Accedunt Ritualia antiquissima quæ ritus sacros et solemnes in diaconorum ordinatione adhibendos statuunt.'

OBJECTIONES SOLVUNTUR.

61. Obj. 1. "Tametsi nomen ipsum diazovías latius patet, hoc specialiter tamen diaconos scriptura nuncupat, quos eleemosynis dispensandis gerendæque pauperum curæ præficit Ecclesia, et velut publici pauperum ærarii œconomos constituit: quorum origo, institutio ac functio a Luca in Actis (6. 3) describitur."2 Ita Calvinus.

Resp. Occasio diaconorum primum instituendorum a fine præcipuo ministerii distinguenda est. Murmurantibus Hellenistis Apostoli ceperunt consilium diaconos tunc ordinandi, quod tamen Christo auctore eos fecisse existimandum est, nam et dotes eximias exegerunt, et ritum adhibuerunt solemnem, qui ministerium divinum ostendit. Lucas equidem narrat

objecto loco occasionem, sed et dotes et ritum recenset; et pergit referre quæ obierunt diaconi sacra munia, adeo ut quam habuerunt pauperum curam non possit præcipuum eorum officium censeri.

62. Obj. 2. Totum munus diaconorum primorum oblivioni datum est a pontificiis : "diaconos suos ad eam rem (bonorum ecclesiasticorum distributionem) minime jam creant: nihil enim aliud ipsis injungunt, nisi ut ministrent ad altare, Evangelium recitent aut canant, et nescio quas agant nugas. Nihil de eleemosynis, nihil de cura pauperum, nihil de tota illa functione, quam olim gerebant." Ita Calvinus.

Resp. Ex Scripturis liquet præcipua diaconorum munera fuisse sacra, quod antiquitas omnis christiana manifestò confirmat, uti fassi sunt doctissimi scriptores Protestantici, Grotius, Beveregius, Pearsonius. Equidem Ambrosius Laurentium diaconum Sixtum pontificem appellantem ex. hibet: "Quo progrederis sine filio pater? Quo sacerdos sancte sine diacono properas? Numquam sacrificium sine ministro offerre consueve

ras.

Quid in me ergo displicuit pater? Num degenerem probasti? Experire certe, utrum idoneum ministrum elegeris. Cui commisisti Dominici sanguinis consecrationem, cui consummandorum consortium sacramentorum, huic consortium tui sanguinis negas." Quæ igitur præcipua munera adhuc adsignantur diaconis, antiquitatis nituntur exemplo: mirum autem non est, si rerum adjunctis mutatis, illa eis plerumque non concredatur bonorum ecclesiasticorum administratio, quæ olim est concessa.

63. Obj. 3. Etiam Hieronymi ætate diaconus nonnisi mensarum minister habebatur, ait enim: 'Quis patiatur ut mensarum et viduarum minister

66

(1) Vide apud Martenium t. ii. l. i. c. viii.

(2) Inst. l. iv. c. iii. n. 9.

(3) Inst. l. iv. c. v. n. 15.

(4) De officiis l. i. c. xli.

supra eos se tumidus efferat, ad quorum preces Christi corpus sanguisque conficitur ?"1

Resp. Hieronymus ut reprimat fastum quorumdam diaconorum, occasionem instituti muneris memorat. Cæterum sacra eorum munera agnoscit, ait enim: "6 Quod Aaron et filii ejus atque levitæ fuerunt, hoc sibi episcopi, et presbyteri, et diaconi vindicent in Ecclesia." Et cœlibatum adversus Jovinianum vindicans ait: "Non mihi irascantur, sed Scripturis sanctis, imo episcopis, presbyteris, diaconis, et universo choro sacerdotali et Levitico, qui se noverunt hostias offerre non posse, si operi serviant conjugali."

ANIMADVERSIO.

