nomine morum regula significatur (1). Hoc vocabulum suis constitutionibus accomodavit Ecclesia, sive quod abhorreret ab imperioso legis nomine, quod violentam continet corporis coercitionem, sive quod Juris Ecclesiastici dignitas postularet, ut quae mores hominum formant, regulae appellarentur, sive demum quod legis nomen apud Hebraeos legi Mosaicae plane haeserat, ut Sinagogae succedens Ecclesia alio voca bulo constitutiones suas appellandas putaverit.

(1) Hinc ab Euripide jus naturae navav ru nažu régula honesti appellatur, atque a Chrysippo L. 2 ff. de leg. lex generatim dicitur κανων δικαιων και αδικων regula justorum, et injustorum.

§. XXVII. Dicitur etiam Jus Canonicum, Ecclesiasticum, aut Sacrum, quoniam agit de personis, rebusque sacris, atque ecclesiasticis; item quod Ecclesiastica, hoc est sacra potestate sit latum: dicitur et Pontificium, tum quod magna ex parte a Romanis Pontificibus constitutum est, tum ut a Caesareo, sive civili jure distinguatur. Definitur autem jus illud, quod ab Ecclesia per Episcopos, praesertim vero per Romanum Pontificem, explicatum, sancitum, vel abbrobatum est ad re-. ctam Christianorum hominum institutionem. Constat partim divinis, partim humanis legibus, partim scriptum est, partim vero non scriptum.

§. XXVIII. Divinae leges, quae Deum ipsum habent auctorem, vel naturales sunt, vel supernaturales, et positivae. Naturales accepimus ab ipsa natura, hoc est a Deo naturae auctore, iisque discimus, quid Deo, quid nobis ipsis, quid aliis hominibus debeamns. Nimirum Deus ipse per re

ctam rationem impressit animis nostris amorem et regulas honestatis, ad quam omnes natura ferimur, cuique perpetuo adhaereremus, nisi abstraheremur vitiis, pravisque cupiditatibus (1).

(1) Haec lex est ratio profecta a rerum natura inquit, Cicero de legib. lib. 2 num. 4 tom. 3 pag. 189 ed. Oliveti Genevae 1743, et ad recte faciendum impellens, et a delicto avocans; quae non tum denique incipit lex asse cum scripta est, sed tum cum orta est orta autem simul est cum mente divina. Nemo hinc, qui peccat adversus juris naturae praecepta communiter cognita, excusare se potest juris ignoratione, ut ait Apostolus ad Roman. II 14 et 15.

S. XXIX. Quidquid hoc jure prohibetur malum est per se, quidquid jubetur bonum, proinde jus naturae mutari non potest. Ejus fundamentum est ordinatus amor erga Deum, nos ipsos, aliosque homines. Inde fluunt officia omnia naturalis ordinis, quibus tenetur humanum genus, et quae vel justitiae sunt, sive absoluta, et perfecta, vel humanitatis, et beneficentiae, sive imperfecta, vel interdum justitiae, interdum beneficentiae, uti res ipsa sese offert, quae hypothetica appellantur.

S. XXX. Ex jure naturae efficitur Jus gen. tium, quod fere ipsum est jus naturae, quo reguntur omnes homines societate conjuncti (1). Atque aliquandiu quidem post orbem conditum fuere familiarum societates, quas Deus ipse inchoaverat, sed nullae tamen erant societates Civitatum, et Rerumpublicarum, quas deinceps homines, ratione duce, necessitate suadente iniverunt. Quo temporis cursu non exleges erant homines, cum jure naturae uterentur, haberentque etiam jus revelatum, quod est ad aeternam salutem humano

generi necessarium; sed nulli erant servi, et nulli item a civili Republica constituti Magistratus, quamquam non deessent, qui illis familiarum societatibus cum potestate praeerant, quoniam sine Rectore nulla hominum societas stare potest (2).

(1) Quidam jus gentium dividunt in primarium, et secundarium; illud vocant jus naturae, hoc vero peculiaria pacta, quae inter plerasque gentes conventa sunt, quo referunt jura belli, Legatorum, et similia. Sed non inde aliam juris speciem in duci posse ostendit Pufendorf. de jur. natur. et gent. lib. 2 cap. 3 §. 23.

(2) Inane, falsumque est commentum illorum, qui tempus fuisse putant, quo homines nulla prorsus societate conjuncti exleges erant, et bestiarum more vitam traducebant. Vid. Jo. Franciscum Finettum de princip. jur. nat. et gent. lib. 12 cap. 6 tom. 2 p. 299 et seq. ed. Ven. an. 1764; ejusdemque libellum inscriptum Apologia del genere umano accusato d'essere stalo una volta bestia , atque in primis vide libellum egregium, et praestantissimum Emin. D. Card. Gerdil cui titulus Discours sur l'homme consideré relativement à l'état de nature, et rélativement à l'état de societé.

