Resp. Ecclesia satis habet ut agnoscamus sacras imagines honorandas esse propter prototypa, quin cogat probare mores diversarum regionum, quibus honor ille præstatur. Cæterum omnia illa honoris indicia per se innocua sunt, et eo animo dantur ut sanctorum veneratio significetur, et eorum imploretur opes. Viatores plerumque falluntur, dum populorum mores suis præjudiciis æstimant. Nihil ethnicum in illis honoris significationibus reperitur, quum prodeant ex altiori sensu relationis quam habent sancti ad Deum.

155. Quum sacras reliquias venerandas esse probaverimus, liquet crucem, in qua passus est Christus, esse veneratione maxime dignam, habet enim specialem ad eum relationem. Crux autem quælibet in Christi crucifixi memoriam facta, imaginis habet rationem, ideoque est honore digna. Adeo insederat christianæ fidei cultoribus reverentiæ erga crucem sensus, ut Iconomachi ei reluctari haud auderent. Sæculo tandem nono Claudius Hispanus, Felicis Urgellitani discipulus, Taurinensis episcopus, in crucis cultum insurrexit. Eodem sæculo Pauliciani in Oriente eadem impietate laborarunt. Sæculo duodecimo Bogomili, Basilii cujusdem discipuli, eam renovarunt; quam et in Galliis propugnavit Petrus de Bruis. Wickleffitæ, et deinceps sexto-decimi sæculi novatores illorum presserunt vestigia. Cæterum plurimi inter Anglicanos, et qui hos sequuntur apud nos Episcopaliani, crucem jam veluti vexillum christianum erigendum probant, quin ei cultum aliquem deferant.

quin)

156. Quo cultus genere honoranda sit crux a theologis inquiritur. 9 ho Censuit S. Thomas Aquinas latriæ cultum ei deberi, ob relationem ejus ad Christum, quia creaturæ insensibili non debetur honor vel reverentia, nisi ratione rationalis naturæ ;" ideoque ejusdem esse generis ac illum qui rationali naturæ debetur. Bellarminus tamen censuit honorem esse inferioris generis, quia nullum putat esse latriæ cultum qui absolutus non sit. In die Parasceves, dum crux detegitur, dicitur: "Ecce lignum crucis; venite adoremus:" et statim genua flectuntur. Ter etiam genibus flexis sacerdos, et post ipsum reliquus clerus populusque fidelis, pro animi devotione, ad crucem accedunt venerabundi, quam et osculantur. Ritus hic, qui adoratio appellatur, S. Thomæ sententiæ favere prima fronte videtur; sed quum vox sit ambigua, ad cultum inferiorem designandum referri potest. Otho a Tacito dicitur vulgus adorasse, quia militum gratiam inibat amicitiæ indiciis. Citat in suæ sententiæ subsidium S. Thomas cantici sacri verba: "O crux, ave spes unica, hoc passionis tempore, auge piis justitiam, reisque dona veniam ;" sed crux pro Christo

(1) Sum. iii. p. qu. xxv. art. iv. Resp.

(2) Hist. 1. 1.

(3) Sum. iii. p. qu. xxv. art. iv. Sed contra.

crucifixo illic plane sumitur. Ipse angelicus doctor animadvertit: "Crucem alloquimur et deprecamur quasi ipsum crucifixum." Pro more nostro de disceptatione scholastica circa cultus genus haud sumus soliciti ; id tamen animadvertimus, nullam idololatriæ labem ex crucis latria, quam propugnat S. Thomas, derivari, quurn referatur ultimo ad Christum; ipso docente creaturæ insensibili nullum deberi honorem, nisi propter relationem ad rationalem naturam.

PROPOSITIO.

Vera crux in qua Christus passus est speciali honore est digna, cujus etiam participes sunt cruces quælibet ad eam repræsentandam factæ. Probatur I. ex Scripturis.

157. "Sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto: ita exaltari oportet Filium hominis: ut omnis qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam æternam."" "Et ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum. " Christi in crucem sublatio causa salutis fuit generi humano, gloriæ autem Christo, qui domuit orbem non ferro, sed ligno. Ergo crux illa pretiosa est et gloriosa, et magno honore dignata, cujus particeps esse debet quælibet ejus imago.

158. Paulus dicit: "Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi." Dum alii in carne gloriarentnr, circumcisionem fidelibus ab ethnicismo conversis suadentes, Paulus in cruce Christi gloriabatur, fidem in eum prædicans, et salutem inde sperans. Crux igitur tum qua instrumentum facta est salutis, tum qua symbolum est fidei speique christianæ, gloriandi est justa causa; et honore proinde digna.

Probatur II. Patrum unanimi consensu.

66

S.

159. S. CYRILLUS HIEROSOLYMITANUS ait: "Crux omnes congregavit, Persas servire fecit, Scythas cicuravit, Ægyptios a cattis et canibus ad Dei cognitionem adduxit. Curat morbos, dæmones fugat, veneficiorum et incantationum evertit imposturas: cum Jesu apparebit in cœlo.”5 AMBROSIUS: Sapienter Helena egit, quæ crucem in capite levavit et locavit, ut crux Christi in regibus adoretur." S. JOANNES CHRYSOSTOMUS : "Reges deposito diademate crucem suscipiunt, mortis illius signum. In purpureis vestibus crux inest: in diadematibus crux: in orationibus crux : in armis crux in sacra mensa crux; et ubique terrarum crux sole ipso clarius refulget." S. HIERONYMUS ad Marcellam scribens animi gaudium

sic prodit: "Ergone erit illa dies, quando nobis liceat speluncam Salvatoris intrare, crucis deinde lambere lignum."1 S. AUGUSTINUS ait: "Quia ipse honoraturus erat fideles suos in fine sæculi, prius honoravit crucem in hoc sæculi; ut terrarum principes credentes in eum prohiberent aliquem nocentium crucifigi: et quod cum magna insultatione persecutores Judæi Domino procurarunt, magna fiducia servi ejus etiam reges in fronte nunc portant." S. LEO M. "Pulchra specie triumphi sui portabat trophæum, et invictissimæ patientiæ humeris signum salutis adorandum populis omnibus inferebat.""

