miserit praedicantes. Sed') magis ad illum nos, qui rectior est, intelligentiae tramitem deflectamus: et quod dixit:,,quomodo 2) praedicabunt, nisi mittantur?" sic accipiamus, quasi dicat Apostolus: nos praecones et praedicatores Christi non 3) possemus 4) praedicare, nec annuntiandi nobis virtus ulla") subsisteret, nisi adesset nobis ipse, qui misit. Quod si praedicantibus nobis audire non vultis, vestra jam culpa est; et si audientes non creditis, et non credentes non invocatis, et non invocantes salvi esse nequitis. Quia ergo missi sunt ad praedicationem, idcirco de his, qui ab ipso missi sunt, scriptum est: ,,quam) speciosi pedes evangelizantium 7) bona!" Quod pedes hic speciosos non corporales, sed spirituales dicat, puto, quod quamvis amicus sit quis literae, negare non possit. Neque enim in id ridiculi deducet Apostolicum sensum, ut Evangelistarum pedes, qui corporeis oculis videri 3) possunt, putet ab eo decoros dici et speciosos: sed illi sunt decori et speciosi pedes, qui ambulant per viam vitae.) Secundum illum enim, 10) qui dixit: „Ego)

') Editi (e. c. edd. M.): „,Sed magis ad illum nos, qui rectiorem intelligentiae tramitem continet, deflectamus." R.

2) Rom. X, 15.

3) Msc. Reg. num. 1639.,,non possemus praedicare, nec annuntiare vobis, nisi ipse nos misisset." R.

4) Ed. M. I. sola: possumus.

5) Ed. M. II. sola: illa.

6) Rom. X, 15. coll. Jesai. LII, 7.

7) Edd. Merlini hoc quoque loco, cfr. pag. 207. not. 9.,,evangelizantium pacem, evangelizantium bona!" 8) Editi (e. c. edd. M.): „videri possint, putem ab eo" etc. R.

9) Edd. Merlini: vitae, secundum illum via. Intellige etc.

10) Deest in editis (e. c. edd. M.): „enim." R.
11) Ev. Joann. XIV, 6.

sum via:" intellige decoros et speciosos evangelizantium pedes, qui') per talem viam merentur incedere. Isti 2) sunt pedes, quibus et Paulus cucurrisse cursum se dixit,3) et sic currere, ut comprehendat, id est vigor animae, quo tenditur et properatur ad coelum. Gratifice *) autem pedes istos esse firmabis, quos Jesus discipulis lavat,') et linteo, quo praecinctus est, tergit. Et) quamvis corporali tunc specie fuerit impletum, tamen Petro hoc solum, quod fieri videbat, intelligenti,7) et quasi honoris causa ne sibi servo pedes lavaret Dominus recusanti,“) audi quam profundi mysterii proditur sermo: „sio) te, inquit, non lavero, non habebis partem mecum." Et iterum aliam similem huic vocem tanquam 1o) de secretis scientiae pro

1) Sic Mss. nostri omnes, et editi (v. c. edd. M.). Rabanus vero: „qui per spiritualem viam" etc. R.

--

2) Mss. duo Regii, et editi (e. c. edd. M.): „Isti sunt ergo pedes, quibus - dixit, sed et sic (edd. Merini: sed sic) currere (editi, v. c. edd. M., cucurrisse), ut comprehendat, id est animae vigor (editi, v. c. edd. M., id est animo), quo tenditur" etc. Sed Msc. Reg. num. 1639. et Rabanus ut in nostro textu. R.

3) I Cor. IX, 26. 24.

4) Editi (e. c. edd. M.): „Gratifice autem pedes istos esse firmavit." Rabanus vero: „Speciosos autem pedes istos esse firmabitur." R.

5) Cfr. ev. Joann. XIII, 5.

