166. Obj. 4. Ambrosius de Helena dicit: "Regem adoravit, non lignum: quia hic gentilis est error, et vanitas impiorum: sed adoravit illum qui pependit in ligno."

Resp. Optime, nec enim cultus aliquis ligno datur, nisi ob relationem ad Christum, uti supra ex S. Thoma didicimus. Cæterum adoratur et crux, docente ibidem Ambrosio, cultu tamen relativo.

167. Obj. 5. Crux maledicta in lege habebatur, et execranda habenda est, quum Christo fuerit supplicii extremi instrumentum.

112

Resp. Christus salutem nobis, et gloriam sibi moriens in cruce comparavit: "humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen.' Convertit igitur Christus instrumentum supplicii in currum triumphi, ideoque nobis eo gloriandi dedit occasionem. 168. Obj. 6. Labia Judæ et tortorum manus adorandæ erunt pari ratione ae crux.

Resp. Minime gentium, quum iniqua voluntas illos omni execratione dignos reddat. Sed res per se innocuæ in instrumenta suppliciorum adhibitæ sanctæ effectæ sunt ex Christi contactu.

169. Obj. 7. Lanceæ, spongiæ, sepulchra omnia adoranda erunt, quia lancea confossum est Christi latus, spongia aceto intincta ei in cruce porrecta est, et corpus ejus sepulchro est demandatum.

Resp. Lancea ipsa, spongia, et sepulchrum Christi Domini honore digna sunt, ob rationes haud absimiles, quamvis crux præcipuum fuerit redemptionis instrumentum. Cæterum non omnes lanceæ, spongiæ, et sepulchra erunt pariter honoranda, quum non habeant ad Christum relationem: nec enim fiunt ad repræsentanda illa quæ eam habuerunt.

170. Obj. 8. Serpentis ænei cultus a Deo improbatus est, nam laudatur Ezechias ob eum confractum, "siquidem usque ad illud tempus filii Israel adolebant ei incensum." Solent autem Catholici thus cruci adolere.

Resp. Ex sacri scriptoris relatione satis colligitur Israelitas, gentium more, thus adolevisse serpenti, ideoque optime egisse Ezechiam, occasionem superstitionis auferentem. Equidem ea ætate thus erat sacrificii appendix, et ad Numinis cultum pertinebat. Quod autem cruci adoleamus thus, honoris causa fit, et ultimo ad Christum crucifixum refertur, quem summo afficere cultu tenemur.

ANIMADVERSIO.

171. Pia consuetudo crucis signum manu faciendi est ritus ab ultima antiquitate christiana derivatus. Tertullianus dicit: "Ad omnem progressum atque promotum, ad omnem aditum et exitum, ad vestitum, ad

(1) In Orat. funeb. Theodosii.

(2) Phil. ii. 8.

(3) IV. Reg. xviii. 4.

calciatum, ad lavacra, ad mensas, ad lumina, ad cubilia, ad sedilia: quacumque nos conversatio exercet, frontem crucis signaculo terimus.”1 S. Cyrillus Hierosolymitanus scribit: "Non erubescamus crucem Christi. Sed licet alius hanc celet, tu palam in fronte signare: ut ⚫ dæmones signo illo regio conspecto, procul trepidantes fugiant. Hoc verò signum facito, manducans et bibens, sedens, cubans, de lecto surgens loquens, ambulans; et ut uno verbo dicam, in omni re." S. Hieronymus in illa verba scribens: "signa thau super frontes virorum gementium;" animadvertit: "Antiquis Hebræorum litteris, quibus usque hodie utuntur Samaritani, extrema Thau littera crucis habet similitudinem, quæ in christianorum frontibus pingitur, et frequenti manus inscriptione signatur.'

993

(1) L. de corona militis c. iii. Hæc probant dum recitant Oxonienses. Tract No. 34 (2) Catech. iv.

(3) In c. ix. 4 Ezech.

TRACTATUS XIX.

DE VITA FUTURA.

CAPUT I.

DE BEATITUDINE ETERNA.

1. Hominem ex suæ naturæ conditione necessariò in beatitudinem ferri liquet; eumque in hac vita sæpius miserum, postquam corporis animæque nexus morte fuerit solutus, beatum tandem fore, si Deo fideliter fuerit famulatus, fides docet. Hæc verò justorum felicitas in nulla sensuum voluptate, quali hic fruimur, sita est, sed "gaudium Domini" est, quod scilicet Deus illis largitur, torrente voluptatis suæ potans eos. In ipsius notitia, et manifesta contemplatione seu visione, tota reponitur; mens, scilicet, divino illustrata lumine, claram Numinis cognitionem adipiscitur, qua fit summe beata, ejus purissimo dammodo rapta, adeo ut ei similis sit. ænigmate: tunc autem facie ad faciem. autem cognoscam, sicut et cognitus sum. nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus: quoniam videbimus eum sicuti est.""" "Quanta erit illa felicitas," merito exclamat Augustinus, "ubi nullum erit malum, nullum latebit bonum, vacabitur Dei laudibus, qui erit omnia in omnibus! . . . Ipse finis erit desideriorum nostrorum, qui sine fine videbitur, sine fastidio amabitur, sine fatigatione laudabitur." "Ibi vacabimus et videbimus : videbimus et amabimus: amabimus et laudabimus. Ecce quod erit in fine

amore flagrans, et in eum quo"Videmus nunc per speculum in Nunc cognosco ex parte: tunc "Nunc filii Dei sumus ; et

991

...

(3) Aug. 1. xxii. de civ. Dei. c. 30.

