ipsius institutis. De venia Abrahæ data certum non habemus documentum; sed nemo facile subscribet Calvini sententiæ, eum et qui ejus exemplum secuti sunt patriarchas, peccati arguentis. Dicendum igitur videtur divinam legem ea de re per ea tempora relaxatam ; nec tamen licuisse uxores plures sibi adsciscere libidinis æstu, sed prolis procreandæ studio. "Sufficiendæ prolis causa," inquit Augustinus, "erat uxorum plurium simul uni viro habendarum inculpabilis consuetudo." Quod dicit Innocentius III. "Nec ulli unquam licuit insimul plures uxores habere, nisi cui fuit divina revelatione concessum ;" non specialem unicuique dispensationem datam indicat, sed veniam utcumque concessam. Polygamiam jam apud Israelitas vigentem legibus rexit et mitigavit Moyses, Dei mandata promulgans.3 39. Apud Christianos omnes in confesso est Christum revocasse matrimonium ad primarium institutum, adeo ut jam non liceat plures simul ducere vel habere uxores, sed contrahentes duo fœdere unico ligentur. Inter Lutheri portenta sermonum illud reperitur. "Ego sane fateor me non posse prohibere si quis plures velit uxores ducere, nec repugnat sacris litteris."4 Re quidem vera ipse una cum Melanchtone, Bucero, aliisque inter novatores primipilis, Philippo Hassiæ Landgravio in remedium libidinis, et conscientiæ quietem indulsit, ut vivente adhuc legitima conjuge Christina, Margaretam de Saal filiam Georgii Saxoniæ ducis uxorem aliam sibi adscisceret anno 1540, matrimonio tamen clam celebrato, 66 ne si palam id fiat, Evangelii hostes exclament, Evangelicos similes esse Anabaptistis, qui simul plures duxerunt uxores: item Evangelicos eam sectari libertatem simul plures ducendi, quæ in Turcia in usu est." Ita novi Evangelii vaferrimi præcones. Rem gestam probavit Bossuetius ;5 Ernesto Hessiæ landgravio tabulas ex scrinio majorum suorum producente." 40. Anabaptistas verbo et exemplo commendasse polygamiam constat, quam tamen respuunt Baptistæ nostrates cum sectariis omnibus hodiernis. In turpissimo refellendo errore, non est cur immoremur, ideoque quæ Christus Dominus protulit, recitasse sufficiat: "Non legistis, quia quis fecit hominem ab initio, masculum et fœminam fecit eos? Et dixit: Propter hoc dimittet homo patrem et matrem, et adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne una. Itaque jam non sunt duo, sed una caro. Una duo (1) Cap. Gaudemus viii. de divortiis. (2) L. iii. de doct. Christ. c. xii. (3) Deut. xxi. 15. xxv. 5. (4) An der Kanzler Brück 14 Jan. 1524. (5) Hist. var. l. vi. 997 (6) "Dieu pour confondre la moderne sagesse, permit qu'on la tira des archives de la Hesse; et c'est une main protestante qui mit ainsi en lumière le déshonneur de la secte." Vie de Luther par Audin vol. II. ch. xxviii. rum quum sit caro, tertius consortium non admittitur. Hinc consuetudo et doctrina christianorum semper claruit de unitate matrimonii: quapropter meritò tradidit Nicolaus I: "Duas tempore uno habere uxores nec ipsa origo humanæ conditionis admittit, nec lex christianorum ulla permittit."1 Quod de lege a Valentiniano lata, referente Socrate, dicitur qua scilicet liceret duas habere uxores, fundamento carere censetur ab eruditis. Gregorii II. etiam decretum objicitur, quo viro permittitur matrimonium inire, uxore jam ob infirmitatem non valente debitum reddere, supposititium nonnullis videtur; aliis censentibus agi de impotentia quæ nuptias antecessit. Fidem Ecclesiæ de matrimonii unitate firmavit concilium Tridentinum, anathemate lato in Lutheri et Anabaptistarum errorem : 66 Si quis dixerit, licere christianis plures simul habere uxores, et hoc nulla lege divina esse prohibitum, anathema sit." 66 41. Polygamia successiva dicitur conjugium iteratum priori soluto vinculo conjugis morte. Montanistæ contendebant secundas nuptias esse prorsus vetitas christianis, easque veluti adulteria traducebant. Iis opposuerunt Ecclesiæ patres Apostoli auctoritatem : Mulier, si mortuus fuerit vir ejus, liberata est a lege viri, ut non sit adultera, si fuerit cum alio viro."4 De vidua loquens alias dicit: "Cui vult nubat, tantum in Domino."5 Et Timotheum de viduis alloquens ait: "Volo juniores nubere."6 Minus tamen probabantur nuptiæ iteratæ, quum in iis conjunctionis Christi cum Ecclesia, unius