iudicium reservatos. Quae vincula quidnam essent vobis postulantibus, reposuimus, per vincula forte intelligendam esse cessationem ab illis malis, quae in homines antea exercebant, quin aeterno tamen supplicio vel ipsi plene obnoxii fiant. Nam subiunctum est illud in iudicium reservatos, id est, tum demum supplicio cumulatissime afficiendos.

13. Decimum tertium interrogastis, quaenam essent parvae illae et leves culpae, quibus medii tenentur. Et certiores facti, eas esse quae apud vos veniales appellantur, uti verbum otiosum et alia eiusmodi, reposuistis, fieri non posse, ut illae in iis maneant qui in caritate decesserint, cum huius simus opinionis, ut caritas, quae graviora deleat peccata, etiam leviora expungat. At vero nostra non est haec sententia, nec prorsus apud nos ne nomine quidem noscitatur: non enim per caritatem, sed per ipsam paenitentiam peccata ignosci dicimus. Quod perspicue ex eo colligitur, quod Ioannes Chrysostomus, etsi passim et frequenter in suis concionibus de paenitentia sermonem faciat, ita ut alter paenitentiae praeco post priorem illum eiusdem nominis praeconem habeatur, eiusque vim ac virtutem copiosissime exponat, nusquam tamen de caritate,, quod in paenitentibus inveniatur, commemoret. Et merito quidem. Nam si timor in caritate nullus est, ille vero qui timet, in caritate decedere non potest, timor autem est qui nos quam maxime ad paenitentiam incitat : profecto sequitur, praestantiorem esse paenitentia caritatem, quae virtutum perfectissima cum sit, non paenitentibus, sed eximia virtute praeditis congruit. Itaque opinionem illam nos non ex nobismetipsis protulimus, sed contra, cum vos dixisse-. tis, gravia et mortalia peccata a caritate utpote sibi contraria expungi, levia vero non item ab ea deleri posse; assertionem hanc tanquam improbabilem redarguimus. Ad paenitentiam vero quod attinet, illud edisserimus, paenitentiam, cum eorum sit quae ad aliquid sunt (aliquorum enim est, scilicet peccatorum), quorum delictorum sincere ac plene paenituerit,

τηρουμένους. Καὶ τὰς σειρὰς ' ὁποῖαί τινές εἰσιν ἐρωτώντων ὑμῶν, ἀπεκρινάμεθα, τάχα τὴν ἀπραξίαν τῶν προτέρων κακῶν, ἅπερ ἐνήργουν ἐν τοῖς ἀνθρώποις, σειρὰς χρῆναι νοεῖσθαι, τὴν κόλασιν δὲ καὶ αὐτοὺς ὅμως οὐ τελείαν * ὑπέχειν· πρόσκειται γὰρ 5 τὸ εἰς κρίσιν τηρουμένους, ὅπερ ἐστὶ τότε τὴν τελείαν κόλασιν ὑποστησομένους.

