Item falsum est et hoc, quod asserunt peccatum mortale esse violare istiusmodi traditiones.

Haec sunt capita, in quibus me consistere oportet, ac consistam (Deo dante) usque ad mortem meam. Neque video, quid in iis mutare aut concedere debeam. Si quis autem volet aliquid concedere, faciat id cum suae conscientiae periculo. Postremo restant adhuc ipsae praestigiae papae de stultis et puerilibus articulis, de consecratione templorum, de campanarum et saxeorum altarium baptizatione, de susceptoribus eorum, qui aliquid ad illa dabant. Quae baptizatio contumelia est et derisio sacrosancti baptismi, ideoque minime ferenda est. His adde articulos de consecratione candelarum, palmarum, placentarum, herbarum, avenae etc. Haec non potest vocari aut esse consecratio, sed est ludibrium et impostura. Infinitae sunt aliae huius generis praestigiae, quas relinquimus illorum Deo et ipsis adorandas, donec capiat eos satietas, nos volumus ab iis esse liberi.

Lutheri praefationes latinae ab anno 1518 usque ad annum 1544 compositae.

In Luthero quanta fuerit fidei sinceritas atque ingenii sollertia, non minime apparet ex praefationibus, quas plurimas per totam fere vitam in varia composuit scripta. Quotquot nos quidem invenimus, huc servato temporis ordine contulimus librosque, quibus singulae praemissae sunt praefationes, in margine inferiore adnotavimus.

A. 1518.

1) Praefatio R. P. D. Martini Lutheri in li bellum S. Augustini de Spiritu et Litera ex autographo descripta *).

Non sine causa statutum est, ut hic libellus S.

*) His verbis inscripta invenitur haec praefatio Lutheri in tomo primo Epistolarum D. Mart. Lutheri ab Ioh. Aurifabro editarum, Ienae a. MD.LVI p. 55. Augustini liber ipse in lucem prodiit Vitebergae a. 1518 et 1545, forma octonaria, sub hoc titulo: Augustini liber de spiritu et litera cum praefatione et praemonitione lectoris, (cf. Walchii introd. in T. XIV p. 21). Nos secundum Aurifabrum textum reddidimus, Germanice legitur haec praefatio apud Walchium, T. XIV p. 207.

Augustini de spiritu et litera in hac schola publice legeretur, praesertim hoc seculo nostro, in quo Papistae plus quam Pelagiani rabiose etiam insectantur gratiam Dei, qua gratis iustificamur in Christo, ut defendant et stabiliant suas satisfactiones, missas et merita. Quare debent studiosi theologiae hunc libellum sibi facere familiarem, ut resistere possint et confutare voces illas rabiosas Papistarum vociferantium, nos novum doctrinae genus in ecclesiam invehere. Nam hic liber S. Augustini non est novus, sed convincit Papistas esse novorum dogmatum inventores, qui huic doctrinae veteri et ab apostolis traditae superinduxerunt suas impias et sacrilegas opiniones, quibus eam flagellaverunt, crucifixerunt et sepelierunt.

Exstat apud eos vox satis satanica, sed pro canone theologico illis habita, scilicet Augustinum in his rebus esse locutum excessive. Sic enim eluserunt sancti viri doctrinam et operam, ne vincerentur autoritate S. Augustini et cogerentur sua commenta nefaria deserere: quo simul testimonium sibi ipsis sunt, non ignoranter sese docuisse et defendisse sua portenta, ut qui pulchre scirent et legissent Augustinum longe lateque ipsis dissentire. Unus ex illis Gregorius Ariminensis ausus est Lutetiae Augustinum producere et Sophistis opponere in hac materia, sed non praevaluit, scilicet obruentibus eum Sorbonae theologis et pro Pharisaico suo supercilio decernentibus, Augustinum esse locutum excessive.

Cum igitur non sit cuiusvis omnia opera Augustini sibi comparare, necessarium visum est pro tenuioribus unum et alterum libellum S. Augustini edere, ut videat unusquisque, nos neque primos, neque solos esse, qui Sophistarum impiam theologiam impugnare ausi simus, neque nos esse, sed ipsos potius fuisse novarum rerum autores in ecclesia Dei, qui relictis terminis, quos Patres constituerunt, corda simplicium in suos tortuosos et devios colles (ut Scriptura dicit) praecipitaverunt: ut iuxta verbum Prophetae populus Christi sit ipsius oblitus

diebus innumeris et coactus fornicari cum infinitis amatoribus, seu diis alienis, qui nec die nec nocte eis requiem dederunt.

