non est, si viro priore defuncto suscipiat secunda connu'bia. Et propterea dicit: „igitur 1) vivente viro cognominabitur adultera, si fuerit cum alio viro:" ut ostendat, quia et anima hominis, si jam venit ad Christum, et Christo velut secundo viro sociata est, nullo genere vivere ei debet vetustas literae, quae est quasi prior vir, ne forte, si illum habeat in se viventem, efficiatur adultera, quae 2) ita secundo sociata est, ut ei adhuc viveret prior. Hoc est, quod per aliam figuram et in superioribus dixit, quia mori prius oportet, et ita consepeliri Christo. Denique etiam hoc3) addit in posterioribus: „itaque, 4) fratres mei, et vos mortui estis legi per corpus Christi, ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit, ut fructificemus Deo." Vides quomodo, licet) figurarum diversitas videatur, ad unum tamen sensum cuncta revocantur. Nam) et quod legem nobis mortuam dicit, hoc idem vult intelligi, quod et nos mortui sumus legi per corpus Christi, in quo corpore,,iniquitates') nostras tulit, et peccata nostra portavit," et in quo exuit „principatus) et potestates, trium

') Rom. VII, 3.

2) Alias: „,quia ita adhuc secundo sociata est, ut ei (al. ut si) adhuc viveret prior." R. Ed. M. I:,,quae ita adhuc secundo sociata est, ut ei viveret prior," ed. M. II:,,quae ita adhuc secundo sociata est, ut si viveret prior."

3) Edd. Merlini: hic. 4) Rom. VII, 4.

5) Deest in editis (e. c. in edd. M.): „licet." R.

6) Sic. Msc. unus Reg. num. 1641. Alter Msc. num. 1639. Nam equidem legem nobis mortificatam dicit per corpus Christi, in quo corpore" etc., omissis intermediis. Caeteri vero Mss., Rabanus, et editi (v. c. edd. M.): ,,Nam et quod legem nobis mortuam dicit, hoc idem libet (al. videtur) intelligi, quod et si (alias, v. c. in edd. M., et sic) mortui sumus (edd. Merlini: nos mortui sumus, al. mortificati sumus) legi per corpus Christi" etc. Deinde: „principatum et potestatem, triumphans eos in semet ipso." R.

7) Jesai. LIII, 4. 11. 8) Coloss. II, 15.

phans eos 1) in semet ipso." Festinandum est ergo ad2) istas secundas nuptias, quae beatiores sunt multo, quam primae. Et vide, si forte jam tunc lex tale, nescio quid, adumbrabat in3) eo, cum jubebat,*) ut mulier, mortuo priore viro, de quo semen non susceperat, talis enim fuerat, qui fructum non posset afferre —, juberetur fratri ejus nubere. Frater enim videtur legis literae secundum spiritum lex, ut de ipso magis mulier afferat fructum. Sed haec plenius in locis suis requirentur. Nunc autem, ut diximus, prius moriendum est legi literae, ut sic conjungi possimus Christo, qui ex mortuis resurrexit. Potest autem fieri, ut hoc non solum de lege Mosis, quae est secundum literam, sentiatur, sed 5) de omni homine: quoniam certum est, quod, quibuscunque institutis, quibuscunque moribus agatur,) quasi sub lege hac, qua utitur, vivere credendus est: cui utique vel 7) ipse mori debet, vel ipsa illi, ne forte sub alio viro posita anima ad Christum veniens, non tam nuptias ejus adire, quam adultera effici videatur, quippe) si prioris adhuc viri

1) Ed. Ruaei sola: „eas." Cfr. Coloss. II, 15. coll. pag. 36. not. 6.

2) Edd. Merlini: ad has nuptias secundas.

3) Sic potiores Mss. nostri, et Rabanus, nisi quod alius pro „jubebat“ habet „jubeat;“ alius pro „juberetur“ habet jubeatur," et alius pro: qui fructum," habet: ,,quae fructum." Editi vero (v. c. edd. M.): „,in eo cum juberet (al. jubeat), ut mulier, mortuo priore viro, de quo semen non susceperat, fratri ejus nuberet." Mss. quidam: „,in eo cum conjux, mortuo priore viro, de quo semen non susceperat, jubebatur fratri ejus nubere." R. 4) Deut. XXV, 5.

5) Sic recte Msc. unus, et editi (v. c. edd. M.); Rabanus vero, et Mss. plerique: sed omnis homo." R. 6) Edd. Merlini: agitur.

7) Editi plerique (e. c. edd. M.): „vel ipsa mori debet, vel ipse illi,“ Ř.

8) Merlinus (cf. ed. M. II.) et Genebrardus: „quippe quae sub prioris" etc. R.

legibus vivit. Quod tamen Apostolus alia rursum figura ad1) eundem sensum explanationis adducit. Subjungit enim;,,cum 2) cnim essemus in carne, vitia peccatorum, quae per legem erant, operabantur in membris nostris, ut fructificarent morti. Nunc autem soluti sumus a3) lege mortui, in qua detinebamur, ita ut serviamus in novitate spiritus, et non in vetustate literae." Apparet et in his, ut in superioribus) per exemplum cujusdam similitudinis diximus, 5) Paulum ex alio in aliud conclave incertis et occultis gressibus digredi. Cum enim in superioribus de lege literae disputasset, quod utique ad cos videretur tantum, qui ex circumcisione crediderant, pertinere: nunc latenti quadam conversione carnis et vitiorum discutit legem, ob id sine dubio, ut etiam ad caeteros homines, non eos solos, qui ex circumcisione sunt, tractatus iste pertinere videatur. 6) Ait ergo: „cum) enim essemus in carne.“ Et quidem, quantum ad rem spectat, in carne utique positus ista dicebat: sed cum in carne essemus," hoc est, cum secundum carnem viveremus, vitia „peccatorum, quae per legem erant, operabantur in membris nostris." Quaenam lex ista est, per quam vitia peccati operantur?) Numquid lex Mosis, etiam si secundum literam observetur, vitia generat peccatorum? Sed in aperto est, quod illam legem 9) dicat in membris, quae resistit legi mentis, de qua et ante tractavimus, quomodo

1) Editi plerique (v. c. ed. M. II.): „ad eum sensum." R.

