VII.-Ducissa Lotharingiæ ad vitam meliorem conversio duplex.

Ducissa Lotharingiæ (quæ nunc in monasterio sanctimonialium feminarum, quod Tartum vocatur, servit Deo in humilitate et paupertate multa) cum adhuc corporis voluptatibus supra modum dedita esset, contigit venerabilem Virum pro pace quadam rogare Ducem pariter, atque ipsam. Dumque loquens extenderet manum, casu factum est, ut Ducissæ chlamydem tangeret. Cui unus de astantibus arridens. « Super religiosam, inquit, mulierem extendisti manum, pater. » At ille : « Nondum venit hora ejus (Joan. vII, 30). » Audiens Ducissa (siquidem litteras noverat) compuncta est vehementer, et usque ad medullas animæ ejus sermo vivus et efficax penetravit. Eodem quoque tempore somuium vidit, quo amplius animata est, Virum Dei sentiens ab ejus utero septem serpentes horribiles manu propria extrahentem. Cui non longe post committens animam suam, sæculo abrenuntiavit: et usque hodie gloriatur se esse, de qua Pater sanctus ejecit septem dæmonia.

VIII.-Regina Alienordi S. Bernardus promittit obtinetque a Deo prolem.

A

lux orta est mihi. Sit benedicta dies, qua Sol justitiæ, imo misericordiæ, oriens visitavit ex alto miseram animam meam : adversum et perversum nimis hominem, in verbo uno, in momento, in ictu oculi, inæstimabili mutatione dexteræ Excelsi, prorsus in alium hominem recreans, ut sim initium aliquod creaturæ ejus. In æternum non obliviscar miserationis hujus, qua tam copiose præventus, tam subito mutatus, multorum super me animos obstupescere feci. Multi vero in illa captura dominicis retibus irretiti sunt pisces, multi et in itinerc adjuncti nobis; ita ut transacto probationis anno, ex hoc collegio monachi facti simus viginti et unus. Eodem sane tirocinii nostri tempore, absente aliquando Patre nostro, cœpi corpore infirmari, et B aftligi mente. Scio quia satanas expetivit me, ut cribaret sicut triticum: sed non latuere Patrem quæ circa me agebantur; et perfecte omnia cognocens per spiritum, quæ versabantur in corde meɔ, sicut post reditum ejus comperi, oravit me ne deficeret fides mea. Ibi, ibi, supra quam essem impressisti me mirabiliter cordi ejus, Domine Deus meus. Gratias tibi, Domine, gratias tibi. Unde en m tali animæ in tali pectore talis locus? Simile quiddam sibi venerabilis Albericus, qui hodie abbas est in loco, cui nomen est Benedictio-Dei, de se, cum Novitius esset, accidisse testatur.

Et præcipuus hujus incentor odii [inter regem
Ludovicum Juniorem, et Campaniæ comitem Theo-
baldum] comes Viromandensium fuit, Radulfus de
Perona, sororem Reginæ tenens, dimissa quadam
affini comitis Theobaldi. Factum est in festivitate
beati Dionysii, regina Alienordis in ecclesia ipsius C
martyris cum Patre nostro loquebatur, conquerens
quod conclusis et Dominus vulvam ejus ne pareret.
Jam enim annis fere novem vixerat cum Rege: et a
primis quidem annis conceperat, sed fecerat abor-
tivum, et exinde sterilis permanebat, jam de fecun-
ditate desperans. Cui miserabiliter conquerenti Pater
yenerabilis ait : « Sollicite quære quæ ad pacem sunt,
et ego tibi, confisus de divina miseratione, partum
promitto. Học et ipse Rex per Reginæ verbum
cognoscens, ubi perfecta est reconciliatio, secretius
1278 alloquens beatùm Virum, quod Reginæ pro-
miserat, exigebat, etc. Ipso denique anno Regina
concepit, et peperit...

X.- Conversio Gaufridi ipsius, et aliorum de schola D
Parisiensi.