cum una, imago non sit perfecta, et animus ad voluptatem pronus prodatur. Hine benedictione solemniori quæ datur in Missa pro Sponso et Sponsa, vidua iterum nubens non donatur. Græci duriores sese erga iterum nubentes exhibuerunt. Sed quod liceant iteratæ nuptiæ apud omnes constat, quamvis a sæculo decimo quartas nuptias habeant irritas. Quæ a patribus nonnullis Græcis in eas severius dicta sunt, libidinis æstum præsertim respiciunt ; nec ad ipsas damnandas contra Apostoli et Ecclesiæ auctoritatem, traduci possunt. Hinc Eugenius IV. Armenos edocens, dicit: "Declaramus non solum secundas, sed etiam tertias, et quartas atque ulteriores, si aliquod canonicum impedimentum non obstat, licite contrahi posse."s (1) Res. ad Cons. Bulg. c. 51. (2) Vide apud Carrière de Mat. vol. 1 p. II. § III. c. 1, p. 144. (4) Rom, vii. 3. (5) 1 Cor. vii. 39. (6) 1 Tim. v. 14. (7) Vide L. II. Juris Orient. et Petrum Arcud. L. vii. de concordia c. xxvx. (8) Decr. ad Armenos. CAPUT VI. DE VINCULO MATRIMONII. §. I. DE VI VINculi. 42. Solvi posse ob adulterium mulieris vinculum matrimonii Græci recentiores censuerunt, mosque divortii apud plerosque obtinuit, etiam apud quosdam cum Ecclesia Romana communione conjunctos. Operam strenuam adhibuit Eugenius IV. in concilio Florentino ut pravam consuetudinem emendarent; sed et Tridentini patres anathemate damnaturi erant errorem eorum qui dicerent adulterium matrimonium dirimere, quando intercessioni Oratorum Venetæ reipublicæ, consuetudines inveteratas Græcorum plurimorum qui ea ditione continebantur, exponentium, concesserunt, ut alia verborum forma canon fieret: "Si quis dixerit, Ecclesiam errare, cum docuit, et docet, juxta evangelicam et apostolicam doctrinam propter adulterium alterius conjugum matrimonii vinculum non posse dissolvi, et utrumque, vel etiam innocentem, qui causam adulterio non dedit, non posse, altero conjuge vivente, aliud matrimonium contrahere, mocharique eum, qui dimissa adultera aliam duxerit, et eam, quæ, dimisso adultero, alii nupserit; anathema sit." Alias quoque solvendi vinculi causas excluserunt. Si quis dixerit, propter hæresim, aut molestam cohabitationem, aut affectatam absentiam a conjuge, dissolvi posse matrimonii vinculum; anathema sit." 66 43. Anglicani divortium vinculi matrimonialis fecisse dicuntur a Burneto, quibus tamen ne adulterii quidem prætextus suffragabatur. Equidem alia prorsus ratione nitebatur Henricus VIII., irritum scilicet fuisse ab initio conjugium, ob affinitatis in primo gradu impedimentum, quod dispensatione pontificia auferri non potuisse dicebat. De principio autem apud ipsos non constat, nam quum de divortio Carolinæ, uxoris Georgii IV. ageretur, Archiepiscopus Cantuariensis et alius antistes, e contrariis steterunt partibus,5 doctrinam Ecclesiæ Anglicane vinculi solutionem ad (1) Vide Pallavicini Istoria del concilio di Trento 1. xxii. cap. iv. (3) Ibidem can. v. (4) Burnet, Analysis Article xxv. p. 454. (5) Vide IX Letter of Hierophilos. mittere altero propugnante, negante altero. Presbyteriani docent nihil, præter adulterium, aut ejusmodi voluntariam desertionem, cui Ecclesia vel magistratus mederi non valeat, esse causam sufficientem solvendi matrimonii vinculum.1 Sectariis plerisque hæc sunt communia. 44. Leges civiles in statibus fœderatis divortium a vinculo permittunt fieri ob adulterium, quæ sola admittitur ratio in provinciis Neo-Eboracena, et Illinosiana: Aliis plerisque ob malam tractationem, desertionem, aut diuturnam absentiam, quæ quinquennio æstimatur in Statu Maine, illud concedentibus. In Statu Ohiensi ebrietas per triennium est divortii vinculi causa. Penes Legislatorum cœtum est in nonnullis Statibus divortium concedere, quod tribunalibus supremis justitiæ leges alibi concedunt. In duobus Statibus, Tennessee scilicet et Carolina Septentrionali, legislatores tantum committere possunt speciali lege potestatem tribunali; qua valeat divortium in casu singulari concedere. 45. Legibus civilibus servata reverentia, Catholici tenent matrimonii vinculum nulla humana auctoritate solvi posse quoad vim ejus, qua coram Deo et Ecclesia conjuges tenentur. Solutio quæ fit legis auctoritate non facit ut valeat alteruter e solutis novum inire conjugium, quod coram Ecclesia legitimum habeatur: sed tamquam violati sacramenti reus censuris subjacebit ecclesiasticis. PROPOSITIO. Matrimonium consummatum fidelium nulla umquam de causa, ne adulterii quidem, dissolvi potest quoad vinculum. 