64. Quamvis de fide non sit diaconatum esse sacramentum, id tamen magno consensu tradunt theologi, Durandi et Cajetani contraria sententia rejecta. Equidem quum ritu sacro tradatur, et quidem haud absimili ei quo sacerdotium et episcopatus conferuntur, et ad munera sacra obeunda det facultatem, videtur omnia habere quæ sacramentum constituunt: nec enim gratiæ donum deesse putandum est. Episcopus diaconum ordinans dicit: "Accipe Spiritum Sanctum ad robur, et ad resistendum diabolo et tentationibus ejus in nomine Domini." Definierunt patres Tridentini hæc verba in ordinatione haud frustra proferri, quod gratiam Spiritus Sancti dari suadet quolibet ordinationis ritu, in quo proferuntur. Divina autem institutio jure optimo infertur ex ipsa Apostolorum agendi ratione ; nec enim proprio arbitrio tanta cum solemnitate manus imposuisse diaconis, et novum statuisse ministrorum ordinem censendi sunt. Scripsit quidem S. Cyprianus: "Meminisse autem diaconi debent, quoniam Apostolos, id est episcopos et præpositos Dominus elegit, diaconos autem post ascensionem Domini in cœlos Apostoli sibi constituerunt, episcopatus sui et Ecclesiæ ministros."5 Sed hæc facile intelliguntur de prima diaconorum ordinatione, quæ tamen nonnisi Christi auctoritate facta credenda est. Hinc concilium Tridentinum definivit: "Si quis dixerit, in Ecclesia Catholica non esse hierarchiam divina ordinatione institutam, quæ constat ex episcopis, presbyteris, et ministris; anathema sit."6

(1) Ep. lxxxv. ad Evagrium.

(2) Ibidem.

(3) Apologia adversus Jovinianum.

(4) Sess. xxiii. can. iv.

(5) Ep. lxv. ad Rogatianum episc.

(6) Sess. xxiii. can. vi.

CAPUT V.

DE SUBDIACONATU ET MINORIBUS ORDINIBUS.

65. Subdiaconatus majoris ordinis apud Latinos jam habet dignitatem, ex undecimo, vel saltem decimo tertio sæculo: ex quo scilicet licuit subdiaconum in episcopum eligere. Decrevit Urbanus II. in concilio Beneventano, anno 1091; "Nullus deinceps in episcopum eligatur, nisi qui in sacris ordinibus religiose vivens inventus est. Sacros autem ordines dicimus diaconatum ac presbyteratum. Hos quidem solos primitiva legitur Ecclesia habuisse: super his solum præceptum habemus Apostoli. Subdiaconus verò, qui et ipsi altaribus ministrant, opportunitate exigente, concedimus, sed rarissime, si tamen spectatæ sint religionis et scientiæ."1 Innocentius III. liberam fecit facultatem e subdiaconis eligendi episcopum, "cum hodie" (decimo tertio ineunte sæculo) "subdiaconatus inter sacros ordines computetur. Apud Græcos minoribus ordinibus adhuc accen

setur.

66. Minores ordines, apud Latinos, quatuor numerantur, scilicet munera Acolythi, Exorcista, Lectoris, et Ostiarii. Acolythus luminaria Ecclesiæ accendit, et vinum et aquam ministrat in sacrificium, nomine, axónos pedissequum vel comitem designante, eo quod in supplicationibus et in missæ solemniis sacros ministros comitetur, manibus luminaria ferens. Exorcista nomen ab officio desumit, ejus quippe est exorcismos recitare super energumenos, ut dæmone liberentur. Cæterum munus nonnisi a sacerdotibus hodie exercetur, et magna adhibita cautela ne quis dæmonis assultus temere suspicetur, ubi naturalis suppetat causa. Lectoris est sacras Scripturas in Ecclesia legere. Ostiario januæ Ecclesiæ custodia committitur, ut profanos prohibeat ingressu; fidelibus liberam ingrediendi faciat facultatem.

67. Quantæ sint antiquitatis ordines illi, liquet ex epistola Cornelii pontificis ad Fabium Antiochenum, medio tertio sæculo, in qua de Novatiano, pseudo-papa, dicit: "Ille Evangelii vindex ignorabat unum episcopum esse oportere in Ecclesia Catholica, in qua tamen sciebat, presbyteros quidem esse quatuor et quadraginta; septem autem diaconos, totidemque subdiaconos; acolythos duos et quadraginta; exorcistas et lectores

(1) Conc. Benev. can. i.