Probatur III. ex miraculis.

160. De Constantino narrat Eusebius quæ ab ejus ore exceperat : “Cum jam sol ad medium cœlum ascendisset, die in pomeridianum tempus paululum inclinante, dixit se crucis signum ex lucis splendore figuratum, in ipso cœlo, soli imminens, manifestò oculis aspexisse, inque eo inscriptionem consignatam: IN HOC VINCES:"4 Divino monito obtemperans crucem in vexillum adoptavit, et de hostibus suis, Maxentio, Maximino, et Licinio reportavit triumphum.

9

6

161. Helenam, Constantini matrem, magna diligentia et successu felici exquisiisse ipsam in qua Christus passus est crucem, testantur gravissimi scriptores, Cyrillus Hierosolymitanus,5 Ambrosius, Paulinus Nolanus," Severus Sulpitius, Rufinus, Sozomenus, 10 Theodoretus.11 Matronam in exitu vitæ fere positam sanitatem statim recuperasse, crucis Dominicæ contactu, duabus aliis, latronum scilicet, crucibus frustra adhibitis, testantur Rufinus, Socrates, Sozomenus et Theodoretus. Mortuum resuscitatum, cruce cadaveri admota, referunt Paulinus Nolanus, Sulpitius, Sozomenus. Hæ res gestæ a scriptoribus coævis relatæ, et quæ publico cultu ab ipso tempore celebratæ sunt, ostendunt Deum crucem miraculis honorandam exhibuisse.

Probatur IV. ex publico cultu.

162. Ex quo Helena crucem Domini invenit, “ digno mox ambitu crucem consecravit, condita in passionis loco Basilica, quæ auratis corusca laquearibus, et aureis dives altaribus, arcano positam sacrario crucem servat; quam episcopus urbis ejus quotannis, cum Pascha Domini agitur,

VOL. IV.-21

(1) Ep. xviii.

(2) Serm. lxxxviii., alias xviii. de verbis Domini.

(3) Serm. viii. de passione Domini.

(4) De vita Constantini 1. i. c. xxii. et l. ii.

(5) Epist. ad Constantium.

(6) Orat. fun. Theodosii.

(7) Epist. xi. ad Severum.

(8) L. ii. hist. sac.

(9) L. i. hist. c. viii.

(10) Hist. Eccl. l. ii. c. 1.

(11) Hist. Eccl. l. i. c. xviii.

adorandam populo, princeps ipse venerantium promit."1 Ita refert Paulinus Nolanus. S. Chrysostomus dicit: "Ipsum lignum in quo positum sanctum corpus Domini et crucifixum, quanto omnium studio expetitur ? Itaque multi exiguum ex eo frustum adepti, auro includentes, viri pariter ac fœminæ, de collo suo suspendunt." S. Leo ad Juvenalem Hierosolymitanum scripsit: "Particulam Dominicæ crucis cum eulogiis dilectionis vestræ veneranter accepi." Hæc de vera cruce. De qualibet ejus imagine sat erit Theodoreti recitare verba: "Græci, Romani, ac barbari crucifixum profitentes Deum, crucisque signum venerantes."4

OBJECTIONES SOLVUNTUR.

163. Obj. 1. Fabellam sapit illa de cruce in cœlo visa narratio. Resp. Gravissimus profecto testis Constantinus habendus est, præsertim quum christianæ religionis patrocinium susceperit, majorum suorum exemplis posthabitis. Tanta rerum conversio cum visione illa conjungitur, ut hæc maxime suadeatur credenda.

164. Obj. 2. Eusebius de cruce inventa silet, diligens alioquin rerum suo tempore gestarum relator.

Resp. Silentium unius Eusebii non potest prævalere testimoniis scriptorum plurimorum coævorum vel supparium, et notissimo cultui qui Hierosolymis cruci deinceps præstabatur. Cyrillus Hierosolymitanus, anno 350 ad Constantium scribens, optimus est testis rei Hierosolymis anno 326 gestæ, et publico cultu celebratæ: "Tempore quidem Deo dilectissimi, beatæque memoriæ patris tui Constantini, salutare crucis lignum inventum est: divina gratia ei qui pietatem recte quærebat etiam occultorum sanctorum locorum inventionem annuente.”5 Præterea in epistola Constantini ad Macarium Hierosolymitanum, quam refert Eusebius, indicatur res illa gesta.6

165. Obj. 3. Minucius Felix tamquam calumniam refellit crimen christianis objectum quod crucem colerent: "Cruces etiam nec colimus, nec optamus.""

Resp. Objiciebant ethnici christianis, quod hominem summo supplicio pro facinore punitum, et crucis ligna feralia colerent." Optime respondit ille christianos nec colere nec optare cruces illas in quibus scelesti homines luebant pœnas; nec ideo censendus est negasse cruci in qua Christus passus est deferri honorem.

(1) Ep. xi. ad Severum.

(2) Hom. Quod Christus sit Deus.

(3) Ep. lxxii.

(4) Serm. vi. Contra Græcos.

(5) Ep. ad Constantium.

(6) In vita Constantini l. iii. c. xxix.

(7) In Octavio.