Multa quoque et Satana passus, quo perderet urbem Inferretque malum studiis, genus unde malorum Errorumque Patres, atque alti gloria Papae.

Si ineptire videor tibi, mi Guilielme 1), pro istis Bacchanalibus, cogita, quod tu mihi autor es huius ineptiae 2) satis imperiosus, qui me tali homini cogis respondere, quem prae morbo animi iamdudum mente captum esse non solum tu belle nosti cum tuis Francofordiensibus, sed et ipsemet libellum hunc nulla videtur causa edidisse, quam ut maniam suam testatam faceret orbi.

Quid est enim iactare arma virorum, nisi mania? Scilicet, postquam per me Dominus Papam, Episcopos, Monasteria et Academias totumque illud corpus Behemoth non solum percussit, sed et paene iam palam traduxit per orbem, illa tandem festiva et festina testudo arma requirit. Papa sentit vulnus, Papistae queruntur suum casum, et undique plurima mortis imago, et ille negat mihi esse arma? Imo ut cum insano cerebro insaniam, si non fuerunt mihi arma, quid sic plorat? quid gemit? quid eiulat testudo ista, tanta per me esse facta? Cur queritur tanto ululatu, Philippum esse a me perditum, quem tanti facit? Si haec stipulis et plumis effeci aut solis, quod insanit, conviciis, cur tanto impetu armorum in me surgit? Cur non contemnit Hector iste tam puerilem et muliebrem Lutherum?

Deinde, si quid reliquum in eo esset salvi cerebri, secum cogitasset procul dubio fortunam hactenus adversus Lutherum bellantium, quibus ne calcar quidem tangere posset (ut aiunt) Coclear istud. Eccius certe, in scholasticis erroribus incomparabilis ad Dominum Coclear, deinde et pontificiis Bullis et viribus consensuque totius Behemoth in me grassatus nihil nisi ignominiam retulit. Hoc sine armis factum glorietur popinarium istud Coclear. Parisiensis Academia sic sese traduxit in hac causa, ut immortalis sit impiissimae ruditatis eius

1) In ed. Ien. Vilheile. 2) Ibid. ineptiendi.

infamia. Et oportuerat sane Dominum Coclear, si sapuisset, aestimare quid una testudo cum suis fugitivis cornibus tentet adversus illum, quem Parisienses, Lovanienses, Colonienses, Romanenses et quidquid est virium in corpore Papae superare non potuerunt.

Sed erat una solatii spes, quod liceret gloriari: Ego scripsi unum librum contra Lutherum; si quidem multis aliisque libris in me scriptis nihil est opinionis et gloriae quam quod hoc titulo vehuntur: Contra Lutherum. Ego citra et praeter votum meum in publico exaltatus per Christum cogor ista stercora mecum in sublime vehere, ut vulgo dicitur de luto rotis haerente, ut semper summa petit livor impotens.

Iam quantum est dementiae argumentum, quod gloriatur, sese Vuormatiae sic mihi locutum, ut ad lacrimas cogeret. Non imputabo hoc nequitiae, sicut dixi, sed dementiae, malo eum insanum et misericordia dignum, quam malum et odio dignum haberi, alioqui si compos sui sic impudenter mentiretur, quis non Cocleum insignem nebulonem iudicaret? Scilicet iste Pericles Lutherum ad lacrimas moveret, qui sic pueriliter loquebatur et agebat omnia Vuormatiae, ut ab omnibus, qui aderant, etiam me invito et prohibente tanquam fatuus rideretur. Testem appello suam ipsius conscientiam, si sanus meminit, quantum vel ab uno D. Hieronymo Schurff salis et nasi passus est, tum maxime, cum vellet sapientissimus et prorsus armatus ille Cocleus videri, sensit enim et indigne etiam tulit.

Sic et hoc mendacium morbo tribuerim, non malitiae, quod iactat triumphum, nempe quod oblatum duellum recusarim. Teste etiam Cocleo sic res habet. Cocleus, sive propria stultitia sive alienis verbis subornatus, postulabat a me, ut fidem publicam Caesaris resignarem, tum sese velle mecum disputare palam. Hic antequam ego responderem, communi cachinno excepta hominis absurditas est. Pars eum insanire putabat, ut qui disputare nollet, nisi fide publica postposita, quasi disputari non pos

sit salva fide publica. Pars vero proditorem malignum arguebat, qui non disputationem quaereret, sed ut exutum fide proderet Papistis. Pessimo no mine sese tum Cocleus et omnium odio per hoc verbum oneravit, quo se in perpetuum non exonerabit. Et nunc gloriatur pulchra ista testudo, sese mihi recusanti duellum obtulisse, et cantat victorias, cum ego nec disputationem resusarim, nec fidem publicam resignare 1) detrectarim. Vides itaque, cuius autoritatis esse debeat isto libello Cocleus, quem tam impudentibus mendaciis auspicatur, necdum pudet eum Vuormatiae fuisse derisum, gloriatur vero in turpitudine sua.

