Page images
PDF
EPUB

culpa damnum intulit, etsi forsan levissima; cum in 1. Factum, ff. de Regul. juris expresse habeatur, quod factum cuique suum, non alteri nocere debet. (8. Unde si animal tuum absque alia culpa tua damnum alicui intulit, v. g. percutiendo, vel occidendo animal proximi, aut segetes depasceudo, teneris pro noxa damnum illatum resarcire, vel dare damnificato illud animal, quod damnum intulit, l. 1, ff. Si quadrupes pauperiem. Si mancipium tuum ex sua, sed absque culpa tua, intulerit damnum, teneris pro noxa tradere mancipium, vel totum damnum reparare, 2. Instit. ff. et Cod. de "noxalibus actionibus. Si per incuriam non extinxisti ignem, ex quo fuit domus combusta, teneris ad reparandum damnum; arg. leg. Si servus, § Ši fornicarius, ff. ad l.

(1) In libris Pandectarum lib. 9, tit. 1, titulus prostat, Si Quadrupes pauperiem fecerit. Tit. 3. De kis qui dejecerint, vel effuderint. Ac de Noxalibus actionibus, tit. IV, laud. lib. ix, ubi variis legibus cavetur; quod si quadrupes pauperiem (h. c. damnum sine injuria facientis datum, uti exponit Ulpianus leg. 1, lit. laud,), fecisse dicatur, jubet legum auetoritas, aut dari id, quod nocuit, id est animal quod noxiam (h. e. delictum) commisit; aut æstimationem noxia offerre. Et tit. 3: De his qui dejecerint, etc., decernitur: unde in eum locum, quo vulgo iter fiet, vel in quo consistetur, dejectum, vel effusum quid erit, quantum ex ea re damnum datum, factumque fuerit, in eum, qui ibi habitaverit in duplum judicium dandum. › Et tit. 4. de Noxal. Action. Noxales porro Actiones appellantur, quæ non ex contractu, sed ex noxa ac maleficio servorum adversus nos instituuntur; quarum actionum vis et potestas hæc est, ut si damnati fuerimus, liceat nobis deditione ipsius corporis, quod deliquerit, litis æstimationem evitare (leg. 1, tit. laud.). In hisce ergo illud nobis accurate inspiciendum erit, quando ex hujusinodi damnis domini, aut habitatores ad illorum reparationem astringantur in foro præsertim conscientiæ. Que quidem, quia paulo obscurius ab Auctore nostro indicantur, idcirco enucleatius erunt nobis tradenda. Itaque,

Dico 1. Spectato jure naturali, paterfamilias, aut dominus ad illud tantummodo reparandum damnum erit astringendus, cujus ipse voluntaria causa extitit per injuriam. Quando enim animal, aut mancipium nocuit, quod ut a nocendi periculo possit avertere, Bihil debita intermiserat paterfamilias diligentia, quidquid damui secutum inde fuerit, ipsi voluntarium censeri non potest; ac proinde jure naturæ ab omni culpa, et pœna reparationis immune. Hinc si animal ferum, quod custodia inclusum, et catenis illigatum detinebatur, disruptis vinculis, e custodia emerserit, damnumque aliis attulerit, istud a domino reparandum non erit; siquidem,licet ille, qui occasionem damni dat, damnum videatur dedisse; secus tamen in illo dicendum, qui ut non accideret, nihil omisit de contingentibus. Cap. Si culpa ull. de Injuriis, et vide Pontas in suo Dictionar. Časuum Conscient. V. Restitutio Cas. 173. Gabrielem Antoine, aliosque.

Dico 11. Spectato jure positivo, si nulla intercesserit domini, aut patrisfamilias culpa, causam aut occasionem præstans danno alieno; hac in hypothesi ad illud præstandum non tenetur, nisi post Judicis sententiam.

Dixi post judicis sententiam. Etenim hujusmodi Jeges non videntur receptæ cum tanto rigore, ut quisque teneatur ante judicis sententiam ad subeunđam pœnam in reparationem damni, aut illam in semetipso exequendam, propter actionem, quæ cul

Aquiliam. Si inconsiderate nullo dato prius signo aliquid dejecisti ex alto, vel de domo, aut navi projecisti, unde alicui transeunti, aut adstanti damnum est illatum, teneris ad resarciendum; 1. 5, Statuitur 4. Instit. 1. Stipulator, ff. ad Leg. Aquiliam, in qua expresse dicitur: Culpam esse, quod cum a diligente provideri poterit, non esset provisum. Sic Caupo, Nauta, Stabularius, etc., in cujus domo, navi, stabulo, etc., furtum est factum, tenentur ad reparandum damnum causatum ab iis, quorum opera usi sunt; ). Item exterior 3. Instit. de Obligat. ex quasi delicto, leg. ultim. ff. Nauta, Caupones, Stabularii, etc. Et sic de aliis hujusmodi (1).

