143. Obj. 2. In Deo colendo imagines adhibere vetitum est, uti patet ex constanti usu Judæorum, qui optimus est legis interpres.

66

Resp. Deo ipso jubente Cherubim facta sunt, quæ arcam suis alis obtegebant ; et serpens æneus in deserto erectus est, ut quos serpens momorderat in eum aspicientes, fiducia utique in Deum ea occasione concepta, sanarentur. Salomon quoque omnes parietes templi per circuitum sculpsit variis cælaturis, et torno: et fecit in eis Cherubim, et palmas, et picturas varias." Fatemur cultum nullum imaginibus eo tempore præstitum, sed earum usum in Deo colendo vetitum non esse liquet. Præterea arca quodammodo colebatur, nam prosternebant se homines coram ea, Deum utique, cujus sedes veluti habebatur, adorantes, eamque "in jubilo et in clamore buccina" deferebant, quæ lætitiæ et venerationis indicia dabantur ob relationem ejus ad Deum. Pari ratione licet venerari imagines quæ Deum et salutis mysteria nobis in memoriam revocant.

144. Obj. 3. Concilium Eliberitanum decrevit: "Placuit picturas esse in Ecclesia non debere, ne quod colitur et adoratur in parietibus depingatur.'

995

Resp. Ex canonum illius concilii serie liquet idololatriæ periculum adfuisse, quod in numine depingendo recens conversis ab idolorum cultu facile contingere poterat. Jam adnotavimus picturarum usum ad disciplinam spectare, qui proinde posset ab Ecclesia prohiberi, si periculum inde immineret.

145. Obj. 4. S. Irenæus Carpocratis hæreses recensens eum de imagi: nis Christi cultu damnat.

Resp. De co queritur cultu quo Christi imago cum philosophorum ethnicorum imaginibus pariter afficiebatur. "Etiam imagines quasdam quidem depictas, quasdam autem et de reliqua materia fabricatas habent, dicentes formam Christi factam a Pilato illo in tempore quo fuit Jesus cum hominibus, et has coronant et proponunt eas cum imaginibus mundi philosophorum, videlicet cum imagine Pythagoræ, et Platonis, et Aristotelis, et reliquorum, et reliquam observationem circa eas similiter ut gentes faciunt."6

146. Obj. 5. Tertullianus statuarum et imaginum artifices a diabolo sæculos illatos dicit, addens: "idolum tam fieri quam coli prohibet Deus."7 Dei venia et auctoritate opus esse docet, ut quis simulacra faciat: "Bene quod idem Deus qui lege vetuit similitudinem fieri, extraordinario præcep

(1) Exod. xxv. 18.
(2) Num. xxi. 8.
(3) III. Reg. vi. 29.

(4) II. Reg. vi. 15.

(5) Can. xxxvi.

(6) L. i. adv. hær. c. xxiv.

(7) L. de Idol. c. iv.

to serpentis similitudinem indixit. Si eundem Deum observas, habes legem ejus, Ne feceris similitudinem. Si et præceptum facta postea similitudinis respicis, et tu imitare Moysen, ne facias adversus legem simulacrum aliquod, nisi et Deus jusserit." Si viguisset mos sacras imagines colendi, non ita scripsisset.

Resp. Eos arguit Tertullianus, qui falso sibi persuadebant licere idola sculpere, quæ ethnici colerent, quibus meritò dicit Deum prohibere ea fieri, præcepto enim quo alieni dii vetantur colendi, vetatur quidquid eorum cultui inservit et destinatur. Nil eis prodesse dicit Moysis exemplum, qui, Deo jubente, serpentem æneum fecit, nam hujusmodi jussionem ut idola facerent allegare non poterant. Hæc dicere licuit, licet quidam imaginum honor apud christianos vigeret, quia ex mysterio salutis auctoritas illud oculis exhibendi pictura inferri poterat. Cæterum libenter damus simulacra seu statuas Christi vel sanctorum non fuisse in primordiis rei christianæ usurpata, quum oporteret fidelium recens ab idolorum cultu conversorum saluti consulere, omni lapsus occasione procul habita. Fiebant tamen cælaturæ in calicibus, et symbola quædam et imagines. Progrediente verò tempore, sublato idololatriæ periculo, et aucto splendore cultus, tabulæ majores depictæ in Ecclesiis suspensæ sunt, et statuæ etiam erectæ.

