itinere vis furoris erumpit. Similiter agit et libidinis vitium. Pari quoque consuetudinis morbo et mendacium surripit,') formido deterret: et in his singulis iste, qui jam initia conversionis accipit, 2) competenter dicit, quia „velle3) adjacet mihi, perficere autem bonum non invenio. Non enim quod volo bonum, hoc ago; sed quod odi malum, illud facio." Quod si judicium de bono habet voluntas, consuetudo autem carnalium vitiorum, quae lex carnis, vel lex membrorum appellata est, obsistit et surripit, ex eo, quod boni 4) voluntatem gero, licet agam mala, tamen quia invitus ago, consentio ") „legi Dei, quoniam bona est." Odi enim mala, et cupio agere bona, quae lex jubet. Quod si contra voluntatem mala ago, victus consuetudine vitiorum usuque peccandi, non 6) "jam ego," hoc est, interior homo, quod „bonum volo, hoc facio, sed quod habitat in me peccatum." Consuetudinem namque peccandi peccatum nominavit. „Invenio ') igitur legem, volenti mihi facere bonum, quia mihi malum ) adjacet. Condelector enim legi Dei secundum interiorem hominem." Et") in his, ut saepe in superioribus commonuimus, non videntur elocutiones integre explicari, sed conjunctionum vel abundantia, vel 10) proprietatibus impediri. Tali ergo quodam ordine legere debe 1) Ed. M. II. hoc loco: surrepit, 2) Ed. M. I:,,coeperat," ed. M. II: „ceperat." 4) Editi (e. c. edd. M.): „bona voluntate (Msc. unus: bonam voluntatem) gero.“ R. 5) Rom. VII, 16. 6) Rom. VII, 17. coll. vers. 20. ') Rom. VII, 21. 22. 8) Ed. R. hoc loco sola: adjacet malum. 9) Editi (v. c. edd. M.): „Et in his (ed. M. II: In his) vero, ut superius commonuimus, non" etc. R. 10) Msc. unus: „vel improprietatibus“ etc. R. mus, ut intellectus lucidior fiat: igitur, quia malum mihi adjacet, volens facere bonum invenio legem Dei, et condelector ei secundum interiorem hominem. Per quod ostendit, quia interior homo, hoc est, voluntas et propositum, quo initium accipit converti ad Dominum, legi Dei consentit, et delectatur in ea. Sed, ut superius diximus, non statim, ut voluntatem quis habuerit converti ad bona, etiam usus boni operis subsecutus est. Cita enim res est voluntas, et sine impedimento convertitur: opus vero tardum est, quia et usum, et artem, et laborem requirit operandi. Quod ut evidentius fiat, utamur etiam similitudine exempli.') Verbi gratia, vult quis sapiens fieri, nec tamen statim, ut voluit, sapiens effectus est; sed voluntas quidem praecessit, nec sine voluntate aliquis fieri 2) sapiens potest: sed tamen cum voluntas affuerit,3) adhibendus est labor, studium, sollicitudo, vigiliae, doctrina, institutio; et vix aliquando usu longo et meditatione continua sapiens efficitur. Iste ergo ab initio quidem statim voluntatem habuit, ut esset sapiens, sed non statim affuit ei opus sapie tiae. Sed 4) et in eo ipso cum eruditur, ut sapiens fiat, quanta stulte et contra sapientiam gessit! Qui 5) tamen intelligere quidem potuit, quam stulte gesserit: habebat enim 6) jam studium sapientiae; non tamen ita jam sapiens erat, ut cavere posset, ne quid insipienter admitteret. Iste ordo et de pu 1) Deest „exempli“ in ed. M. II. 2) Edd. Merlini: sapiens fieri. 4) Alias (v. c, in edd. M.):,,Sed in eo ipso (al. sed et in eo ipso) eruditus ut sapiens fiat (ed. M. II: ut sapienter faciat), quod ante stulte (al. quanto stulte, al. quanta stulte) et contra sapientiam gessit." R. 5) Alias:,,quae tamen intelligere potuit, quod stulte gesserit." R. Edd. Merlini: „quae tamen intelligere quidem potuit, quam stulte gesserit." 6) Deest in editis (v. c. in edd. M.) „cnim." R. 1 dicitia habendus est, quod non statim quis, ut voluerit pudicitiam profiteri, etiam opere implebit, ut nullis concupiscentiae stimulis agitetur. Sic et de mansuetudine, et de patientia, et de singulis quibusque virtutibus sciendum est. In quibus omnibus dici convenit, quia „condelector 1) legi Dei,“ hoc est, virtutibus, secundum „interiorem hominem. Video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae, et captivum me ducentem in lege peccati, quae est in membris meis." Quod supra dixerat:,,velle 2) enim bonum adjacet mihi:" hic voluntatem boni legem mentis nominavit: quae lex mentis convenit cum lege Dei, et consentit ei. Sed rursum motus corporis et3) desideria carnis legen membrorum dicit, quae captivam ducit animam, et peccati legibus subdit. Certum est namque, quod desideria carnis animam trahant) ad peccatum, et eam legibus ejus subdant: et sicut lex mentis, quae consentit cum lege Dei, si animam potuerit obtinere, adducit eam ad legem Dei: ita et lex, quae in membris est, et concupiscentia carnis, si seduxerit animam, peccati eam legibus subdet. Sed cum haec Paulus, assumta fragiliore persona, intra hominem haberi) certamina docuisset, et ostendisset, quod etiam contra voluntatem per desideria carnis anima usu ipso peccandi in peccati jura raperetur, exclamatione utitur adhuc ex persona illius, quem 6) descripsit, et dicit: „miser 7) ego homo! Quis me liberabit de corpore mortis 1) Rom. VII, 22. 