid faciunt illi Act. 17, qui audito Paulo die et nocte Scripturas legebant, ut viderent, an sic haberent? Nonne ista omnia probant, apostolos sicut et Christum ad Scripturas provocare, tanquam ad testes clarissimas suorum sermonum? Qua fronte ergo nos eas obscuras facimus?

Obsecro, suntne illa verba Scripturae obscura vel ambigua Deus creavit coelum et terram, Verbum caro factum est, et omnia, quae pro articulis fidei totus accepit mundus? Unde accepit? noune ex Scripturis? Et quid faciunt qui adhuc hodie

*) Ioh. 8. **) Philipp. 2. 1) In ed. Ien.: Philipp.

praedicant, Scripturas interpretantur ac declarant? At si obscura est Scriptura, quam declarant, quis nos certos facit, ipsam eorum declarationem esse certam ? Alia nova declaratio. Quis et illam declarabit? Ita fiet progressus in infinitum.

Summa, si Scriptura obscura vel ambigua est, quid illam opus fuit nobis divinitus tradi? an non satis sumus obscuri et ambigui, nisi de coelo nobis augeatur obscuritas et ambiguitas et tenebrae? Ubi tunc illud Apostoli*) manebit: Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum et increpandum et arguendum? Imo inutilis est, Paule, prorsus, sed ex Patribus longa seculorum serie receptis et sede Romana talia petenda sunt, quae tu Scripturae tribuis. Quare tua sententia revocanda est, ubi ad Titum**) scribis, Episcopum oportere potentem esse in doctrina sana, exhortari, et redarguere contradicentes, et os oppilare vaniloquis et mentium deceptoribus. Quomodo erit potens, cum tu Scripturas ei relinquas obscuras, hoc est, arma stuppea, et pro gladio leves stipulas? Tum Christus quoque vocem suam recantet necesse est, qui nobis falso promittens dicit ***): Ego dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere omnes adversarii vestri. Quomodo non resistent, quando obscuris et incertis contra eos pugnamus? Quid et tu nobis, Erasme, praescribis formam Christianismi, si tibi Scripturae sunt obscurae ?

Sed iamdudum credo me onerosum esse etiam insensatis, qui in re clarissima tantas moras traho et copias perdo. Sed sic obruendum erat impudens et blasphema illa vox, Scripturas esse obscuras, ut et tu videres, mi Erasme, quid diceres, cum Scripturam esse dilucidam negas. Nam simul asseras mihi necesse est, omnes tuos Sanctos, quos adducis, multo minus dilucidos esse; quis enim certos nos facit de eorum luce, si Scripturas obscuras feceris? Itaque nihil nisi tenebras nobis reliquas fa

*) 2. Tim. 3. **) Tit. 1. ***) Lucae 21.

ciunt, qui Scripturas negant esse lucidissimas et evidentissimas.

At hic dices, nihil ad me ista omnia, non dico Scripturas ubique obscuras esse (quis enim ita insaniat?), sed in hac tantum parte et similibus. Respondeo, nec contra te ista solum dico, sed contra omnes, qui ita sentiunt. Deinde contra te de tota Scriptura dico, nullam eius partem volo obscuram dici, stat ibi, quod ex Petro *) retulimus, lampadem lucentem nobis esse verbum Dei in loco caliginoso. Quod si pars huius lampadis non lucet, potius pars caliginosi loci, quam ipsius lampadis erit. Non sic illuminavit nos Christus, ut aliquam partem obscuram voluerit relictam nobis in suo verbo, dum nos ad illud iubet attendere; frustra enim attendere iubet, si non lucet.

Proinde si dogma de libero arbitrio obscurum vel ambiguum est, ad Christianos et Scripturas non pertinet, ac relinquendum est prorsus numerandumque inter eas fabulas, quas damnat Paulus in Christianis rixantibus. Si autem ad Christianos et Scripturas pertinet, clarum, apertum et evidens esse debet, prorsusque similis ceteris omnibus evidentissimis articulis. Debent enim omnes Christianorum articuli tales esse ut non modo ipsis certissimi sint sed etiam adversus alios tam manifestis et ? claris Scripturis firmati, ut omnibus os obstruant, ne possint quicquam contradicere, sicut nobis Christus promittens dicit **): Dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere omnes adversarii vestri. Si igitur os nostrum in hac parte infirmum est, ut adversarii resistere possint, falsum est quod dicit, nullum adversarium ori nostro resistere posse. Aut ergo in dogmate liberi arbitrii nullos adversarios habebimus, quod fiet, si ad nos nihil pertinet, aut si ad nos pertinet, adversarios quidem habebimus, sed qui resistere non possint.

Verum illa impotentia resistendi adversariorum

*) 2. Petr. 1. **) Lucae 21.