974 66 46. Probatur I. ex Scripturis. Quicumque dimiserit uxorem suam, et aliam duxerit, adulterium committit super eam. Et si uxor diiniserit virum suum, et alii nupserit, machatur." "Omnis qui dimittit uxorem suum, et alteram ducit, mœchatur; et qui dimissam a viro ducit mochatur.' "Omnis qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam mœchari: et qui dimissain duxerit, adulterat."5 Ex his testimoniis liquet adulterium semper patrari, quando uxor, etsi fuerit ob fornicationem a mariti consortio dimissa, novas contrahit nuptias: vel quando vir, uxore, quacumque de causa, dimissa, aliam, ipsa vivente, ducit: proinde prioris matrimonii vinculum adhuc perstet necesse est. Licet igitur, (1) "Nothing but adultery, or such wilful desertion as can no way be remedied by the church or civil magistrate, is cause sufficient of dissolving the bond of marriage." Confession of faith ch. xxiv. (2) "New-Jersey, Maryland, Virginia, South Carolina and Louisiana. In some of those states divorces by special acts of the Legislature are very common." Kent's Commentaries, vol. ii. p. iv. Lect. xxvii. n. 105. (3) Marc. x. 11. (4) Luc. xvi. 18. (5) Mat. v. 32. VOL. IV.-11 Christo docente, uxorem adulterii ream thori et domicilii corsortio privare; quin possit ipsa, vel innocens maritus ad novas convolare nuptias. "Quæ sub viro est mulier, vivente viro, alligata est legi: si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta est a lege viri. Igitur, vivente viro, vocabitur adultera, si fuerit cum alio viro: si autem mortuus fuerit vir ejus, liberata est a lege viri, ut non sit adultera, si fuerit cum alio viro." Nullum limitem præter alterutrius conjugis mortem statuit matrimonio Apostolus. "lis autem, qui matrimonio juncti sunt, præcipio non ego, sed Dominus, uxorem a viro non discedere: quod si discesserit, manere innuptam, aut viro suo reconciliari. Et vir uxorem non dimittat."2 Mulier igitur quæ justa de causa, puta ob mariti adulterium, a viro suo discesserit, tenetur innupta manere, aut viro suo conciliari. Si quæ mulier absque justa ratione mariti consortium deseruerit, ipsi nullum permittitur arbitrium, sed divino præcepto adstringitur ad maritum revertendi. Probatur 11. ex Patribus. 48. CLEMENS ALEXANDRINUS: "Legem aperte constituit: Non dimittes uxorem præterquam propter fornicationem: adulterium autem existimat conjungi matrimonio, vivo aliquo ex separatis."s 49. S. HIERONYMUS: "Omnes igitur causationes Apostolus amputans, apertissime definivit, vivente viro adulteram esse mulierem, si alteri nupserit. . . . Quamdiu vivit vir, licet adulter sit, licet Sodomita, licet flagitiis omnibus coopertus, et ab uxore propter hæc scelera derelictus, maritus ejus reputatur, cui alterum virum accipere non licet. Nec Apostolus hæc propria auctoritate discernit, sed Christo in se loquente, Christi verba secutus est, qui ait in Evangelio: Qui dimittit uxorem suam, excepta causa fornicationis, facit eam mœchari, et qui dimissam acceperit, adulter est.' Animadverte quod dicat: Qui dimissam acceperit, adulter est, sive ipsa dimiserit virum, sive a viro dimissa sit, adulter est qui eam acceperit." Scribens ad Oceanum laudat Fabiolam matronam Romanam, quæ pœnitentia luerat novas nuptias propter mariti adulterium cum alio initas.5 994 50. S. AUGUSTINUS: “ Qui ergo nos sumus, ut dicamus: Est qui mochatur, uxore sua dimissa, alteram ducens, et qui hoc faciens non mœchatur? cum Evangelium dicat omnem mochari qui hoc facit. Proinde si quicumque hoc fuerit, id est, omnis qui hoc fecerit, ut uxore sua dimissa alteram ducat, mœchatur, sine dubitatione ibi sunt ambo, et qui præter causam fornicationis, et qui propter causam fornicationis dimittit uxorem. Hoc est enim, quicumque dimiserit, hoc est, omnis qui dimittit." Et " Hæc verba Apostoli toties repetita, toties inculcata, vera sunt, viva sunt, sana sunt, (1) Rom. vii. 2. (2) 1 Cor. vii. 10. (3) Strom. 1. II. (4) Ep. clvii. ad Amandum, vide et comm. in c. xix. Mat. (5) Ep. ad Oceanum. (6) L. 1 de conj. adult. c. ix. |