6

15

13. Τὸ τρισκαιδέκατον ἠρωτήσατε, τίνες εἰσὶν αἱ σμικραὶ καὶ · κοῦφαι τῶν ἁμαρτιῶν, αἷς οἱ μέσοι ἐνέχονται. Καὶ λαβόντες ὅτι αἱ παρ' ὑμῖν συγ- 10 γνωσταὶ καλούμεναι, οἷον ἀργὸς λόγος καὶ τὰ τοιαῦτα, μὴ δύνασθαι ταύτας μένειν ἐν τοῖς ἀπαλ λαττομένοις μετὰ ἀγάπης εἰρήκατε, διὰ τὸ ἀπόφασιν ἡμετέραν εἶναι, τὴν ἀγάπην ἐξαλείφουσαν 7 τὰ μείζω τῶν ἁμαρτημάτων, καὶ τὰ ἐλάττονα ἀπαλείφειν. Τοῦτο δὲ οὐχ ἡμετέρα ἐστὶν ἀπόφασις, οὐδὲ τὸ ὄνομα γνώριμον παρ' ἡμῖν ὅλως· οὐ γὰρ ἀγάπην 10, ἀλλὰ τὴν μετάνοιαν αὐτὴν εἶναι τὴν συγχωροῦσαν τὰ ἡμαρτημένα φαμέν. Καὶ τοῦτο δῆλον ἐξ ὧν ὁ Χρυ σόστομος Ἰωάννης πολλαχοῦ καὶ πολλάκις'' ἐν τοῖς 20 οἰκείοις λόγοις περὶ μετανοίας διδάξας καὶ δεύτερος κῆρυξ μετὰ τὸν συνώνυμον χρηματίσας τῆς μετανοίας καὶ 12 τὴν ἰσχὺν αὐτῆς ἱκανώτατα παραστήσας, οὐδαμοῦ τῆς ἀγάπης ἐμνημόνευσεν ὡς ἐν 13 τοῖς μετανοοῦ σιν εὑρισκομένης. Καὶ τοῦτο εἰκότως· εἰ γὰρ φόβος οὐκ 25 ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ, καὶ ὁ φοβούμενος οὐ τετελείωται ἐν τῇ ἀγάπῃ, φόβος δὲ ὁ τὴν μετάνοιαν μάλιστα 14 συνιστῶν, ὑπέρκειται ἄρα τῆς μετανοίας ἡ ἀγάπη, τελεωτάτη τῶν ἀρετῶν οὖσα, καὶ οὐ τοῖς μετανοοῦσι, τοῖς δὲ τελείοις κατ ̓ ἀρετὴν προσήκουσα. 30 Τὴν μὲν οὖν ἀπόφασιν ταύτην οὐχ ἡμεῖς παρ ̓ ἡμῶν αὐτῶν ἐξηνέγκαμεν, ἀλλ ̓ ὑμῶν τοὐναντίον εἰπόντων, ὡς ἡ ἀγάπη τὰς μεγάλας καὶ θανασίμους τῶν ἁμαρ τιῶν ὡς ἐναντίας αὐτῇ ἀπαλείφουσα, τὰς μικρὰς οὐ δύναται τοῦτο ποιεῖν, ὡς ἀπίθανον τὸν λόγον ἐλέγξα- 35 μεν. Περὶ δὲ τῆς μετανοίας ἡμεῖς φαμεν, ὡς ἡ 16 μετάνοια τῶν πρός τι τυγχάνουσα (τινῶν γάρ ἐστι, τουτέστιν ἁμαρτιῶν), ἐφ' αἷς μὲν 17 ἁμαρτίαις 18 γνησίως τε καὶ τελείως γίνεται, ταύτας καὶ δύναται

8. ἀπαλίφειν Λ. 9. ἀλλ ̓ οὐδὲ G.

- 14. μάλιστα ὁ τὴν μετ. R.