Contigit aliquando Virum Dei pro quibusdam negotiis ad partes Galliæ proficisci. Cumque in itinere et in reditu scholaribus Parisiensibus, ut solebat, fecisset de conversione sermonen, vespere cœpit contristari et mæstus esse, dicens Deo in orationibus suis: « Quia timeo omnino ne forte oblitus sis mei, cum præter morem, infructuosum penitus factum sit iter meum, et neque de his propter quæ veneram, aliquid obtinuerim, nec apud clericos istos in verbo tuo apertum sit mihi ostium ullum. » In ipsa enim hora ita consolatus est eum Deus, ut manifeste præscierit et prædixerit « Quia nequaquam vacuus hinc abibo. » Sit benedicta dies illa a Domino, qua sedenti in tenebris in umbra mortis

X. — Mors Guidonis fratris primogeniti S. Bernardi in Pontiniaco, in festo Omnium Sanctorum.

Senior frater ejus Guido (150), dum cum eo a Bituricensi territorio redit novam quippe illuc deduxerat abbatiam [Fort. Coloniam], febre acuta correptus, diebus paucis Pontiniaci infirmatus est ; et ipsa nocte, qua Sanctorum Omnium festivitas agebatur, felici eorum consortio meruit aggregari.

XI.

Hugonem de Vitreio ad monachatum adducit (151).

Dehinc profectus ibat ad constitutum locum, ubi etiam multos undique collegit. Ait quadam die ad fratres suos. Habeo amicum Matisconi. Hugonem de Vitreio (152), et ipsum oportet adducere, ut sit et ipse unus ex nobis. Erat autem clericus nobilis, et jam maturioris ætatis, sæcularibus pariter et ecclesiasticis facultatibus affluens. Cœperunt ergo qui noverant eum temeritatis arguere: nihilominus ipse confidens sine omni hæsitatione festinavit ad ipsum. Erat autem fama in regione, quod Jerosolymam esset iturus: sic enim ipse fingebat, non in eam in qua fuit, sed in qua est Dominus, Jerosolymam profecturus. Videns ergo eum prædictus Hugo, flens et ejulans in amplexus ejus ruit: sed Vir Dei laerymas ejus penitus non attendebat. Ubi vero paululum respiravit, revelat ei propositum suum: et ecce in

(150) De eo supra, lib. vii, c. 10.

(151) Quæ sequuntur, prætermissa a Chiffletio, iu editione Mabillon. ad calcem Vitæ quartæ subjecta sunt; nos vero hic ea, ut in opportuniori loco, reposuimus.

(152) De eo lib. 1 Vitæ, n. 13.

novatus est dolor, et fons lacrymarum fluxit ube- A
ior,ita ut tota die illa non acquiesceret pupilla ejus.
Sequenti nocte pariter accubuerunt in angustissimo
strato, ita ut vix caperet alterum.Nec tunc ergo ces-
sabat a lacrymis Hugo, ita ut argueret eum Vir san-
ctus, quod dormire eum non pateretur. Ubi vero ob-
dormivit, videbatur sibi, invocato ex more Spiritu
sancto, habere ad eum de conversione sermonem,
et non deesse voci suæ vocem virtutis. Mane autem
facto cum sursum fleret Hugo, moleste jam accipiens
cœpit durius objurgare eum. At ille : « Non mihi,
inquit eadem hodie lugendi causa, quæ fuit heri :
heri enim super vos flebam; hodie super me ipsum.
Novi enim conversationem vestram, et mihi quam
vobis conversionem esse magis necessariam non
ignoro. Ad quem Bernardus exsultans: « Flete, »in-
quit nunc satis, quoniam optimæ sunt lacrymæ
istæ; nolite cessare.» Exhinc cum vidissent eos cle-
rici ambulantes pariter,et exsultantes simul, nec sed
momentum ad invicem separari,conati sunt Hugo-
nem avellere a Bernardo, timentes, imo jam aperte
cognoscentes, quam uno spiritu agerentur. Tenen-
tes ergo Hugonem, jam nulla ratione pati voluerunt
ut Vir Dei cum eo de cætero loqueretur. Abiit ergo
tristis sed et nihilominus erat adhuc cor ejus fidu-
ciam habens in Domino. Post aliquot dies sane con-
ventum audiens episcoporum, festinavit illuc, ut Hu-
gonem videret. Clerici vero cum vidissent eum,præ-
ter morem torvo oculo respicere, et stipare Hugo-
nem undique, ne quis pateret accessus. Sedentibus C
ergo in campo, et colloquentibus episcopis, in me-
dio clericorum juxta Hugonem sedens, loqui ei non
poterat propter astantes, sed tamen flebat uberrime
super collum ejus et ecce inundaverunt aquæ, et
cœlum dedit pluvias, ita ut dispersi cum omni festi-
natione ad proximum vicum currerent. Sed Beatus
Hugonem manu tenens « Mecum, inquit, in plu-
via stabis. Statimque serenitate reddita, soli sta-
bant in campo, et confessus est Hugo juramentum
quod fecerat, minime se monachum fore usque ad
annum. Hoc autem fecerat, ut deciperet clericos,an-
nuam quippe probationem non ignorans. Ibi confir-
mato ex integro sodalitio spirituali redierunt, manu
sese tenentes alterutrum et jam desperati omnes,
nemo deinceps Hugonem detinere tentavit.