De laudibus vero Augustini nihil hoc loco dicam, nisi hoc unum, quod experientia doctus possum affirmare tuto, post sacras literas nullum esse doctorem in ecclesia, qui sit illi conferendus eruditione Christiana. Aliis suas laudes concedo, sint loquentes ut Chrysostomus, literis secula ribus instructi ut Hieronymus, sed iu omnibus simul collectis non invenies dimidium, quantum in solo Augustino. Quare si potes et tibi vacat, post sacras literas elige tibi magistrum hunc S. Augustinum, maxime ubi contra Pelagianos, Donatistas et Manicheos pugnat. Hic est enim vir solidae eruditionis in Christo. Habet sane et ipse libros quosdam in principio suae functionis scriptos, sed hos legendos esse censeo, ubi horas habebis superfluas et otiosas, quales ego non paucas aliquando perdidi in Hieronymo, Chrysostomo et similibus. Quod si mihi experto non credis, poteris mea quidem causa ipse periculum facere et postea mecum poenitere. Dominus noster dirigat et servet nos Spiritu suo sancto in gloriam suam et salutem nostram. Amen.

A. 1522.

2) Praefatio D. M. Lutheri 1), in Phil. Melanchthonis Annotationes in Epistolam Pauli ad Romanos, qui liber anno 1522 inscio Melanchthone a Luthero editus est sub hac inscriptione:

Annotationes Philippi Melanchthonis in episto

1) Nos textum reddidimus secundum Epistol. Luth. edit. ab Aurifabro T. II p. 87, coll. cum Epist. Luth. ed. a de Wettio T. II p. 238. Germanice redditur haec praefatio in ed. Walch. XIV, 195. Isleb. I, 108. Altenb. II p. 205. Lips. XXII p. 85.

las Pauli ad Romanos et Corinthios. 1522. 4. (cf. Walchii Introd. in Opp. Luth. T. XIV, p. 19. v. d. Hardt Autogr. Luth. I. p. 137).

Iesus.

Gratiam et pacem in Christo. Irascere et noli peccare, loquere super cubile tuum et sile; ego sum, qui has tuas annotationes edo et te ipsum ad te mitto. Si tibi ipsi non places, recte facis, satis est, dum nobis placeas. Ex tua parte peccatum est, si quid hic peccatum est, cur non tu ipse edidisti? Cur toties me frustra rogare, mandare et urgere passus es, ut ederes? Haec pro apologia mea adversus te: volo enim tuus fur esse et dici, nihil veritus tuas vel querelas vel accusationes futuras. Ceterum illis, quos tu forte suspicaris nasum rugaturos, vel quibus tu metuis non esse satisfactum, sic dixero: Edite meliora. Ego quod impii Thomistae suo Thomae mendaciter arrogant, scilicet neminem scripsisse melius in sanctum Paulum, tibi vere tribuo: nam illis satan ille persuasit, sic de Thoma suo gloriari, quo impia eius dogmata et venena latius propagarent. Ego scio, quo spiritu et iudicio sic de te pronuntio. Quid ad te, si meum hoc iudicium suspenderint naso viri illi famosi et gigantes? meum est periculum. Quin amplius irritare volo nasutos istos, et dico, Hieronymi et Origenis commentarios esse meras nugas et ineptias, si tuis annotationibus comparentur. Quid, inquies, attinet adeo provocare etiam summa ingenia in mei invidiam?

Esto, sis humilis, sines tamen me in te superbire. Quis prohibuit summa ingenia, ne edant meliora et mei iudicii coarguant temeritatem? utinam essent, qui meliora possent et efficerent. Denique et tibi minor adhuc furaturum me et invulgaturum ea etiam, quae in Genesin et Evangelion Matthaei et Ioannis meditatus es, nisi tu ipse anteverteris. Sola Scriptura, inquis, legenda est citra commentaria. Recte de Hieronymo et Origene et Thoma