14. Τεσσαρεσκαιδέκατον 4 καὶ τελευταῖον ἦν τῶν ἠρωτημένων, εἰ τοῖς μετανοοῦσιν ἡμεῖς ἐπιτίθεμεν 10 ἐπιτίμια, καὶ τίνος χάριν. Λέγομεν οὖν, ὡς οὐ 5 πρότερον τὴν ἄφεσιν καὶ τὴν λύσιν δόντες, ὥσπερ ἔχομεν ἐξουσίαν παρὰ Θεοῦ, τότε τὰ ἐπιτίμια τάτ τομεν, ἀλλ' οὐκ ἄλλως τὴν ἄφεσιν δίδομεν ἢ μετὰ τοιούτων ἐπιτιμίων. Ποιοῦμεν δὲ τοῦτο διὰ πολλὰς 15 τὰς αἰτίας. Πρῶτον μέν, ἵνα διὰ τῆς ἐνταῦθα κακοπαθείας", ἣν ἑκὼν ὁ ἡμαρτηκὼς καταδέχεται, τῆς ἀκουσίου 8 τιμωρίας ἐκεῖσε ἀπαλλαγῇ· « οὐδενὶ γὰρ « οὕτω τῶν ἄλλων ὡς κακοπαθεία Θεὸς θεραπεύε « ται », φησὶν ὁ θεολόγος Γρηγόριος, « καὶ δάκρυσι « τὸ φιλάνθρωπον ἀντιδίδοται ». * Δεύτερον, ἵνα τὸ φιλήδονον φρόνημα τῆς σαρκός, ὃ τὴν εἰς Θεὸν ἔχθραν ἀπογεννᾶν” εἴωθε 10 καὶ πάσης ἁμαρτίας ἐστὶν αἴτιον, διὰ τῆς ἐπιπόνου ταύτης μεθοδείας11 ἐξαι ρεθῇ· τὰ γὰρ ἐναντία, φασί, τῶν ἐναντίων ἰάματα, 25 καὶ τὴν ἡδονὴν ἀνάγκη δι ̓ ὀδύνης ἀποβληθῆναι 12. Τρίτον, ἵνα δεσμός τις ᾖ καὶ 13 χαλινὸς τῇ ψυχῇ τὸ δοθὲν ἐπιτίμιον εἰς τὸ μηκέτι τοῖς αὐτοῖς ἐγχει ρῆσαι κακοῖς. Τέταρτον, ὅτι καὶ φύσει τὸ τῆς ἀρετῆς χρῆμα ἐπίπονον, καὶ δεῖ συνεθισθῆναι τοῖς πόνοις 30 τὸν εἰς ἕξιν αὐτῆς ἐλεύσεσθαι μέλλοντα, καθάπερ διὰ

20

τῆς ἡδονῆς εἰς τὴν ἁμαρτίαν ὑπώλισθε 14. Πέμπτον, ὅτι καὶ πίστεις λαβεῖν βουλόμεθα διὰ τῆς τοῦ δοθέντος ἐπιτιμίου καταδοχῆς, εἰ 15 τελείως τὴν ἁμαρτίαν ἐμίσησεν. Αὗται μὲν 16 αἱ τῶν ἐπιτιμίων αἰτίαι, καὶ 35 πλείονες ἴσως ἕτεραι. Πάντα δὲ αὐτὰ παρορῶμεν

ἐν οἷς τὸ χρεών κατεπείγει πρὸς τὴν ἀπὸ τοῦ σώματος ἔξοδον, ἀρκεῖν ἡγούμενοι τὴν τοῦ μετανοοῦντος ἐπιστροφὴν καὶ γνησίαν εἰς τἀγαθὸν

ea delere posse, quamvis omnium gravissima existant; quorum vero nullam curam habuerit, propterea quod eadem aut levia animo effinxerit aut oblivioni dederit, ea, quamvis levia videantur, nequaquam obliterari, sed illis delendis defunctum divina indigere miseratione, ut impetrata per Ecclesiae preces remissione, in salvandorum numerum referatur.

