to: sed exhibete vos Deo tanquam ex mortuis viventes, et membra vestra arma ') justitiae Deo." Intuere per singula sapientiam Pauli, quia) necessariis discrepationibus utitur. Ubi dicit arma 3) non esse praebenda peccato, vel iniquitati, non nos, sed membra nostra ponit:/ ubi vero suadet, ut Deo nos exhibeamus, non 4) ante membra, quam nos ipsos exhiberi vult Deo, hoc est, animam, vel propositum nostrum, ut, cum pios nos ipsos exhibuerimus Deo, et adhaeserimus ei, ita demum etiam membra nostra efficiamus arma justitiae Deo. Sicut enim manus sanctae dicuntur, quae sanctis 5) operibus ministraverint, ut Apostolus dicit: „levantes) puras manus sine ira et disceptatione:" et ") rursum manus dicuntur plenae sanguine, quae ad) effundendum sanguinem ministraverint: ita et in praesenti loco membra, quae peccato deserviunt et iniquitati, arma iniquitatis appellantur: et rursum, si peccati concupiscentiam mortificemus in corpore nostro mortali, et in opere justitiae laboremus, atque ) omnibus membris nostris justitiae ministremus, efficimur tanquam ex mortuis viventes, peccato scilicet mortui, et justitiae viventes; et consequenter etiam membra nostra fiunt arra justitiae Deo. Bene autem metapho

1) Ed. Ruaei sola h. loco, cfr. p. 1. not. 1. „magis

arma" etc.

2) Alias:,,qua;" al. „,quam." R.

3) Editi (e. c. edd. M.) perperam: „arma nostra praebenda (edd. M. addunt: esse) peccato" etc. R. 4) Alias:,,non tam membra." R.

") Edd. Merlini: operibus sanctis.

a) 1 Tim. II, 8.

7) Edd. Merlini: ut rursum manus dicuntur.

6) Editi (v. c. ed. M. II.): „ad effundendum cum ministraverint." R.

sanguinem" legitur.

In ed. M. I. neque „eum,“ neque

9) Alias perperam: atque in omnibus membris" etc. R.

ram superius propositam custodivit, ut, quia regnare dixerat peccatum, arma peccati membra nominaret, et rursum Deo regi arma justitiae fierent membra nostra. ') Sequitur post haec: „peccatum 2) enim vobis non dominabitur: non enim sub lege estis, sed sub gratia." Etiam hic intuere miram in Apostoli sermone cautelam. Cum de nobis loquitur, dieit: 3) peccatum 4) vobis non dominabitur:" cum de Salvatore loqueretur, non dixit: peccatum ei3) non dominabitur: neque enim ita 6) de eo dici decebat ; sed ait: „mors) ei ultra non dominabitur." Mortis enim in eo fuit locus, peccati nullus. At contra de3) nobis nec conveniebat diei: mors vobis non dominabitur; hoc enim cavere non possumus sed:,,peccatum 9) vobis non dominabitur:" quod 10) sine dubio sciret vitare nos posse, secundum ea, quae superius diximus, si mortificemus concupiscentias carnis, in quibus peccatum poterat dominari. Propterea enim subjungit: „non') enim sub lege estis, sed sub gratia:" et evidenter ostendit ex his, nos non esse sub lege illa, quam in membris positam repugnare dicit 12) legi mentis: quia qui mortificat membra sua, certum est, quod non sit sub lege membrorum, sed sub gratia Dei. De hac lege et alibi dicit, quia virtus 13)

peccati lex." Si quis ve

') Editi (v. c. edd. M.): „vestra." Male. R.
2) Rom. VI, 14.

3) Editi (v. c. ed. M. I.): „dicens.“ R.

4) Rom. VI, 14.

5) Deest „ei" in ed. Ruaei.

❝) Edd. Merlini: de eo ita dici etc.

7) Rom. VI, 9. Edd. Merlini: mors itli etc.
8) Edd. Merlini: in nobis. 9) Rom. VI, 14.

posse constat,

10) Msc. unus: ,,quod sine dubio scire et vitare nos si mortificemus" etc. Alias (v. c. in edd. M.):,,quod sine dubio scire et vitare non possumus, si non mortificemus" etc. R.

1) Rom. VI, 14.
1) I Cor. XV, 56.

12) Rom. VII, 23.

ro') velit haec accipere de lege Mosis, illud sine dubio dicet, quod non sumus sub lege literae, quae occidit, 2) sed sub lege spiritus, quae vivificat, quam hic gratiam nominavit.

2. „Quid 3) ergo? Peccabimus, quia non sumus sub lege, sed sub gratia? Absit." Simile videtur hoc illi dicto, quod superius exposuimus: „,quid 4) ergo dicemus? Permanebimus in peccato, ut gratia abundet? Absit:" et ideo una atque eadem utrique loco sufficiat explanatio. Hoc solum est, quod videtur habere differentiam, quod in superioribus, ubi dicit: „,quid ergo? Permanebimus in peccato?" quasi his, ') qui nondum discesserint a peccato, dici videtur, ne permaneant in eo, in quo esse adhuc videbantur hic vero tanquam ab 6) his, qui jam7) discesserint a peccato, fieri videtur interrogatio: et ibi, ut quasi gratia, quae nondum erat, abundaret; hic autem tanquam praesente jam gratia dicit, quia,,non 8) sumus sub lege, sed sub gratia."

