spectat, non sine idoneis testibus, sed Scripturis propheticis adstipulantibus declaratum. Ita enim praeceptum exstitit aeterni Dei, ut1) per praedicationem quidem Evangelii Gentes ad obedientiam fidei vocarentur: ex revelatione vero 2) sacramenti agnita Dei sapientia, gloria 3) et claritas soli sapienti Deo redderetur in saecula saeculorum. Sed iterum recurramus, et consideremus, quomodo dictum est: „ei4) autem, qui potens est vos confirmare secundum Evangelium meum, et praedicationem Jesu Christi, secundum 5) revelationem sacramenti temporibus saeculorum in") silentio habiti." Non mihi videtur, quod ad omnes pertineat ista utriusque generis confirmatio; sed ad omnes quidem pertinet credentes duntaxat Evangelium Pauli, et praedicatio Christi: revelatio vero sacramenti temporibus saeculorum in silentio habiti, non ad plures, sed ad paucos et electos, qui capaces esse possint”) sapientiae et scientiae Dei, de quibus dicitur: „multi") sunt 9) vocati, pauci vero electi." Sed et de eo, quod ait: „sacramenti1o) in silentio habiti:" requirendum est, utrum ita '') id dicat in silentio habitum, ut omnino nullus agnoverit, ne ipsi quidem, qui annuntiabant, prophetae: an altior aliqua silentii intelligenda est ratio. Mihi quidem valde absurdum 12) videtur, ut dicamus pro

1) Editi (v. c. edd. M.):,,ut praedicatione (ed. M.

I: praedicationem omisso per) quidem" etc. R. 2) Ed. M. I: „,quidem,“ ed. M. II: „autem.“ 3) Edd. Merlini: gloriae claritas soli etc.

4) Rom. XVI, 25.

5) Edd. M. hoc loco, cfr. pag. 452. not. 9. coll. pag. huj. not. 6., ut nos in textu.

6) Deest „in" in edd. M.

7) Edd. Merlini: possunt.

8) Matth. XXII, 14.

") Deest,,sunt" in ed. Ruaei. 10) Rom. XVI, 25. 11) Praetermittitur in editis (e. c. edd. M.): „ita.“ R. 12) Edd. Merlini: videtur absurdum.

phetas ita scripsisse de1) sacramentis divinis, ut non intellexerint ca ipsa, quae dicebant, cum Scriptura dicat: ,,sapiens 2) intelligit quae de ore ejus procedunt, et in labiis portat intellectum." Si ergo prophetae non intellexerunt3) quae de ore proprio proferebant, non eránt sapientes. Verum si stultum est, prophetas confiteri, et negare cos sapientes fuisse, restat, 4) ut sapientes fuerint, et intellexerint quae ex ore proprio proferebant, et habuerint intellectum in labiis suis. Quae 5) ergo silentii ratio? Videamus, ne illa sit, quam et ipse Paulus 6) sibi traditam pro) sacramentorum dispensatione perdocuit, ubi dicit ) abductum se esse in tertium coelum, et inde in paradisum, et audisse non edicenda verba, quae non licet homini loqui. In quo utique ostendit, non9) quod ipse ignoret quod audierit, sed quod proferre, et aliis hominibus 10) pandere, quae sibi sunt indicata, non liceat. Ita ergo potest et in hoc loco dictum videri sacramentum11) temporibus saeculorum in silentio habitum, quod 12) scierint quidem prophetae, ex Scriptu

!) Editi (e. c. edd. M.):,,de testamentis divinis.“ R. 2) Prov. XVI, 23. 3) Ed. M. I: intellexerint. 4) Msc. Reg. num. 1639. „,restat, ut, quia sapientes fuerunt, intellexerint" etc. R.

5) Msc. Reg. num. 1639., et Rabanus: „Quae ergo sit silentii ratio videamus, ne illa" etc. R.

6) Edd. Merlini: partim.

7) Ita Mss. nostri omnes, et Rabanus.

(e. c. edd. M.): "per

nem" etc. R.

Editi vero

sacramentorum dispensatio

8) Cfr. II Cor. XII, 2. 3. 4.

9) Editi (v. c. edd. M.):,,non quod ignoret ipse quod (Mss. quidam: quid) audierit, sed quod proferre non licebat, et aliis" etc. R.

10) Edd. Merlini: „,hominibus pandere, quae sibi sunt indicata. Ita ergo" etc. Cfr pag. huj. not. 9. 11) Rom. XVI, 25.