6) Editi (v. c. edd. M.): „Et quamvis corporaliter specie" etc., omisso ,,tunc," quod etiam deest in pluribus' Mss., sed exstat in Msc. Reg. num. 1639. et apud Rabanum. R.

7) Mss. duo (itemque edd. M.) perperam: „non intelligenti." R.

8) Ed. Ruaci sola: „excusanti." Cfr. ev. Joann. XIII, 8. 9) Ev. Joann. XIV, 8.

10) Editi (v. c. edd. M.): „,tanquam de se credentis scientiae profert thesaurus, (Msc. Reg. num. 1639. de tam secretis scientiae profert thesauris), et dicit: quod ego feci vobis, nescitis modo: scietis autem postea: et addit (edd. Merlini: addidit): quia si (ed. M. I: quia sicut) ego Dominus" etc. R.

est, in quo poenitendi facultas est, tarde ') post haec invocent, ubi poenitentiae locus non est. Et 2) hinc dicit, quia „invocabitis 3) me, et ego non exaudiam vos." Sermo tamen hic, quem ponit Apostolus, id est:,,quicunque 4) invocaverit nomen Domini, salvus erit:" apud Joel prophetam hoc modo scriptus est: „,et 5) dabo prodigia in coelo sursum, et 6) in terra deorsum, sanguinem, et ignem, et') vaporem fumi. Sol convertetur in tenebras, et luna in 8) sanguinem, prius quam veniat dies Domini magnus et 9) nobilis. Et1o) erit, quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit.“ Videtur tamen 11) mihi grande aliquid in Scripturis divinis sub hoc invocationis nomine designari. Non 12) enim de qualibuscunque viris, sed de ingentibus et praecipuis scribitur, quia

Vallis - Clarae: ,,ne forte cum statutum tempus excesserint hoc, in quo" etc. Sed ceteri Mss. ut in nostro textu, nisi quod duo omittant „est" post „hoc.“ R.

1) Editi (e. c. edd. M.):,,tarde hi post haec" etc. R. 2) Mss. quidam, et editi (v. c. edd. M.): „,et tunc dicit, quia invocabitis" etc. Sed Msc. Reg. num. 1639. rectius:,,Et hinc dicit" etc. R.

3) Cfr. Prov. I, 28. coll. pag. 205. not. 6.
4) Rom. X, 13. 5) Joel. II, 30 — 32.
6) Edd. Merlini: et signa in terra etc.
7) Deest,,et" in edd. M.

8) Edd. Merlini: in sanguinem, antequam" etc.

9) Sic Mss. plerique, et editi (v. c. edd. M.). Mss.

tamen quidam, et Rabanus: „,horribilis.“ R.

10) Msc. Reg. num. 1639. et editi (e. c. ed. M. II.): ,,et omnis quicunque" etc. R. Ed. M. I:,,et erit omnis quicunque" etc.

11) Edd. Merlin: mihi tamen.

Msc.

12) Editi et Mss. quidam omittunt,,enim." unus Reg. num. 1639. ,,Non enim de qualibuscunque verbis, sed ingentibus et praecipuis Scripturis, Enos primus" etc. Male. R. Edd. Merlini:,,Non est de qualibuscunque viris, sed ingentibus et praecipuis. Scribitur enim, quia" etc. Quam quidem edd. M. Îectionem, mutatis mutandis, probaverim.

„Enos 1) primus 2) speravit invocare nomen Domini:" et in Psalmis: „Moses 3) et Aaron in sacerdotibus ejus, et Samuel in 4) his, qui invocant nomen ejus. Invocabant Dominum, et ipse exaudiebat eos: in columna nubis loquebatur ad eos."