:

XII. — Galeramnus abbas apparet S. Bernardo..

In iisdem annis Viro Dei demoranti in sua ClaraValle vir religiosus, primus abbas Ursi-Campi Galeramnus cum obisset apud Igniacum, beato Patri apparuit, et ab eo licentiam et mandatum accepit introeundi in requiem Domini (153). Quod certe et de multis aliis factum esse certissimum est, adeo ut pro nonnullis antequam ei nuntiaretur obitus, etiam Missarum solemnia celebrans divina obtulerit sacrificia, stupentibus his qui cum eo erant, et sollicite notantibus diem.

Sed quia super venerabili Galeramno fecimus mentionem, quæ de Herveio, non minus moribus et religione, quam genere illustri, prædicti Geleramni successore, facta sunt, non arbitramur prætereuuB da silentio. Herveius itaque puer de sanguine regio in domo avunculi sui Noviomensis episcopi (154) nutriebatur. Hanc Pater sanctus cum apud prædictum episcopum hospitaretur, cantantem aliquando auoccasione diens, sicut optime puer noverat, ex cantus illius more suo multa astantibus locutus est de spirituali conversatione. Eadem vero nocte in summis ei videbatur, quasi Missarum solemnia celebraret; et accedens angelus acceptum ab ore ipsius pacis osculum puero traderet. Unde et manifeste prædixit, sine dubio Religiosum eum futurum, adeo ut nec puer ipse datam de se ignoraverit prophetiam. Cujus indubitatus exspectabatur adventus, ut post multos annos, cum jam adolevisset, et gravissime a propria conscientia argueretur; tota tamen fiducia in memoria verbi illius respiraret, dicens secum, sicut nobis ipse postea testabatur: « Sine causa times: impossibile est ut percas; omnino beati Viri sermo implebitur in tempore suo. Et certe ita jam factum esse videmus. Porro angelus ille, abbas Galeramnus fuit, qui acceptam ab ore Patris sancti pacem dedit Herveio. Ab eo siquidem, cum adhuc adolescens esset, fugiens domesticos inimicos, habitum conversationis accepit. Cui deinde in abbatia succedens homo dulcissimi spiritus et ferventissimus sui corporis castigator, consummatus in brevi explevit tempora multa: placita enim erat Deo anima ipsius. Præcognovit autem obitum suum sanus adhuc et incolumis, ipso ei prædecessore suo revelante. Nec mora gravi cœpit corporis molestia prægravari: et infra sextum diem beato fine quiescens, appositus est ad patres suos.