147. Obj. 6. S. Epiphanius narrat se dilacerasse velum in quo imago depicta erat: " Cum ergo hoc vidissem in Ecclesia Christi, contra authoritatem Scripturarum hominis pendere imaginem, scidi illud."

Resp. De integritate epistolæ in qua id narratur movetur lis, et de re ipsa gesta. Cæterum ne in incertis moremur, testes appellamus Basilium, et Gregorium Nyssenum de tabulis sacris in Ecclesiis quarto sæculo jam appensis. Hominis imago quam dilaceravit Epiphanius "quasi Christi, vel sancti cujusdam," videtur fuisse profani alicujus, quem utique non decebat ad valvas Ecclesiæ exhiberi. Equum non est singularem illam rem gestam, cujus adjuncta ignorantur, contra consuetudinem publicam et probatam totius Ecclesiæ urgere.

148. Obj. 7. Hieronymus ait: "Sive statuam, sive imaginem auream voluerimus legere, cultores Dei eam adorare non debent. Ergo judices et principes sæculi, qui imperatorum statuas adorant et imagines, hoc se facere intelligant, quod tres pueri facere nolentes placuerunt Deo."

Resp. De statua Nabuchodonosoris eo loci agit Hieronymus, monetque judices et principes sæculi ne imperatoribus ut gratificentur nimio honore eorum statuas et imagines prosequantur. Adeo moribus receptus erat honor ille, ut Theodosius lege vetuerit ne suæ statuæ indebiti honores red

(1) L. de Idol. c. iv.

(2) Ep. ad Joan. Hierosolymit.
(3) Comm. in c. iii. Danielis.

derentur.

De sanctorum imaginibus Hieronymus nil hic dicit; aliàs autem testatur in vasculis Apostolorum imagines adumbrari solere, quod licet ad ornatum potius quam ad cultum factum videatur, gravem præbet rationem conjiciendi eorum imagines Christianis fuisse familiares, et magno in pretio habitas: "Et revera in ipsis cucurbitis vasculorum, quas vulgo Saucomarias vocant, solent Apostolorum imagines adumbrare."

149. Obj. 8. Augustinus cavendum jubet a picturarum cultu: "Nolite consectari turbas imperitorum, qui vel in ipsa vera religione superstitiosi sunt, vel ita libidinibus dediti, ut obliti sint quid promiserint Deo. Novi multos esse sepulchrorum vel picturarum adoratores."

Resp. De his queritur Augustinus, quod "luxuriosissime super mortuos bibant, et epulas cadaveribus exhibentes, super sepultos seipsos sepeliant, et voracitates ebrietatesque suas deputent religioni." Usum legitimum picturarum certe non damnavit, nam de Stephani martyrio concionans dixit: "Dulcissima pictura est hæc, ubi videtis S. Stephanum lapidari, videtis Saulum lapidantium vestimenta servantem." Liquet igitur in Ecclesia picturam illam fuisse appensam.

150. Obj. 9. Quum Massilienses colentes imagines Serenus episcopus detexisset, has fregit indignabundus : quapropter a Gregorio M. reprehensus est, quod eas frangens spernere videretur, sed laudatus quod cultum abstulisset":"Perlatum ad nos fuerat, quod inconsiderato zelo succensus sanctorum imagines sub hac quasi excusatione, ne adorari debuissent, confregeris. Et quidem quia eas adorari vetuisses, omnino laudavimus, fregisse verò reprehendimus. . . . Frangi verò non debuit, quod non ad adorandum in Ecclesiis, sed ad instruendas solummodo mentes nescientium fuit collocatum.'