2) Rom. VII, 5. 6. Edd. Merlini: cum autem.
3) Edd. Merlini: a lege mortis, in qua etc.
4) Cfr. ed. huj. Tom. VI. p. 322. lin. 9. seqq.
5) Deest,,diximus" in edd. M.

6) Edd. Merlini: videretur.

8) Alias: operabantur." R.

7) Rom. VII, 5.

9) Msc. unus, et editi (e. c. edd. M.): „legem dicat membrorum, quae resistit" etc.; Rabanus:,,legem dicat in membris operari, quae resistat“ etc. R. - Cfr. Rom. VII, 23.

„lex 1) subintroivit, ut abundaret peccatum." Ipsa ergo lex est, quae facit in 2) his, qui secundum carnem vivunt, 3) vitia peccatorum abundare, ut fructificent morti. Ad hoc namque est lex 4) illa in membris nostris, ut resistens adversum legem mentis captivos nos, ducat peccato, et hos fructus offerat") morti. „Nunc 6) autem soluti sumus a1) lege mortui, in qua detinebamur." Ab hac ergo lege, in qua detinebamur, nunc soluti sumus. „Nunc.“ Quando? Sine dubio, quando cum Christo mortui sumus, et consepulti ei per baptismum, et crucifixi cum ipso: et ideo dicit: „soluti) sumus a 9) lege mortui.", Nisi enim quis mortuus fuerit cum Christo, ab ista lege non solvitur. Scio et in aliis exemplaribus scriptum: „a lege mortis, in qua detinebamur:" sed hoc, id est:,,mortui:" et verius est et rectius. Quod vero addit in conclusione: „ita 1o) ut serviamus in novitate spiritus, et non in vetustate literae:" quod sine dubio de lege literae dictum videtur, hoc modo consequente 1) intelligi poterit. In carne quidem positi, et secundum carnem viventes,

1

1) Rom. V, 20. 2) Ed. M. II: in iis.
3) Editi (v. c. edd. M.): „vixerint.“ R.
4) Ed. Ruaei sola: illa lex.

versus legem" etc.

In seqq. edd. M. „ad

5) Editi (v. c. edd. M.): „,afferat morti." R.

6) Rom. VII, 6.

7) Sic rectius Msc. unus Reg. num. 1639. Caeteri vero Mss., Rabanus, et editi (v. c. edd. M.): „a lege, in qua mortui (al. a lege mortis, in qua) detinebamur. Ab hac ergo lege nunc soluti sumus, quando sine dubio cum Christo (edd. Merlini: nunc soluti sumus. Quando? Sine dubio quando cum Christo) mortui sumus, et consepulti cum eo per" etc. R.

8) Rom. VII, 6.

9) Editi (v. c. edd. M.): „a lege mortis," Male. R. 10) Rom. VII, 6.

11) Editi (v. c. edd. M.): „,consequenter." Deinde Msc. unus:,,quod in carne quidem positi" etc. R.

propter peccatorum vitia, quae lex illa, quae erat in membris nostris, alebat, ut') fructificarent morti, non poteramus servire novitati spiritus, dum illa lex membrorum vivebat in nobis, imo, dum nos secundum illam vivebamus. Ubi vero Christus pro nobis mortuus est, et nos cum ipso mortui sumus peccato, liberati 2) sumus per ipsum a lege peccati, in qua detinebamur, et3) possumus jam 4) servire legi Dei, servire autem in novitate spiritus, non in vetustate literae. Non enim idcirco nos Christus abstraxit a lege peccati, ut vetustati literae serviamus, id est, ut circumcisionem recipiamus, et sabbata, vel caetera, quae vetustas legis literae continet: sed ut legem Dei in spiritus novitate servemus, id est, ex omnibus, quae in ea scripta sunt, spiritualem sensum Spiritu donante capiamus, sicut et idem Apostolus in aliis dicit, quia 5),,velamen est ) positum in facie Mosis: cum autem conversus fuerit quis ad Dominum, auferetur velamen. Dominus enim spiritus est. Ubi autem spiritus Domini, ibi libertas." Novitatem sane spiritus scio quosdam male 7) intelligentes illuc traxisse, ut®) dicerent novum esse 9) Spiritum, tanquam qui ante non fuerit, nec veteribus innotuerit: et nesciunt se in hoc gravissime blasphemare. Ipse enim Spiritus est in lege, ipse in Evangelio, ipse semper cum Patre et Filio est, et semper est,

') Editi (v. c. edd. M.): „ut fructificaret morti, non poteramus servire novitati spiritus Domini: illa lex membrorum in nobis, in modum, quo nos" etc. R.

2) Editi (v. c. edd. M.): „,liberi sumus." R.

3) Msc. unus et Rabanus: „possumus." Alter Msc. (itemq. edd. M.): „ut possimus.“ R.

4) Edd. Merlini: servire jam.

5) Ed. M. II: quod.

Cfr. II Cor. III, 15. 16. 17.

6) Edd. Merlini: positum est.

7) Deest in libris antea editis (v. c. edd. M.): „male." R. 8) Editi (v. c. edd. M.): „,ubi dicerent." R.

9) Edd. Merlini: spiritum esse.