D

XV. - Aliorum conversionem prænoscit S. Bernardus.

Quod autem de eo diximus, præcognitam a Sancto Domini conversionem ejus, super aliis quoque plurimis novimus contigisse. Ex quibus fuit etiam Macelinus Teutonicus adolescens illustris, et Albero vir venerabilis, qui postea abbas factus est in Suecia, et magnus vir ille Gaufridus de Peronia, qui in Clara-Valle Prioris officio functus et defunctus est. Huic quoque Gaufrido, dum adhuc esset in cella Novitiorum et sollicitus esset pro Patre suo, etc.

(154) Simonis.

VITA QUARTA

SANCTI BERNARDI ABBATIS

DUOBUS LIBRIS SCRIPTA A JOANNE EREMITA.

B

1279 Incipit epistola Joannis Eremitæ ad Petrum ▲
Tusculanum episcopum, de vita beati patris nos-
tri Bernardi, primi Clara-Vallis abbatis.
1. Juxta petitionem et desiderium vestrum, pater
dilectissime Petre, ad vestram et aliorum ædifica-
tionem, pro modulo nostro vitam beati Bernardi,
primi Clara-Vallis abbatis, litteris commendare
duximus dignum; ut per ejus imitationem et exem-
pla, ad æternam beatitudinem pervenire possimus.
Sine dubio dignus est Sanctus iste, de quo volumus
facere mentionem, laudari et coli: quoniam cum
sanctis et electis Dei, regni cœlestis adeptus
gloriam, in medio Eeclesiæ laudem habere meruit
et honorem; unde nomen in sanctitate sortitus est et
in benedictione vivit ejus memoria. Scriptum namque
est: Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum
ejus (Psal. cxv, 15). Vere justus est iste Sanctus,
et fidelis inventus in numero sanctorum, quasi
ignis effulgens, et quasi vas auri solidum, ornatum
omni lapide pretioso. Ideoque fecit illum Dominus
erescere in plebem suam, et semen ejus multipli-
cavit sicut arenam maris. Sermo ejus non frustra
humanis auribus insonabat, sed rebus et factis cau-
sas rerum faciendarum inferebat, signis et virtuti-
bus gloriosus. Multi etiam inventi sunt in numero
sanctorum, quos ipse per Evangelium genuit. Nu-
merum vero miraculorum, quæ per eum facta sunt,
si volumus explicare ad hoc non sufficiet ingenii
nostri parvitas. De cætero, si ea ad plenum et sci-
remus, et possemus evolvere, dicentibus fortasse
non crederetur. Unde pauca in præsenti, quibus
fides neganda non est, volumus explicare.

2. Monachus quidam, venerandi Abbatis verax dilector et sincerus, forte eum quodam laico fratre, Humberto nomine, per virgultum adjacens monasterio Claræ-Vallensi deambulabat, librum Miraculorum sancti Patris tenens in manibus; exponens ea secundum idioma romanæ linguæ, tam suæ quam illius ædificationis causa. Contigit ergo eos, modicæ pausationis gratia, consedere sub arbore piro, secus viam, per quam quotidie vadunt et veniunt laborantes in horto. Cumque non post modicum tempus consurgerent, supradictus monachus oblivione subripiente, sicut multoties fieri solet, librum quem paulo ante in manu tenuerat, humi per improvidentiam depositum reliquit. Abiit itaque, et regularis disciplinæ studiis occupatus, cum tandum reduceret ad memoriam, quomodo, ubi, et quando perdidisset illum, nullam omnino

C

D

spem recuperandi concipiens (tum quia prope viam dimiserat,tum quia interim tanta fuerat facta inundatio pluviarum, ut etiamsi reperiretur, nihil amplius quam perditum valere crederetur), ¡post aliquantum tempus ab illius inquisitione cessavit, imo etiam penitus desistere visus est; maxime tamen constrictus, quod per negligentiam suam Miraculorum sancti Viri volumen amississet. In hunc modum transigens unum circiter mensem, cum post modicam per hortum deambulationem, sub arbore prædicta resedisset, non tamen proposito quærendi, vel spe recuperandi quod perdiderat miro et inaudito modo librum, tanquam ab aliquo conservatum, et tunc de recenti, et ex industria juxta se positum, subito in medium proferri miratus est. Et ut mirabilius esse credatur quod contigit, tam charta, quam scriptura adeo sana et incorrupta permanserat (nisi quod pauculis guttis exterius operimentum respergi videbatur), ac si cum cæteris libris in bibliotheca liber idem fuisset repositus. Quid super hoc audientibus visum fuerit, nescio ego autem pro parte mea asseverare non dubito, rem talem, tamque insolitam, nequaquam sine miraculo contigisse; quod siquidem beati Viri meritis ascribere et ratio persuadet : et veritas compellit.