995

Resp. S. Gregorius mansuete reprehendit episcopum illum, cujus studium in imaginum adoratione tollenda nimis exarsit. Utilitatem ex earum usu derivandam præ oculis ponit, de reverentia iis propterea exhibenda silens: quam tamen ipsi probari ex epistola ejus ad Secundinum, quam jam laudavimus, liquet. Equidem non omnis honor cultusve denegatus censendus est, quod adoratio rejecta sit.

151. Obj. 10. Concilium Constantinopolitanum, Leonis Isaurici temporibus, et alterum sub Copronymo anno 754 imaginum cultum damnarunt. Concilium Francofordiense rejecit reprobavitque concilii Nicæni decreta, quibus cultus ille sanciebatur. Constat Gallos et plerosque Occidentales imaginum cultum respuisse, iis tantum instructionis causa retentis.

(1) Comm. in c. iv. Jonæ.

(2) L. i. de moribus Eccl. Cath. c. xxxiv.
(3) Ibidem.

(4) Serm. cccxvi. alias xciv. de diversis.

(5) L. ix. ep. ix. ad Serenum Massil.

Resp. Imperatorum imagines impugnantium potentia duo illa concilia Constantinopolitana coacta sunt, fidei athletis ex adverso invicte pro earum cultu pugnantibus. Iis favit Pontifex Romanus, avitam fidem moresque contra novitias omnes opiniones semper vindicans; tandemque accesserunt Theodora imperatrix et filius ejus Michael Augustus, quorum opera extinctum est incendium, anno 842. Antea et deinceps claruit apud Græcos aliosque Orientales imaginum cultus, qui et solemnioribus honoris indiciis exhiberi consuevit. Ab his moribus alieni erant Galli, qui imagines reverenter habebant, nec tamen adeo solemniter colebant: quapropter minus æque de decretis Nicænis censuerunt, interpretatione infelici in eam sententiam adducti, patres Græcos latriæ cultum imaginibus detulisse. Cæterum errore hoc sublato, totius Orientis et Occidentis in rarum veneratione concordia claruit.

152. Obj. 11. Ipse a vulgo Catholicorum præstatur imaginibus cultus qui ab ethnicis olim idolis, doctis ingeniose magis quam vere discrimen statuentibus; nam plerique prosternunt se coram, iis thus adolent, easque venerabundi osculantur, fiduciam in iis, quas aliquando collo appensas deferunt, ponunt: aliam præ alia colunt, eas alloquuntur, easque sæpe locutas esse referunt; et beneficia ab iis petunt. Majora utique cultus indicia apud ethnicos reperire non est, quorum plerosque saltem ad eos quorum imagines erant mentem elevasse indubium est; nec enim adeo hebetes fuerunt, ut lignum vel lapidem videre et audire censerent.

Resp. Optime norunt quotquot sunt catholici nominis professores imagines nihil habere virtutis, nisi Deo donante, et sanctorum precibus. Qui coram cruce procumbunt, crucifixum adorant : qui coram Virginis Deiparæ imagine precantur, ipsam alloquuntur Virginem. Quod imagini osculum figatur, vel alia dentur amoris vel honoris indicia, contingit ex intima quam habet ad exemplar relatione. Sic fit ut eas alloquamur, Christum, Deiparam vel sanctos vere alloquentes, quos præsentes nobis exhibent. Quod aliquando voces ex imaginibus emissæ referantur, factum censetur miraculo, quod tamen pendet ex scriptorum fide. Fiducia quæ imagines deferendo fovetur, ex studio quo memoriam colimus sanctorum, et invocamus preces, oritur, nam imaginis delatio excitat memoriam, et sanctas sæpe injicit cogitationes. Quod alia præ alia colatur imago, contingit plerumque pluribus ejus occasione impetratis beneficiis, cujus discriminis ratio nulla dari potest, præter Dei voluntatem, qui dona sua summo distribuit arbitrio, et nonnullis in locis majori largitate. Omnia cultus indicia pendent ex animi proposito, et solemni Ecclesiæ doctrina, ideoque ex externa quadam similitudine non posset jure inferri, cultum eundem a nobis præstari, ac quem olim idolis suis præstiterunt ethnici. Equidem hic vitiosus erat, tum quia fictos falsosque deos imagines exhibebant, tum quia ipsis imaginibus dii insidere credebantur; vel saltem divina quædam virtus inesse, ob quam fiducia in iis poneretur. De Judæis in idololatriam lapsis