9

§. XXXI. Constitutis societatibus civitatum et rerumpublicarum, ut consociata multitudo recte, apteque regeretur, instituere oportuit, qui ei imperarent. Harum vero societatum fundamentum esse debuit jus commune omnibus, jus nimirum omnium animis impressum, quod deleri, tollique non potest, et quo initio simplices familiarum societates utebantur. Atque hoc est jus gentium, quo omnes gentes utuntur, et quod unum fere, idemque cum jure naturae est. Verum praeter hoc jus, quod non opinio genuit, sed quaedam innata vis inseruit, alias etiam addere oportuit leges quas et populorum indoles, et rerum, ac loco

rum ratio postulabat. Hinc ortum Jus civile, quod leges continet, quas sibi Civitas unaquaeque con

stituit.

§. XXXII. Positivae et supernaturales leges a Deo traditae sunt, cum per naturae rationem hominibus compertae esse non possent. Statutae sunt hae leges arbitrio, ac voluntate Dei, et continentur Sacrorum Bibliorum veteris, novique testamenti codicibus, et Ecclesiae Catholicae traditione explicantur. Complectitur vetus testamentum moralia praecepta, quae ad mores pertinent, caeremonialia, quae caeremonias, ritusque sacrorum, judicialia, quae judicia respiciunt.

S. XXXIII. Judicialia, ac caeremonialia praecepta adventu Christi sublata sunt ; et si qua adhuc vigent, ea servantur, quod ab Ecclesia recepta sunt, non tamquam Mosaicae legis reliquiae, sed tamquam Apostolorum, atque Ecclesiae mandata (1). Moralia tamen praecepta perpetuo manent: nam ea sunt mandata ipsa juris naturae, quae cum vulgo obscurata essent pravis hominum cupiditatibus, Deus ipse restituit, lapideis tabulis a Moyse propositis, quibus ea continebantur. Et vero si certos tollamus dies festos potissimum Dei cultui dicatos, qui lege Mosaica ad Sabbata pertinebant, cetera moralia praecepta Hebraeorum ab ipsis naturae legibus nequaquam differunt.

(1) Pluribus id ex causis factum est, potissimum quod Ecclesia Apostolorum vestigiis insistens quaedam adoptavit, quae ad rectum Christianae reipublicae regimen conducere videbantur. Cujus rei exempla sunt in Cap. 1. et seq. de injur., cap. 1 et 2 de adulter., cap. 1 de furtis, cap. 1 de homicid., ubi renovantur poenae, quae sancitae fuerant in Exodo cap. 21 et 22 contra homicidii, stupri, furti, injuriarum reos. Quaesitum est a viris doctis, utrum Ecclesia

caeremoniales Mosaicas leges excitare potuerit. Qua in re secernamus oportet leges illas, quae mere caeremoniales sunt uti vestes sacerdotales, altaria, et cetera generis ejusdem, ab iis, quae caeremoniales, et simul typicae sunt, úti est circumcisio, et similes. Illas quídem Ecclesia renovare potuit, has vero non potuit, quoniam venturi Messiae typi ejus adventu sublati sunt. Vid. orationem S. Amphilochii in Domin. Circumcis. in Bibliothec. Patr. tom. 5 p. 1c60 edit. Lugdun., et Calmet de circumcis. effect. inter disser tationes ejus latinas tom. 2 pag. 187 ad 193 ed. Lucae 1739. Licuit quidem aliquo saltem post Christi mortem temporis intervallo caeremonialia Hebraeorum praecepta observare Act. Apostolor. cap. XV ver. 19 21, et ideo non statim mortifera evaserunt, donec Evangelium satis late diffusum ac propagatum esset, ut moriua synagoga cum honore sepeliretur. S. Thomas 1 2 q. 103 art. 4. Quam rem ita explicat. S. Augustinus epist. 82 num. 16 tom. 2 col. 195 indicatae editionis Venetae, sicut defuncta corpora necessariorum officiis deducenda erat (lex vetus) quodammodo ad sepulturam nec simulate sed religiose; non autem deserenda continuo vel inimicorum obtrectationibus tamquam canum morsibus, projicienda.

§. XXXIV. Ut a Deo procedit jus divinum ita humanum ab hominibus. Ejus autem tres sunt partes decreta Summorum Pontificum, Canones Conciliorum, et scripta, atque sententiae SS. Patrum. Romanam Ecclesiam matrem et magistram Ecclesiarum omnium, et Summum Pontificem Ecclesiae universae caput Christus ipse constituit Quare si quid ab eo decernitur in commune bonum, id tamquam a D. Petro decretum (1) tenendum a Christianis est, atque esse apud omnes legis loco debet. Feruntur a Pontifice leges ob commune bonum Ecclesiae vel nutu ipsius, vel adhibito consilio Cardinalium, et Episcoporum, aut motu pro