3. Nocturni temporis silentio, cum post faligationem diurni laboris, modica repausationis gratia recubuisset in lectulo, apparuit ei vigilanti vir venerabilis, amictus stola nivea,et staturæ mediocris ætate grandævus,crine candidus, angelica facie reverendus. Is in manibus suis duos libros tenere videbatur. Accedens itaque ad fratrem supra memoratum, porrexit ei utrumque, dicens: « Accipe, vide, et lege. » Qui repentinæ visionis horrore, sicut fieri solet, attonitus, securitatem tamen ex affatu benigno aspectu tranquillo, vultu quoque angelico sumens, respondit : « Domine pater, nescio litteras. Simplex et illitteratus quomodo legam? At ille « Fili, noli tímere ecce Dominus tecum est, et docebit te, et me intercedente, bene erit tibi. » Hujusmodi pia admonitione confortatus frater, utrumque volumen accepit, evolvit, et legit; mirans et obstupescens in semetipso, quonam modo id fieret. Persona deinceps assistens, quasi alterum volumen secum deferens, alterum fratri relinquens, valefaciens ei data benedictione disparuit. Quid igitur? Mirabile quidem dietu est quod dicemus. Quid enim mirabili học mirabilius? Fratrem ne

vimus omnes quotquot sumus. Laicus quidem A quenter eructet, et scriptura de operibus tantæ erat paulo ante, nec etiam alphabetum noverat. Deo tamen illuminante, ejus intelligentiam, et quibus lam fratrum suffragantibus, in brevi ad hoc profecit, ut non solum legere, verum etiam cantare satis decenter et convenienter sciret. Exinde tam usu quam gratia cooperante, dictionum significationes aliquantum intelligere cœpit, et in hujusmodi scientia paulatim proficere. Visionem itaque supradictam scripsit in spe adjutorii divini, et subventionis beati Viri quem credimus ei apparuisse. Nonnulla miraculorum ipsius, quæ vel scriptoribus ignota, vel per negligentiam fuerant prætermissa, tam decenter, tam bene, tamque eleganter litteris commendavit, ut subinde rapti in admirationem, dicamus cum propheta David : A Domino factum est istud, 1280 et est mirabile in oculis nostris. (Psal. cxvii, 23). Quis ergo neget hoc miraculose factum esse? Quod apertius, quod evidentius miraculum? Ascribimus igitur in primis gratiæ Dei illud, attribuimus deinde meritis Sancti, assignamus denique fidei et obedientiæ fratris.

4. Quid plura? Revera Sanctus iste magnus est in numero sanctorum, inter Angelos et Archangelos, inter Apostolos et martyres, inter confessores et virgines, quia nunquam fuit pollutus, sed semper virgo permansit et immaculatus. Semper ejus mens erat in Deo, et Deus erat cum eo. Totum