(9. Damnificatio inculpata dicitur, quando nulla omnino culpa interveniente damnum infertur; vel quia damnificans non est capax

pæ adscribi non potest. Rem enim, quæ culpa caret, in damnum vocari non convenit; uti legum præscripto edocemur. Ita gravissimi Theologi, atque Canonici juris interpretes. Lege Pontas verbo Restitutio, Casu 170 et 171. Cum vero Judex suæ sententiæ auctoritate dominum, aut patremfamilias ad reparationem damni adstringat; etiamsi nulla ipsorum culpa, aut incuria intercesserit, unde consecutum damnum dici possit; nihilominus ipsi in foro conscientia obtemperare tenentur justæ judicis sententiæ, damnum irrogatum reparando, aut ipsum animal exhibendo. Hujusce autem rei ea est ratio, quia Judicis isthæc sententia non innititur, aut fundatur in præsumptione culpæ, aut negligentiæ; sed in legibus, quæ ita sanxerunt, ut communi bono, et publicæ civium tranquillitati prospiceretur, ac domini ipsi inde diligentius caverent, ne per suos damnum aliis inferretur. Vide Pontas loc. cit. Antoine Tractat. de Justitia et Jur. cap. 3, qu. 14.

Dico III. Si reapse neque per tuum animal, aut mancipium alteri damnum fuerit importatum; sed omnino aliunde, tunc sane neque in conscientiæ foro adstringi poteris aut ad resarciendum damnum, aut ad ipsum animal vel mancipium exhibendum : neque etiam Judicis accedente sententia. Judex siquidem hac in hypothesi falso præsumit detrimen tum, aut damnuin fuisse irrogatum a tuo animali, vel mancipio; quapropter peccati reus non reputaberis, si remoto scandalo, hujusmodi pœnæ non commeritæ te subduxeris. Præsumptio enim, cedit veritati in foro conscientiæ, uti unanimi consensu docent Theologi.

Demum animadvertendum discrimen inter animalia, quæ naturali feritate commota noxiam, sive damnum inferunt, et illa quæ præter consuetudinem cæterorum ejusdem speciei animalium, sed tamen sua sponte nocent. Etenim in istis tantummodo, uti docet Ulpianus, hujusmodi, de qua diximus, actio locum habebit. In bestiis vero, quæ propter naturalem feritatem damnum afferunt, hæc actio cessabit; leg. Si Quadrupes 1. ff. Si quadrupes pauperiem,etc. § 10. Quare si ursus aufugerit, ac proinde nocuisse noscatur, non poterit quondam ejus dominus conveniri, quia desinit dominus esse, ubi fera evasit. Leg. Quod enim 3. § 2. ff. de Adquirend, rer. Domin. Ubi tamen id accidisset propter incuriam ipsius domini, tenebitur iste irrogatum quodcunque damnum reparare; neque sufficit animal ipsum, si adhuc forte retinetur, exhibere ad sui liberationem. Hinc perquam recte Gregorius IX. laud. capit. ultim. Si culpa de Injuriis, etc. Quod tamen, inquit, ad liberationem non proficit (h. e. non sufficit exhibere ipsum animal quod nocuit) si fera animalia, vel quæ consueverunt nocere, fugissent, et quam debueras, non curasti, adbibere diligentiam. Vide Pontas Cas. 175. (EDIT. NEAP.)

culpæ, ut si infans vel furiosus domum incendat: cap. Illud relatum 2. caus. 15. quæst. 1. et leg. Sed etsi, ff. ad Legem Aquiliam; vel quia damnificans in præcavendo damno alterius prius omnem diligentiam adhibuit; cap. Si culpa 9. de Injuriis et damno dato, ibi: «Sane licet qui occasionem damni dat, damnum videatur dedisse, secus est tamen in illo dicendum, qui ut non accideret, de contingentibus nil omisit, » et § 4 et 5. Institut. de Lege Aquilia; vel quia justa causa est `damni inferendi, ut cum domus incensa, in parte nondum ardente destruitur, aut ædes contiguæ, ne ignis latius diffusus majus damnum inferat; aut cum in bello justo hostibus damna inferuntur, quia omni jure vim vi repellere licet; 1. Scientiam, ff. ad Legem Aquiliam, aut cum quis in suo fundo fodiens vicini fontem avertit, si non animo nocendi vicino, sed suum agrum meliorem faciendi, id facit, textu expresso in l. 1. § Denique Marcello, ff. de aqua pluviali arcend. quia nullus videtur dolo facere, qui suo jure utitur; 1. Nullus, de regul. juris et nemo damnum facit, nisi qui id facit quod facere jus non habet.