Hoc nimirum est, quod suam illam insaniam hoc libello ornare anhelat, quod adhuc mihi unus duellum offert, magnificis verbis et minis id agens, ut qui legunt ex animo eum loqui credant. Obsecro, cur hoc non faciebat Vuormatiae, ubi vallatus erat Caesaris et Papae tutela et praesidio? Sed testudini convenit haec tarda et sera gloriatio post amissos triumphos. Cur non adhuc me accedit Vuittembergam, aut vocat in locum tutum? Quid est, quod inanibus verbis crepat testudo ista? Scilicet, quia novit nunquam fore, ut mecum congredi possit, secure triumphant hic arma viri sine adversario. Du arme Schnecke, was soltistu disputiren? Testudo es et aliud nihil et cornua tibi testudinis sunt formidine tantum et fuga nobilia, quae ubi nihil sit, quod obstet, satis audacter sese in vacuum erigunt, ubi autem vel aranei filum occurrit, retro fugiunt.

Sed ego plane hoc tribuo divinis consiliis, ut Papae et Papistae fere nullos habeant patronos, nisi qui vel insigni inscitia, vel mendaciis impudentibus semper suam autoritatem traducant, ne quis amplius per abominationem Romanam decipiatur. Nullus adhuc adversus me scripsit, qui non sit insigniter et palam ac multis modis mentitus. Plorandam certe sortem Papae, quod sui non nisi men

1) In ed. Ien.: offerre.

Lutheri opp. V. Á. ad ref. hist. i. p. Vol. VII.

daciis profecti1) in arenam descendunt, nec desinunt tamen mentiri, postquam multos vident a me palam convictos, uno furore mentiendi omnes pergunt. Habes ergo, Nisene, hic partem armorum, quae virum illum decent; et quem decerent arma talia, nisi talem virum?

Veniamus nunc ad rem ipsam, et reliquam armorum partem videamus armatae testudinis. Imitabor autem exemplum Domini Coclearis, ut unum aut alterum articulum, cuius maxime referat, confutem 2). Nam et ipse non totum Lutherum aggressus est, sed tres illas priores Propositiones a me assertas adversus Bullam Eccioleoninam. Igitur hoc maxime urget toto libello Cocleus, ut falsum et haereticum faciat, quod passim asserui, sola fide nos iustificari.

Atque ut hic aliquod iucundum audias pro ratione istorum dierum, vide quaeso, mi Nisene, arma ista vulcanissima masculinissimi viri. Postquam multis Patrum dictis docuisset, per baptismum nos ablui a peccatis, per Christum deleri peccata, caritate operiri multitudinem peccatorum et si qua sunt similia, tandem cogit perorator ille omnia in hunc suavissimum epilogum, dicens: Non ergo sola fides iustificat, iustificat enim Spiritus sanctus, iustificat et gratia, iustificat et baptismus, iustificat et Christus, iustificat et caritas etc. I nunc, Luthere, et nega Cocleum esse armatum virum.

Tu, Nisene, forte vel dirumperis indignatione, vel fatiscis risu. At interim tuo imperio ego tempus perdo cum insulsa ista et stolida testudine, quae adversus me scribens non tantum saltem habuit cogitantiae, ut argumenti vim seu, ut cum testudine aristotelissem, materiam subiectam praevideret, ut sciret, quid, contra quid scriberet.

Et satis miror, tam diligentem compilatorem non auxisse istum epilogum, cum Paulus ad Rom. 11. scribat, se conari, ut aliquos ex Iudaeis salvos

1) In ed. Ien.: protecti. 2) Ibid.: refutem.

faciat. Ergo etiam apostolus et praedicator 1) salvat, non sola fides. Quare Lutherus haereticus. Et cur non iuvemus Coclear istud in armis suis tam strenue sudans? et in ordinem statuamus modos salvandi magistraliter 2) sic: Pater salvat, Filius salvat, Spiritus sanctus salvat, Christus salvat, gratia salvat, fides salvat, caritas salvat, sacramentum salvat, praedicator 3) salvat, opera salvant. Decem nimirum sunt hic salvatores, ergo non sola fides salvat, ut taceam illum vulgatissimum salvatorem, nempe verbum Dei, quod verbum salutis dicitur, eo quod salvare possit animas nostras teste lacobo *).

Et vide sapientiam nostram, istos modos salvandi volumus pulchre cum suis attributis et propriatis distinguere, plane magistralissime. Pater salvat autoritative, Filius mediative, Spiritus sanctus applicative, Christus meritive, gratia reputative, fides subiective, caritas active, Sacramentum significative, praedicator ministrative, verbum doctive, opera probative, omnia armative et testudinative et cocleative, ergo non sola fides iustificat, ergo Lutherus est haereticus, ergo Cocleus est armatus vir.

Vides ergo nullum librum esse tam malum, quin in aliqua parte sit bonus, ut Plinius putavit. Nam nisi Cocleus hic nos docuisset, salutem etiam per Deum, per Spiritum, per Sacramentum venire, ubi staret ecclesia? ubi fides? ubi ullus Christus? Gratias Atlanti novo, qui ruiturum coelum robustis istis et bene armatis humeris sustentat.

Sed satis sit lusum in stolidum istud caput, pro amici obsequio, serio de istis rebus paululum loquamur non propter Cocleum, qui ceu porcus indignus est, ut margaritum istud pretiosum ante eum proiiciatur, sed propter eos, quos vehementer movet, quod dixi, Sola fide nos iustificari, cum in Apostolo dictio illa, Sola, non inveniatur, et causantur temere et impie a me adiectam, pro meo statuendo errore. Huius ergo temeritatis meae rationem red

1) In ed. Ien.: concionator. 2) Ibid.: satis magistraliter. 3) Ibid.: minister verbi. *) lac. 1.