4.,,Quomodo 5) ergo invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quomodo credent ei, quem non audierunt? Quomodo autem 6) audient sine praedicante? Quomodo vero 7) praedicabunt, nisi mittantur? Sicut scriptum) est: quam speciosi pedes evangelizantium 9) bona!" Manifeste in his per hoc, quod dicit: „,quomodo 1o) ergo invocabunt, in quem non crediderunt?" illud, quod superius posuit de propheta dictum, quia,,omnis, 11) quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit," ad 12) Christum Dominum docuit referendum. Postquam enim dixit: „omnis, 13) quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit:" subjungit: „,quomodo 14) ergo invocabunt,

1) Genes. IV, 26. Ed. M. I. constanter: „Aenos."
2) Editi (e. c. edd. M.): „prius speravit." R.
3) Psalm. XCIX, 6. 7. (XCVIII.)

4) Edd. Merlini: inter eos, qui invocant etc.

5) Rom. X, 14. 15.

In ed. Ruaei abhinc cap. 5. incipit, ita ut non' 12. capita, sed 13. capita Tomus hicce in eadem contineat.

6) Edd. Merlini: vero.

7) Edd. Merlini: autem. 8) Cfr. Jesai. LII, 7. coll. Rom. X, 15.

9) Sic omnes Mss. nostri. Editi vero (e. c. edd. M.) habent: „,evangelizantium pacem, evangelizantium bona! Manifeste apparet in his per hoc, quod dicit" etc. R. 10) Rom. X, 14.

11) Cfr. Rom. X, 13. coll. Joel. III, 5. et pag. 206. not. 10.

12) Verba:,,ad Christum referendum. Postquam enim dixit: omnis, quicunque Domini, salvus erit," in editis (v. c. edd. M.) nusquam reperiuntur. R.

13) Rom. X, 13. coll. Joel. III, 5. et pag. huj. not. 11. 14) Rom. X, 14.

in quem non crediderunt?" Christo enim Judaei non crediderunt, et ideo nec invocant eum, cui non crediderunt. Sed et in principio epistolae, quam ad Corinthios scribit, ubi dicit: „,cum ') omnibus, qui invocant nomen Domini nostri 2) Jesu Christi in omni loco ipsorum et nostro:" eum, cujus nomen invocatur, Dominum 3) Jesum Christum esse pronuntiat. Si ergo et Enos, 4) et Moses, et Aaron, et Samuel,,invocabant 5) Dominum, et ipse exaudiebat eos," sine dubio Christum Jesum Dominum invocabant: et si invocare nomen 6) Domini, et") orare Dominum,) unum atque idem est: sicut invocatur Deus, invocandus est Christus; et sicut oratur Deus, ita et orandus est Christus; et sicut offèrimus Deo Patri primo omnium orationes, ita et Domino Jesu Christo; et sicut offerimus postulationes Patri, ita offerimus postulationes et Filio; et sicut offerimus gratiarum actiones Deo, ita et 9) gratias offerimus Salvatori. Unum namque utrique honorem deferendum, id est, Patri 10) et Filio, di

1) I Cor. I, 2.

2) Deest in antea editis (e. c. edd. M.): „nostri.“ R. 3) Editi (e. c. edd. M.): „Deum Jesum Christum" etc. R.

4) Cfr. Genes. IV, 26.

5) Psalm. XCIX, 6. (XCVIII.)

6) Edd. Merlini: Domini nomen.

7) Editi (e. c. edd. M.):,,et adorare Deum, unum atque idem est, sicut invocatur Christus, et adorandus est Christus, et sicut offerimus" etc. Msc. unus Reg. num. 1639. et Rabanus: „,et orare Dominum, unum est, sicut invocatur Christus, ita et orandus Christus." Rabanus tamen omittit,,ita." Sed ceteri Mss. ut in nostro textu, nisi quod initio omnes perperam (?) habeant „Dominum,“ cum necessario legendum sit cum editis (e. c. edd. M.): „Deum.“ R.

8) Ed. Ruaei in textu, cfr. p. huj. not. 7. sub finem: ,,Dominum."

9) Deest,,et" in edd. M.

10) Edd. Merlini: deo patri et filio.