66

questus est Deus per Jeremiam: "Dicentes ligno: Pater meus es tu : et lapidi: Tu me genuisti. . . . Ubi sunt dii tui quos fecisti tibi? surgant et liberent te in tempore afflictionis tuæ."1 Arnobius, sub finem tertii sæculi ad fidem conversus priorem plorat cæcitatem : Venerabar, O cœcitas! nuper simulacra modo ex fornacibus prompta, in incudibus deos, et ex malleis fabricatos . . . . tamquam inesset vis præsens, adulabar, et beneficia poscebam, nihil sentiente trunco; et eos ipsos divos quos esse mihi persuaseram afficiebam contumeliis gravibus cum eos esse credebam ligna, lapides, atque ossa, aut in ejusmodi rerum habitare materia.""

153. Obj. 12. Quæ afferuntur documenta non probant picturarum sacrarum cultum per priora Ecclesiæ sæcula ullatenus viguisse, imo nec usum, saltem frequentem. Ad rerum memoriam depictæ videntur nonnumquam quarto tandem sæculo, deinceps in Ecclesiis appendi cœperunt, nec nisi sexto sæculo exeunte ex vulgi superstitione, quam reprobarunt episcopi, honorari.

Resp. In Romanis catacumbis plurimæ repertæ sunt imagines minores quas ad sæculum secundum æræ christianæ periti antiquitatum referunt. "Imago Christi sub figura boni pastoris, vel pascentis vel succollantis ovem in vitris, in lucernis, in sarcophagis, in parietibus, in gemmis, in calicibus passim reperitur." Habentur etiam vetustissima symbola B. Virginis, angelorum, et sanctorum: adeo ut pro re explorata habendum sit, christianos ab ipsis rei christianæ exordiis consuevisse symbolis et sacris imaginibus uti: nec enim refert utrum minoris vel majoris molis fuerint. A sæculo III. superest "vitrum repertum in cœmeterio Callixti sanguine adhuc adspersum, in quo exhibetur B. Virgo in throno sedens elevato, ac super genibus tenens infantulum Jesum. Infantulo Jesu adstat diaconus cum flabello. Porro tum infantis Jesu, tum B. Virginis caput nimbo, seu aureola circumdatum est."4 Erectis Ecclesiis, quum jam liceret cultum solemniter peragere, tabulæ sacræ parietibus appendebantur, et debita veneratione affectæ. Porro honorem iis ab initio datum esse ex aureolis quibus ornantur licet inferre. Basilius, quem laudavimus, se honorare et venerari imagines sacras testatus est, et morem ab Apostolis derivatum esse docuit. Toto Oriente viguit, donec sæculo octavo imperator eum evellere conatus sit. Viguit etiam per Occidentem, quamvis haud adeo solemni ritu. Testem jam appellavimus ipsum Gregorium Magnum.

154. Obj 13. Quod retineantur sacræ imagines et reverenter habeantur, nemo forsan repugnaret, nisi occasio inde orta fuisset eas colendi ritibus qui ethnicam sapiunt superstitionem, deferuntur quippe per vicos in regionibus Catholicis, turba in genua se prosternente, ornantur floribus vel indumentis pretiosis, adoletur iis thus, et alii plurimi deferuntur honores.

(1) Jer. II. 27.

(2) L. i. contra Gentes.

(3) Perrone Tract. de cultu Sanctorum c. v. n. 119.

(4) Perrone Ibidem n. 123. not. c.