23. 2) Rom. VII, 18. 3) Desideratur in antea editis (v. c. in edd. M.): „et.“ R. 4) Alias (v. c. in edd. M.): „trahunt," et postea: ,,subdunt." R. 5) Alias (v. c. in ed. M. II.): „certamen habere." R. Ed. M. I:,,certamen haberi." 6) Omittuntur in editis (v. c. in edd. M.) verba: „quem descripsit." R. 7) Rom. VII, 24. hujus?" Videt se miserum, intra quem tot leges sibi invicem repugnant, tot proelia commoventur: „pugnat1) caro adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem:" lex, quae in membris est, repugnat legi mentis, et captiva ducitur anima in 2) lege peccati, et sub jugo ejus efficitur, etiam cum interior homo Dei lege delectetur: quomodo in his tot et talibus malis non miserum se dicat homo, et in corpore mortis habitare? Merito namque corpus mortis appellatur, in quo habitat peccatum, quod mortis est causa. Fit3) ergo exclamatio haec ex persona illius, quem initia quidem conversionis accepisse describit Apostolus, in eo, quod voluntas ei 4) adjacet boni, sed nondum in effectum venerit boni. Non enim invenit perficere bonum, quia nondum in eo usus 5) inoleverat exercitiumque virtutum, Respondetur vero ei ad hoc, quod dixerat: ,,quis ") me liberabit de corpore mortis hujus?" jam non ex illius persona, 7) sed ex °) Apostolica auctoritate: ,,gratia 9) Dei per Jesum Christum Dominum nostrum." Unde apparet, quod propterea haec omnia descripsit Apostolus, et mala, quae intra nos agebantur, 10) exposuit, ut ad ultimum ostenderet et doceret, de 11) quantis nos malis et de quantis mortibus Christus eripuit. Quod autem 1) Galat. V, 17. — Edd. Merlini: adversum spiritum. 2) Edd. Merlini hoc loco: „,in legem peccati." Cfr. Rom. VII, 23. 3) Editi (v. c. edd. M.):,,Sit ergo." R. Deest in editis (v. c. in edd. M.): „ei.“ R. 3) Edd. Merlini: usus exercitiumque inoleverat vir tutum. 6) Rom. VII, 24. 7) Nullibi in antea editis (v. c. in edd. M.) comparet: „persona.“ R. 8) Deest,ex" in edd. M. 9) Rom. VII, 25. 1) Edd. Merlini: de quantis nos malis mortibus nos Christus etc. moris sit in Scripturis divinis sanctos personas assumere peccatorum,') et magistros suscipere in semet ipsos infirmitates discipulorum, ex libro quidem Psalmorum plenissime perdocemur, cum dicit: „non 2) est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum, quia 3) iniquitates superpositae sunt capiti meo, et sicut onus grave gravatae sunt super me. Computruerunt et exesae sunt cicatrices meae a facie insipientiae meae. Miseriis afflictus sum, et curvatus sum usque in finem," et caetera, quibus pacne integer hic scribitur Psalmus. Quod si forte alicui videbitur, haec David magis de semet ipso pro his, quae acciderant ei, dicere potuisse, quam de aliis, quid etiam de Daniele dicemus, 4) cujus 5) peccatum quidem nullum refertur, 6) exhomologesis tamen in jejuniis et cilicio et cinere describitur, et oratio hujusmodi, in qua inter cactera etiam haec dicit: „peccavimus, 7) iniquitatem fecimus, injuste egimus, impietatem commisimus, et discessimus, et declinavimus a mandatis tuis et a judiciis tuis, et non 1) Edd. Merlini: peccantium. 2) Psalm. XXXVIII, 3—6. (XXXVII.) Miser 3) Alias:,,quoniam iniquitates meae supergressae sunt caput meum. —. Putruerunt et corruptae sunt (al. exarserunt) cicatrices meae a facie insipientiae meae. factus sum (al. Miser afflictus) et curvatus sum usque in finem." R. Edd. Merlini: „quia iniquitates superpositae sunt capiti meo" etc. usque,,Super me computruerunt et exarserunt cicatrices meae. Miseriis afflictus et curvatus finem." 4) Edd. Merlini: dicimus. 5) Ed. M. I: cui. 6) Editi (v. c. edd. M.): „refertur, sed vir desideriorum dicitur, tamen in jejuniis" etc. R. 7) Dan. IX, 5—7. Alias: peccavimus, inique fecimus, injuste egimus, et impietatem -> et declinavimus a mandatis et judiciis (al. a mandatis et a judiciis tuis), et non obedivimus servis tuis prophetis, -, et regibus nostris," etc. R. Edd. Merlini: „peccavimus, iniquitatem fecimus, injuste egimus, et impietatem et declinavimus a mandatis et judiciis, et non audivimus servos tuos prophetas, - et regibus" etc. |