2. Beguardi et Beguinæ sæculo xiv. docuerunt Deum ab intellectu creato videri posse, et "animam non indigere lumine gloriæ ipsam elevante ad videndum Deum :" qui error fuerat iv. sæculo Anomæorum, et a concilio Viennensi iterum damnatus est. Equidem Scripturæ gloriam cœlestem magnum Dei donum esse prædicant: "Oculus non vidit Deus absque te quæ præparasti expectantibus te. "Gratiam et gloriam dabit Dominus."" "Gratia Dei, vita æterna."s S. Irenæus ait: "Quemadmodum videntes lumen intra lumen sunt, et claritatem ejus percipiunt. Sic et qui vident Deum, intra Deum sunt, percipientes ejus claritatem: Vivificat autem eos claritas; percipiunt ergo vitam, qui vident Deum."4

991

3. Infinita Dei natura a creatura nulla, etiam superne illustrata et adjuta, comprehendi potest, Deus enim prædicatur "magnus consilio et incomprehensibilis cogitatu."5 "Immensurabilis " dicitur ab Irenæo "in corde Deus, et incomprehensibilis in animo." Augustinus autem ait : "Adtingere aliquantum mente Deum, magna beatitudo est, comprehendere autem omnino impossibile." Quod igitur dicitur ab Apostolo. "Tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum "s claram Dei visionem, non perfectam comprehensionem indicat.

§. I. DE GLORIÆ GRADIBUS.

4. Gradus esse diversos gloriæ et beatitudinis, quamvis una omnibus sit gloria essentialis, Deus nempe visus, fides docet: concilium enim Florentinum definivit sanctos post mortem Deum intueri, “ pro meritorum tamen diversitate, alium alio perfectius." Meritorum et præmiorum diversitatem negavit quinto sæculo Jovinianus, quem refellit Hieronymus. Lutherus etiam ex principio de fide justificante in eundem incidit

errorem.

PROPOSITIO.

Sancti Deum vident, pro meritorum tamen diversitate alius alio perfectius.

Probatur I. ex Scripturis.

5. Christus dicit Apostolis: "In domo Patris mei mansiones multæ

(1) Isaiæ lxiv. 4.

(2) Ps. lxxxiii. 12.
(3) Rom. vi. 23.

(4) L. iv. adv. hær. c. xxxvii.

(5) Jer. xxxii. 19.

(6) L. iv. adv. hær. c. xix. n. 2.

(7) Serm. cxvii. de verbis Evang. Joan. c. v.

(8) 1 Cor. xiii. 12.

sunt." Verba hæc loca plurima ostendunt, et graduum diversitatem indicant. Paulus dicit: "Unusquisque propriam mercedem accipiet secundum suum laborem."" Et de resurrectione disserens ait: "Alia cla

ritas solis, alia claritas lunæ, alia claritas stellarum. Stella enim a stella differt in claritate: sic et resurrectio mortuorum."3 Ad eleemosynorum largitionem hortatur, amplioris mercedis spe: "Qui parce seminat, parce et metet; et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet."4 Hæc ostendunt præmia diversa fore pro operum et laborum, seu meritorum, diversitate.

Probatur II. ex Patribus.

395

6. S. IRENEUS ait: "Quanto autem plus eum dilexerimus, hoc majorem ab eo gloriam accipiemus, cum simus semper in conspectu Patris.' TERTULLIANUS: "Quomodo mansiones multæ apud Patrem, si non pro varietate meritorum? Quomodo et stella a stella distabit in gloria, nisi pro diversitate radiorum?" S. CHRYSOSTOMUS: "Tametsi in regno cœlesti sint omnes, non omnes tamen iisdem potiri præmiis illa similitudine stellarum ostenditur."7 S. HIERONYMUS: "Non est filii dare, et quomodo est Patris præparare? Paratæ, inquit, sunt in cœlo diversæ et plurimæ mansiones plurimis diversisque virtutibus, quas non personæ accipiunt, sed opera. Frustra ergo a me petitis quod in vobis situm est, quod pater meus illis paravit, qui dignis virtutibus ad tantam ascensuri sunt dignitatem."8 S. AUGUSTINUS dicit: "Multæ mansiones diversas meritorum in una vita æterna significant dignitates. . . tamquam stellæ sancti, diversas mansiones diversas claritates, tamquam in cœlo, sortiuntur in regno. 999 S. FULGENTIUS: "Tantum amplius alio in illa vita Deum videbit, quantum amplius alio in hac vita eum dilexit."10 S. GREGORIUS M. "Apud Patrem mansiones multæ sunt, quia in illa beatitudinis vita sunt dispares: unusquisque juxta dispar meritum locum disparem percipit."11

7. Accedunt rationes theologicæ quas verbis Hieronymi, dogmatis hujus præclari vindicis, juvat exponere. De Paulo se minimum Apostolorum profitente dicit: "Veruntamen in eo quod se humiliat, ostendit posse Apostolos alios minores, alios esse majores, et qui utique vas electionis dicitur, et cunctis amplius laboravit: non est injustus Deus, ut oblivisca

(1) Joan. xiv. 2.

(2) Cor. xiii. 8,

(3) Ibidem xv. 41.

(4) II. Cor. ix. 6.

(5) L. iv. adv. hær. c. xiii. alias xxvii.

(6) In Scorpiaco.

(7) Hom. xli. in 1 ad Cor.

(8) L. ii, adv. Jovinian.

(9) Tract. lxvii. in Joan.

(10) L. de Trinit.

(11) L. xxxv. Mor. c. iv.