vinus edocet1) sermo, cum dicit: „ut 2) omnes 3) honorificent Filium, sicut honorificant Patrem." Quod modo 4) autem de epistola ad Corinthios proposuimus, ubi Apostolus primo quidem dicit: 5),,ecclesiae Dei, quae est Corinthi, sanctificatis in Christo Jesu, vocatis sanctis:" et post haec, quasi alterius gradus et alterius ordinis sint, 6) ita subjungit quosdam, de quibus dicit: „cum 7) universis, qui invocant nomen Domini nostri R) Jesu Christi in omni loco ipsorum et nostro:" videbitur fortassis habere aliquid differentiae, quod illos quidem ecclesiam Dei nominat, et sanctificatos, et vocatos sanctos: istos au-, tem tantum, qui 9),,invocant nomen Domini nostri 1o) Jesu Christi." Et vide, ne forte ista diversitas tale aliquid ostendat, quale et praesens videtur habere capitulum, in quo docet non posse invocarii1) nomen Domini, nisi prius credatur in Christum. Cum autem crediderit quis Christo, etiam si nondum sanctificatus sit, et ecclesiae corpori sociatus, tamen necesse est, ut jam invocet eum, cui credidit. Christus enim venit mundum reconciliare Deo, et credentes-sibi offerre Patri. Quos

1) Edd. Merlini: docet. 3) Deest in libris antea mnes." R.

2) Ev. Joann. V, 23. editis (e. c. edd. M.): „0

4) Restituitur,,modo" ex Msc. Reg. num. 1639. R. Deest,,modo" in edd. M.

5) Edd. Merlini: „,dicit de ecclesia Dei, quae est Corintho" etc. Cfr. I Cor. I, 2.

6) Deest in editis (v. c. edd. M.): „sint.“ R.
7) I Cor. I, 2.

8) Omittitur in editis (e. c. edd. M.): „,nostri." R.
Cfr. p. 208. not. 2.

9) Edd. Merlini: „,quia." Cfr. I Cor. I, 2.

10) Legitur hoc loco, cfr. p. huj. not. 8. „nostri“ in edd. M.

11) Editi (c. c. edd. M.), et Rabanus:,,invocare." Male. R. Cfr. Rom. X, 14.

ORIGENIS OPERA. TOM. VII.

14

autem offert Patri, Spiritus 1) sanctus suscipit, ut sanctificet eos, et tanquam coelestis ecclesiae primitivorum membra vivificet, atque in soliditatem totius corporis perfectionemque restituat, et 2) ita demum ecclesia Dei non habens maculam, neque rugam, appellari mereantur. Prius 3) ergo quam ad gradum istius perfectionis accedant, tanquam mediatoris Dei et hominum invocant nomen Domini nostri Jesu Christi: postea vero quam Spiritus Dei fuerit in corde eorum, clamans: „Abba, 4) pater!" ipse Spiritus eos 5) etiam nomen Patris edocet invocare. Ideo) ergo,,quomodo, inquit, invocabunt, in quem non crediderunt ?" et in hoc arctissima eos conclusione constringit. Salus, inquit, non est nisi invocanti. Nemo vero invocat, qui non credit. Ergo quia non creditis, non invocatis, et quia non invocatis, non salvamini. Sed ,,quomodo, ') inquit,) credent ei, quem non audierunt?" Quod „,non audierunt“ possumus sic intelligere, quia vel ipsum in carne positum, vel Apostolos ejus 9) praedicantes de eo audire noluerint. 1o) Sic enim et ipse Dominus dicit: „qui11)

1) Editi (e. c. edd. M.): „Spiritus suscipit, ut sanctificet eos, tanquam coelestis" etc. R. Cfr. Hebr. XII, 23. 2) Editi (v. c. edd. M.): „ut ita demum ecclesia Dei non habens maculam aut rugam" etc. R. -Cfr. Ephes. V, 27.

quam ad

3) Ita Rabanus. Msc. Reg. num. 1639. „Prius enim adscendant, tanquam invocant nomen Domini" etc. Ceteri Mss. et editi (e. c. edd. M.): „Prius ergo ad (edd. Merlini: Prius ergo quam ad) gradum accedant, tanquam invocent nomen Domini" etc. R. 4) Rom. VIII, 15. 5) Edd. Merlini: etiam eos.

-

6) Mss. quidam:,,Ideo, inquit: quomodo ergo invocabunt" etc. Sed Msc. Reg. num. 1639., Rabanus, et editi (v. c. edd. M.) ut in nostro textu. R. Rom. X, 14.

7) Rom. X, 14.

8) Deest in editis (v. c. edd. M.): „,inquit.“ R.
9) In editis (v. c. edd. M.) omittitur „ejus.“ R.
10) Edd. Merlini: noluerunt. 11) Luc. X, 16.

Cfr.

vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit." Potest autem et hoc intelligi, quod etiam et1) nunc et semper Christus tanquam Verbum et Ratio unicuiquè loquatur in corde, et de pietate doceat, de justitia suadeat, de castitate, de pudicitia, et de omnibus simul virtutibus protestetur, sicut et ipse dicit: „oves 2) meae vocem meam audiunt." Sic denique et in corde Pauli loquebatur, ita ut et ille diceret: ,,an) experimentum ejus quaeritis, qui in me loquitur Christus?" Sequitur: quomodo 5) autem audient sine praedicante?" In 6) hoc magis per praedicantium sermonem Christum ostendit audiri, in quibus, secundum ea, quae supra diximus, Christus loqui et docere monstratur. ,,Quomodo ") autem praedicabunt, nisi mittantur?" Difficultas mihi quaedam in hoc sermone videtur exsurgere. Si enim ita intelligamus,) quod propterea non praedicent, quia non mittuntur; nullo autem praedicante non audient; non 9) audientes vero non credent; non credentes autem non invocabunt; non invocantes non salvabuntur: colligitur ex his, ut causa, qua non sunt salvati, ad 1o) vitium redeat auctoris, qui non

1) Decst,et" in edd. M.
2) Ev. Joann. X, 27.