14. Decimum quartum et ultimum quaesitum fuit, num paenitentibus satisfactiones irrogemus, et cuius gratia. - Dicimus igitur, peccatorum remissionem absolutionemque non prius a nobis, pro facta a Deo potestate, impertiri, quam satisfactiones imponamus, sed remissionem neutiquam tribuimus nisi cum eiusmodi poenis. Sic autem agimus multis ex causis. Prima quidem est, ut peccator per molestiam his in terris ultro susceptam, illic invitam castigationem effugiat; « neque enim « ullus omnino cultus Deo perinde gratus est, <«<-ut afflictio», ait Gregorius Theologus", « et « lacrymis benignitas ab eo rependitur »>. Altera est, ut carnis sensus ad voluptatem * f. 70%. pronus, ex quo odium in Deum concipi omneque peccatum produci consuevit, hac laboriosa methodo adhibita auferatur; nam contraria, ut aiunt, per contraria curantur, et necesse est ut voluptas per dolorem evellatur. Tertia est, ut vinculi ac fraeni instar animae sit satisfactio irrogata, ne eadem in posterum committantur delicta. Quarta est, cum virtus natura sua laboriosa res sit, ille laboribus assuescat oportet, qui ad eiusdem habitum pervenire voluerit, quemadmodum per voluptatem in peccatum lapsus est. Quinta, ut paenitens irrogatam satisfactionem acceptando_argumenta nobis praebeat, prorsusne peccatum odio prosequatur. Atque hae quidem sunt satisfactionum rationes, et aliae forsan complures. Quae omnia praetermittimus, si 'qui urgente fato prope fuerint ut corpore solvantur, duo illa satis esse arbitrantes ad peccatorum remissionem, conversionem nimirum paenitentis et sincerum virtutis colendae propositum. Quamobrem illa tum remittimus pro facultate

5. οὐ sup. lin. P. 9. ἀπογενᾶν R.

PMQ.

14. ὑπόλισθε Ο : ὑπώλεσθαι R.

16. μὲν om. Μ.

nobis concessa, tum credimus a Deo condonari et quoad culpam ipsam et quoad poenam eorum causa luendam : quaecumque enim, inquit, solveritis super terram, erunt soluta et in caelis. Qua fide freti divinum Eucharistiae donum eiusmodi moribundis impertimur; siquidem ad bonam frugem se recipere et sinceram agere paenitentiam, penes animum est eius qui peccavit; at satisfactionem actu perficere, penes iudicium Dei est, qui hominem clam ex hac vita tollit; ac propterea misericors ille regis instar, pro sola sua misericordia, ei qui peccavit remissionem elargitur, quemadmodum etiam latroni", cum is extremum halitum mox redditurus tantum rogasset Christum, ut sui memor esset in regno suo, paradisum ipsum munificentissimus submini

stravit.

πρόθεσιν ἐπὶ τὴν τῶν ἡμαρτημένων ἄφεσιν. Διὰ τοῦτο καὶ ἀφίεμεν αὐτὰ κατὰ τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν ἐξουσίαν καὶ παρὰ Θεῷ ἀφεῖσθαι πιστεύομεν αὐτά τε καὶ τὴν ἐπ' αὐτοῖς τιμωρίαν ὅσα γὰρ

3

φησίν ἐὰν λύσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυ- 5 μένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς), καὶ εἰς ἐχέγγυον τούτου τὴν θείαν δωρεὰν τῆς εὐχαριστίας 4 ἐπιδίδομεν τοῖς οὕτως ἀπαλλαττομένοις· τὸ μὲν γὰρ ἐπιστρέψαι καὶ μετανοῆσαι 5 γνησίως ἐν τῇ γνώμῃ κεῖται τοῦ ἁμαρ τήσαντος· τὸ δὲ μὴ πληρῶσαι τὸ ἐπιτίμιον ἐν 10 τῇ κρίσει τοῦ Θεοῦ ἐστι τοῦ τὸν ἄνθρωπον ὑπεξαιροῦντος τοῦ βίου, καὶ διὰ τοῦτο βασιλικῶς ὁ φιλάν θρωπος ἐκ φιλανθρωπίας μόνης τὴν ἄφεσιν τῷ ἡμαρτηκότι χαρίζεται, καθάπερ καὶ τῷ λῃστῇ πρὸς ἐσχάταις ἤδη ταῖς ἀναπνοαῖς μνήμην ἐν τῇ βασιλείᾳ 15 μόνον αἰτησαμένῳ τὸν παράδεισον αὐτὸν ὁ μεγαλό δωρος ἐπεδαψιλεύσατο.

a) Mat. XXIII, 18.

Scala paradisi, gr. XXV

=