sanctitatis expressa, tuos jugiter visus et auditus oblectet. Ego autem, licet multa et magna viderim in actibus Viri Dei, quæ et memoratu digna sunt, et imitatione dignissima; ea tamen ex parte non modica potuerunt subripi, et a memoria mea excidere, vel facilitate ipsa lubricæ ætatis effluere, vel puerilis enimi teneritudini non hærere. De cætero si quid exinde mihi vel stupore miraculi, vel operis dignitate non excidit, quis sum ego, qui inertern stylum laudibus tanti Patris enucleandis admoveam, et in præconia Viri Dei labiis incircumcisis erumpam. Illis narranda dentur gesta sanctorum, quos non dubites doctos a Domino, quibus dedit Deus linguam eruditam, ut sciant in tempore proferre B sermonem. Mihi autem inenarrabiles sunt amici tui, Deus; ita ut tutius elegerim. Virum sanctum non tam prædicare quam colere; relinquens prudentioribus explicandum quod fecit, contentus ipse vel æmulari quod docuit. Cæterum ne spes tua quam, sicut arbitror, de affectione, magis quam de eruditione mea conceperas, usquequaque fraudetur, accipe breviter de moribus pii Patris quod ipse jam noveras et dum apponis in ejus narratione scientiam, appone tibi pariter ab ejus actionibus disciplinam. Erat enim vir iste mira simplicitate purissimus, ita cœlestibus intentus oraculis, ut juxta evangelicam fidem, universum mundum æternorum amore contemneret, et nihil hic retinens præter

in eo disciplinatum, totum insigne virtutis. Mortuos C corpoream mansionem, mente et animo in cœlesti

suscitavit, dæmonibus imperavit, claudis gressum reddidit, mutis loquelam, ægrotis sanitatem. Semper apud se erat modicus, apud summos magnificus, scriptis et fama mirificus, placidus bonis, malis terrificus, clarus meritis, exemplar morum, lux et speculum Christicolarum, maxime monachorum et omnium religiosorum. Lex Dei in corde ipsius, et doctrina sua, sicut sol in diebus æstatis, fulgens in Ecclesia Dei. Baculus fuit claudo, oculus cæco, compatiens ægrotis, munificus pauperibus et benignus, jucundus ad omnes, fons sapientiæ et columna justitiæ, pater Ordinis Cisterciensium et virtutis forma. O pietas Conditoris nostri! o benignitas

bus habitaret. Hic est in cujus pectore patientia ædificavit sibi domum, adeo ut omne gaudíum existimaret, quoties robur aními sui actus cujuslibet adversitatis impeteret. Humilitas in eo supra humanum modum, tanquam jurasset ejus virtutis perfectione recuperare se cœlum, cujus defectu diabolus lapsus est in infernum. Hunc in omni vita sua nec temperantia, nec fortitudo deseruit; ne in prosperis per læta dissolutus efflueret, nec fractus adversitatibus elangueret. Corpus ejas candor castitatis induerat, mentem charitas inexstinguibilis 1281 inflammabat; ut esset foris lucidus, intus accensus, et totus desiderabilis. Jesu bone! quanta

Jesu Christi, qui talem triumphatorem nobis tri-Dilli in obediendo solertia, in imperando modestia, buisti! Venite, charissimi, bibite, et inebriamini. Potus quippe et cibus auimæ sunt exempla sancti Patris, quorum nonnulla referimus adjuvante Domino nostro Jesu Christo. Rogo vos, Pater, ut oretis pro me eumdem Dominum nostrum, qui est Alpha et Omega, ut inchoator sit et consummator hujus operis.

Incipit epistola secunda ad Herbertum Turritanum in Sardinia archiepiscopum.

Petis a me, miles Christi H. fiducia et charitate qua me diligis, ut de vita vel actibus venerabilis patris beati Bernardi, propter quod ego apud quosdam discipulorum ejus olim assiduus fueram adhue puer, aliquid tibi per litteras edam : quatenus memoriam suavitatis ejus os tuum fre

in exhortationibus gravitas in exsecutionibus disciplina! Non illi de magisterio typhus, non de reverentia fastus; sed ita se submittebat omnibus, qui omnibus eminebat, ut illius se probaret esse discipulum, qui non ut ministraretur, sed ut ministraret advenerat. Blandus, pius, affabilis: non omittens in hilaritate censuram, non admittens in districtione sævitiam. De fide vero ipsius et pia credulitate quid dicam? Hæc est per quam meruit ut revelarentur ei sæpius arcana cœlestia, et per effectus visibiles divina illi sese (proderent sacramenta.

Incipit prologus in Vita sancti Bernardi. Qui vitas sanctorum, fratres charissimi, vult seribere, debet se primum de mendaciis et iniquita

C

D