Edd. Merlini: audient.

3) Desideratur,,et" in ed. Ruaei.

4) Cfr. II Cor. XIII, 3. Edd. Merlini: quaeritis ejus, qui etc.

5) Rom. X, 14.

In edd. Merlini deest,,autem."

6) Editi (v. c. edd. M.):,,In hoc magis praedicantium sermonem Christum ostendit audire." Sed omnes Mss. et Rabanus ut in textu. R.

7) Rom. X, 15.

8) Editi (e. c. edd. M.): „,intelligimus, quod, quia non mittantur." R.

9) Restituuntur verba:,,non audientes vero non credent," ex Msc. Reg. num. 1639. R. Desunt eadem in edd. M.

10) Sic recte editi (e. c. edd. M.). Mss. vero nostri omnes, et Rabanus perperam: „,ad initium." R.

miserit praedicantes.

Sed') magis ad illum nos, qui rectior est, intelligentiae tramitem deflectamus: et quod dixit:,,quomodo 2) praedicabunt, nisi mittantur?" sic accipiamus, quasi dicat Apostolus: nos praecones et praedicatores Christi non 3) possemus 4) praedicare, nec annuntiandi nobis virtus ulla 5) subsisteret, nisi adesset nobis ipse, qui misit. Quod si praedicantibus nobis audire non vultis, vestra jam culpa est; et si audientes non creditis, et non credentes non invocatis, et non invocantes salvi esse nequitis. Quia ergo missi sunt ad praedicationem, idcirco de his, qui ab ipso missi sunt, scriptum est: ,,quam 6) speciosi pedes evangelizantium 7) bona!" Quod pedes hic speciosos non corporales, sed spirituales dicat, puto, quod quamvis amicus sit quis literae, negare non possit. Neque enim in id ridiculi deducet Apostolicum sensum, ut Evangelistarum pedes, qui corporeis oculis videri) possunt, putet ab eo decoros dici et speciosos: sed illi sunt decori et speciosi pedes, qui ambulant per viam vitae.) Secundum illum enim, 10) qui dixit: „Ego)

1) Editi (e. c. edd. M.): „,Sed magis ad illum nos, qui rectiorem intelligentiae tramitem continet, deflectamus." R.

2) Rom. X, 15.

3) Msc. Reg. num. 1639.

,,non possemus praedicare,

nec annuntiare vobis, nisi ipse nos misisset." R.

4) Ed. M. I. sola: possumus.

5) Ed. M. II. sola: illa.

6) Rom. X, 15. coll. Jesai. LII, 7.

7) Edd. Merlini hoc quoque loco, cfr. pag. 207. not. 9.,,evangelizantium pacem, evangelizantium bona!" 8) Editi (e. c. edd. M.): „videri possint, putem ab eo" etc. R.

9) Edd. Merlini: vitae, secundum illum via. Intellige etc.

10) Deest in editis (e. c. edd. M.): „enim.“ R. 11) Ev. Joann. XIV, 6.

sum via:" intellige decoros et speciosos evangelizantium pedes, qui') per talem viam merentur incedere. Isti 2) sunt pedes, quibus et Paulus cucurrisse cursum se dixit,3) et sic currere, ut comprehendat, id est vigor animae, quo tenditur et properatur ad coelum. Gratifice*) autem pedes istos esse firmabis, quos Jesus discipulis lavat, 5) et linteo, quo praecinctus est, tergit. Et) quamvis corporali tunc specie fuerit impletum, tamen Petro hoc solum, quod fieri videbat, intelligenti, 7) et quasi honoris causa ne sibi servo pedes lavaret Dominus recusanti,*) audi quam profundi mysterii proditur sermo: „,sio) te, inquit, non lavero, non habebis partem mecum." Et iterum aliam similem huic vocem tanquam 1o) de secretis scientiae pro

1) Sic Mss. nostri omnes, et editi (v. c. edd. M.). Rabanus vero: „,qui per spiritualem viam" etc. R.

2) Mss. duo Regii, et editi e. c. edd. M.): „Isti sunt ergo pedes, quibus dixit, sed et sic (edd. Merini: sed sic) currere (editi, v. c. edd. M., cucurrisse), ut comprehendat, id est animae vigor (editi, v. c. edd. M., id est animo), quo tenditur" etc. Sed Msc. Reg. num. 1639. et Rabanus ut in nostro textu. R.

Editi (e. c. edd. M.): „,Gratifice autem pedes istos esse firmavit." Rabanus vero: „Speciosos autem pedes istos esse firmabitur." R.

5) Cfr. ev. Joann. XIII, 5.

6) Editi (v. c. edd. M.): „Et quamvis corporaliter specie" etc., omisso „,tunc," quod etiam deest in pluribus Mss., sed exstat in Msc. Reg. num. 1639. et apud Rabanum. R.

7) Mss. duo (itemque edd. M.) perperam: „non intelligenti." R.

8) Ed. Ruaei sola: „,excusanti." Cfr. ev. Joann. XIII, 8. 9) Ev. Joann. XIV, 8.

10) Editi (v. c. edd. M.): „tanquam de se credentis scientiae profert thesaurus, (Msc. Reg. num. 1639. de tam secretis scientiae profert thesauris), et dicit: quod ego feci vobis, nescitis modo: scietis autem postea: et addit (edd. Merlini: addidit): quia si (ed. M. I: quia sicut) ego Dominus“ etc. R.