(2) Extra. de ætate et qualitate ord. præfic. cap. ix.

cum ostiariis, quinquaginta duos." Cantores Psalmis canendis destinati et Fossarii, quibus cura sepeliendi mortuos incumbebat, apud veteres etiam commemorantur, sed ordinem non constituebant.

68. Græci subdiaconatum et lectoratum minores æstimant ordines, quibus officia quædam accedunt nominibus propriis distincta. Iidem fere sunt sectarum omnium Orientalium mores. Psaltem subdiacono et Lectori addunt Chaldæi."

69. Ex ea quæ viget varietate inter Occidentales et Orientales de minorum ordinum numero et muneribus, plurimi inferunt ea esse tantum officia, ab Ecclesiæ præsulibus instituta, et ad sacramentorum dignitatem, deficiente divina institutione, haud pertingere. Aliis adversa arridet sententia. Id tamen exploratum est ea esse antiquissima, imo non dubitarunt Tridentini patres in doctrinæ explicatione affirmare ea ab initio Ecclesiæ viguisse: "ab ipso Ecclesiæ initio sequentium ordinum nomina, atque uniuscujusque eorum propria ministeria, subdiaconi scilicet, acolythi, exorcistæ, lectoris, et ostiarii, in usu fuisse cognoscuntur, quamvis non pari gradu." Definierunt etiam: "Si quis dixerit, præter sacerdotium non esse in Ecclesia Catholica alios ordines, et majores, et minores, per quos, velut per gradus quosdam, in sacerdotium tendatur; anathema sit."5 Non ideo tamen de fide tenendum est minores quos recensuerunt ordines divinitus esse institutos, nam id definitum non est, sed esse in Ecclesia Catholica minores ordines, quod quidem certissimum et notissi

mum est.

70. Tonsuræ cæremonia est ecclesiastica, qua tondentur capilli ad instar coronæ, dum quis e laicorum numero in clerum cooptatur. De ejus origine docti homines disceptant, recentioribus pluribus opinantibus monachos capillos præcidisse in pœnitentiæ indicium, et clericos, sæculo forsan sexto, eos imitatos ut mundi contemptum significarent. Cæterum Martenius longe antea eam adhibitam censet, nam Gregorius Turonensis, qui eo floruit sæculo, ejus originem ad S. Petrum retulit, quod eam jam ab antiquis temporibus servatam ostendit. Non admodum a priori sententia abhorret Calvinus: "Unde originem habuerit clericorum tonsura, abunde vel ex uno Augustino constat. (cf. de opere monach. in fin. atqu. Retract.) Quum illo sæculo capillum non alerent nisi delicati, et qui nitorem elegantiamque non satis virilem affectabant, videbatur esse non boni exempli, si clericis id permitteretur. Jubebantur ergo clerici vel tondere

(1) Apud Eusebium hist. Eccl. 1. vi. c. xliii.

(2) Euoplia p. 222.

(3) Vide Drouenium de re sacramentaria, l. viii. c. iii.

(4) Sess. xxiii. Cap. ii.

(5) Ibidem can. ii.

(6) De antiquis Ecclesiæ ritibus t. ii. l. i. c. viii. art. vii. citans Gregor. Turon. 1. i. de gloria martyr. c. xxvii.

caput, vel radere, ne quam effeminati cultus speciem præ se ferrent.” Qui tonsura initiantur clericorum gaudent privilegiis, quæ fori, canonisque dicuntur. Foro civili eximebantur in regnis Catholicis clerici, eorum causis ad ecclesiasticum tribunal deferendis, cujus privilegii jam plerisque in locis vix superest vestigium. Canone eorum personæ sacræ habebantur, anathemate lato in eos qui violentas illis injicerent manus.

(1) Inst. l. iv. c. xix. n. 27.