12) Sic Rabanus, et Msc. Reg. num. 1639,, quibus

sed hominibus, id

ris enim propheticis manifestatur est, vulgo non manifestaverint, nec patefecerint, sed silentio texerint secundum praeceptum aeterni Dei, usque quo tempus adesset, ut Verbum caro fieret,') et habitaret in nobis, et manifestaretur 2) omnibus gentibus ad obedientiam fidei. Quod vero ait:,,soli 3) sapienti Deo:" sapientem Deum non ita accipias, quasi quem sapientia fecerit sapientem, ut inter homines habetur. Sapiens enim inter homines dicitur unusquisque ex participatione sapientiae: Deus vero, non quasi qui ex sapientia sapiens factus sit, sed quasi qui ipse auctor4) sit et genitor sapientiae, sapiens appellatur. Non enim, ut diximus, ex sapientia sapiens Deus, sed ex sapiente Deo sapientia procedit. Merito) ergo dicitur: „,soli sapienti Deo." Solus est enim ita sapiens Deus, ut sapientiam ipse magis genuerit, ®) quam ex7) sapientia sapiens factus sit. Et recte ei „claritas) per Jesum Christum" refertur, quia ') ita sapientem esse solum Deum, ut ipse sapientiam ge

satis consentire videtur Cod. Msc. Vallis-Clarae. Ceteri vero Mss, quod ut scirent quidem prophetae ex Scripturis quidem propheticis manifestatur" etc., ut in textu. Editi vero (c. c. edd. M.): quod ut scirent quidem perfecti, ex Scripturis propheticis manifestatur: sed hominibus, id est, vulgo non manifestaverunt, nec patefecerunt, sed silentio texerunt" etc. R.

1) Ev. Joann. I, 14. 2) Cfr. Rom. XVI, 26.
3) Rom. XVI, 27.

4) Edd. Merlini: auctor et genitor sit sapientiae etc. 5) Msc. Reg. num. 1639. „Merito autem soli" etc. Ceteri vero Mss. et editi (v. c. edd. M.): „Merito ergo soli" etc. Rabanus: „Merito soli“ etc. R. Rom. XVI, 27.

6) Cfr. Sap. Sirac. I, 1. (Ecclesiastic.)
7) Deest,ex" in edd. M.

8) Rom. XVI, 27.

9) Editi (v. c. edd. M.): „,qui ita sapientem esse solum Deum ostendit, ut ipse sapientiam genuerit Jesus Christus, qui est Dei virtus et Dei sapientia. In saecula“

etc.

Sed omnes Mss. et Rabanus ut in nostro textu. R. - Cfr. Sap. Sirac. XV, 10. (Ecclesiastic.)

nuerit, Christus Jesus, qui') est Dei virtus et Dei sapientia, declaravit. „In 2) saecula“ 3) vero „saeculorum“ quod ait, moris est Scripturae divinae immensitatem per hoc temporum designare. „Amen“ 4) autem quasi ad confirmationem omnium, quae superius scripta sunt, in fine posuit, per quod vernaculo Hebraeorum sermone vera et fidelia esse, quae sunt scripta, signaret.

1) I Cor. I, 24.

2) Rom. XVI, 27. coll. pag. 453. not. 1.

3) Ed. M. I: „In saecula vero saeculorum. Quod ait, moris est" etc., ed. M. II: „In saecula vero saeculorum. Quod ait: in saecula saeculorum: moris est" etc. 4) Rom. XVI, 27. coll. pag. 453. not. 1.

RUFINI1) PRESBYTERI PERORATIO

IN

EXPLANATIONEM ORIGENIS

SUPER

EPISTOLAM PAULI AD ROMANOS,

AD HERACLIUM.

Hactenus 2) nobis in 3) epistolam ad Romanos prout potuimus dictantibus, plurimo et labore et tempore desudatum sit. Fateor namque, Heracli, frater amantissime, quod, dum tuis desideriis satisfacere cùpio, oblitus sum paene mandati, quo praecipitur:,,onus 4) supra vires tuas ne levaveris:" quamvis nobis nec in ceteris, quae te insistente, imo potius pensum diurni operis exigente, in Latinum vertimus, defuerit plurimus labor, dum supplere eupimus ea, quae ab Origene in 5) auditorio ecclesiae ex tempore, non tam explanationis, quam aedificationis in

') Edd. Merlini tituli loco haec tantum offerunt : Peroratio translatoris.

2) Cfr. edd. Merlin. Tom. III. Fol. CCXXIV. coll. Opp. Orig. ex ed. Ruaei Tom. IV. pag. 688. et pag. 689. 3) Omnes Mss. nostri:,,in epistola." R.

4) Sap. Sirac. XIII, 2. (Ecclesiastic.)
5) Edd. Merlini: in adjutorio ecclesiae etc.