3. „Nescitis, 9) quia, cui exhibetis vos servos ad obediendum, servi estis ejus, cui obedistis, sive peccati ad mortem, sive 10) obedientiae ad justitiam? Gratias autem Deo, quoniam fuistis servi peccati, obedistis autem ex corde in eam formam doctrinae, in '') quam traditi estis.

1) Desideratur in antea editis (e. c. in edd. M.): ,,vero." R.

་་

7) In editis (e. c. in edd. M.) omittitur:,,jam." R. 8) Rom. VI, 15.

9) Rom. VI, 16. 17. 18. Edd. Merlini: An nescitis etc.

10) Msc. unus:,,sive justitiae in sanctificationem.“ R. 11) Edd. Merlini h. I., et seqq. constanter: in qua traditi estis,

Liberati autem a peccato, servi1) facti estis justitiae.“ Videtur fortassis minus integra elocutio, quod2) ait: „servi3) estis ejus, cui obedistis, sive peccati ad mortem, sive obedientiae ad justitiam :" cum ratio poposcerit dici: servi estis ejus, cui obedistis, sive peccati, sive justitiae per obedientiam. Sed in eo, qui) se imperiti sermonis sponte profitetur, 5) artem compositionis verborum requirere superfluum puto, cum sensus evidens habeatur. Hoc est ergo, quod in hoc loco Apostolus docet: quia unusquisque in manu sua habet et in arbitrii potestate, ut aut peccati servus sit, aut justitiae. Ad) quamcunque enim partem inclinaverit obedientiam, et cuicunque parti') parere voluerit, haec sibi eum vindicat servum. In quo, ut dixi, absque ulla cunctatione in nobis esse ostendit arbitrii libertatem. In nobis namque est exhibere obedientiam nostram vel justitiae, vel peccato. „Nemo 8) autem potest duobus simul dominis servire," peccato, et justitiae. „Aut enim unum odio habebit," peccatum scilicet, et „alium amabit,“ id est, justitiam: aut „patietur unum," scilicet peccatum duntaxat, et „,alium contemnet,“ id est, justitiam. Simile 9) ergo est et quod dixit

1) Editi (v. c. edd. M.): „servi autem facti estis justitiae." R.

2) Alias (v. c. in edd. M.):,,quia ait (ed. M. I. minus accurate: aut): servi estis cui obedistis, sive peccati, sive obedientiae (al. obeditionis) ad justitiam, cum ratio posceret: servi estis (al. Ergo servi estis) ejus“ etc. R. 3) Rom. VI, 16.

4) Alias: „,qui imperitiam sermonis sponte confitetur.“ R. Ed. M. 1:,,quod imperitia profitetur," ed. M. II:,,quia imperitiam profitetur."

5) II Cor. XI, 6.

6) Editi (v. c. edd. M.): „Ad quamcunque enim potestatem inclinaverit obedientiae." Msc. unus: „Ad quamcunque enim partem inclinaverit se homo obedientiae." R. 7) Deest parti" in edd. M. 8) Matth. VI, 24. 9) Edd. Merlini: Simile est ergo hoc quod dixit etc.

Apostolus: „,servi') ejus estis, cui obedistis, sive peccati, sive justitiae." Sed 2) et quod dicitur: „,omnis, 3) qui facit peccatum, servus est peccati:" ad hoc respicit, quamvis etiam non adjecerit: et 4) omnis, qui fecerit justitiam, servus est justitiae. Quod fortassis putet alius idcirco subrelictum, ut quasi ex consequentibus debeat intelligi. Mihi 5) tamen videtur consulto non additum. Neque enim conveniebat dici, quia omnis, qui facit justitiam, · servus est justitiae. Nam et Deus ipse facit justitiam, et non idcirco servus justitiae dici potest, sed) justitiae Dominus. Non ergo ita omnis, qui facit justitiam, servus est justitiae, ut omnis, qui facit peccatum, servus est peccati. Nam et ipse diabolus sine dubio peccati7) servus est, quippe qui) discessit a servitute justitiae, et in conspectu Domini 9) omnipotentis rebellavit, propter quod et10) apostata appellatus est. Constat ergo ex11) his

verbis, quibus Paulus dicit: „,quia, 12) cui exhibetis vos servos ad obediendum, servi estis, cui obedistis, sive peccati, sive justitiae: „,quia 13) sponte nostra ipsi nos exhibe

1) Rom. VI, 16. coll. p. 8. not. 9. et 10. et p. 9. not. 2. 2) Editi (v. c. edd. M.): „Nam omnis qui facit" etc. Mss. plerique: Sed et omnis qui facit" etc., absque »,quod dicitur." R.

3) Ev. Joann. VIII, 34. 4) Deest „et“ in edd. M. 5) Alias:,,Mihi autem videtur" etc. R.

6) Alias (v. c. in edd. M.): „,sed justus dominus.“ R. 7) Edd. Merlini:,,servus est peccati."

8) Edd. Merlini: quia.

9) Edd. Merlini: omnipotentis domini.

10) Deest,,et" in edd. M.

11) Editi (e. c. edd. M.): „ex his esse servos (al. ex his servis), quibus Paulus dicit." Al. „ex his verbis (al. ex his sermonibus) Pauli, quibus dicit." R.

12) Rom. VI, 16. Edd. Merlini: ad obedientiam.

13) Editi (e. c. edd. M.): „,quia sponte. Nam ipsi nos" etc. R.