(10. Ex dictis colliges primo, illum teneri in foro conscientiæ ad reparandum damnum alteri illatum, qui illud causavit, nedum per damnificationem culpata culpa Theologica, et proprie dicto peccato, ut expresse statuitur cap. Si quis 6. cap. Olim 7. c. Si culpa Lua 9. de Injuriis et damno dato, sed etiam per damnificationem culpata culpa civili, seu juridica lata. Et ratio est, quia culpa civilis,seu juridica lata supponit gravem culpam Theologicam, cum late culpabilis juridice omittat illam diligentiam, et cautelam communiter ab hominibus suæ conditionis adhiberi solitam pro avertendo gravi damno proximi, ad quod grave damnum proximi avertendum quilibet jure naturæ tenetur, adeoque si illam omittat, censetur causa moralis illius damni, et hoc ipso Theologice fit culpabilis. Ita Innocentius cum aliis interpretibus in cap. Sicut 6. de Homicid. Silvester verb. Culpa, n. 5. et 6. Molina disp. 333. num. 7. Palao tract. 23. disp. 3. p. 1. n. 7. ét communis aliorum.

(11. Colliges secundo, neminem (præscindendo a contractu) teneri in conscientia ante sententiam Judicis ad resarciendum damnum alteri illatum per damnificationem civilem, seu juridicam solum levem, et levissimam. Et ratio est, quia si leges, et maxime citatæ supra num. 7 et 8, aliæque consimiles imponerent obligationem in conscientia solvendi ante sententiam Judicis, essent nimis rigidæ, attenta hominum fragilitate; et cum nemo reperiatur, qui propter culpam juridicam solum levem, et levissimam sponte sua restituat, innumeros laqueos injiceret conscientiis absque necessitate boni communis, cui sufficienter, et abunde satis fit obligando ad damua resarcienda post sententiam. Sic Lugo tom. 1, disp. 8, sect. 3, num. 47. Lessius

lib. 2, cap. 7, n. 44. Molina tom. 3, disp. 712, num. 6. Haunold tom. 2, n. 172 et 176. Esparsa quæst. 26. La Croix lib. 3, p. 2, n. 163. et alii passim. (12. Nec valet dicere, quod si tales damnificantes non tenerentur in conscientia ante sententiam Judicis, ergo neque post ipsam tenebuntur, cum potius. ipsa sententia censenda esset injusta. Non valet, inquam, quia negatur absolute consequentia; sæpe enim Judices auctoritate Legis decernunt per sententiam aliquam restitutionem, quæ ante sententiam non erat debita. Cum enim Leges statuentes debere resarciri damna illata etiam ex culpa juridica levi, et levissima, justissimis de causis sint positæ; partim ut quilibet magis invigilet, ne sua, vel suorum culpa damnum aliquod proximis inferatur, sicque pax communis, et publica civium quies, atque indemnitas bonorum suorum conservetur, partim ut præcaveatur innumeris fraudibus, et malitiis hominum, quæ in foro externo sunt difficilioris probationis; sententia Judicis conformiter dictis Legibus lala, merito etiam in foro conscientiæ obligat, non obstante quod ante eam necdum adfuerit talis obligatio resarciendi damnum ex culpa mere civili, vel levissima, et sine omni culpa Theologica illatum.

(13. Colliges tertio, doli, seu culpæ Theologica incapaces in nullo foro teneri ad resarciendum aliquod damnum; cap. Illud relatum 2, caus. 15, qu. 1, et l. Sed etsi, ff. ad Legem Aquiliam. (14. Sic nec tenentur ad resarciendum damnum, qui adhibuerunt debitam diligentiam pro illo avertendo, cap. Si culpa 9. de Injuriis et damno dato, juncto §4 et 5. Institut. de Lege Aquilia, cum concordantibus. (15. Sic non tenentur ad dainnum resarciendum, qui illud causarunt utendo jure suo; 1. 1. § Denique Marcello. ff. de aqua pluviali arcend. 1. Nullus, de Regul. juris. Vide supra num. 9. (16. Ste in nullo foro tenetur aliquis resarcire damnum,' quod casu omnino fortuito, qui prævideri, et evitari non potuit, contigit; c. Cum gratia unic. de commodato, et l. 1. § 4 de obligat, et action.

ADDITIONES EX ALIENA MANU.

(17. De damno, an rebus licite inferri quandoque possit, utilis est investigatio. Optime vero illustravit hoc argumentum Strykius Juridic. dissert. tom. 5, disput. 5, per tot. Octo autem sunt hujus disputationis capita totam materiam exhaurientia. Primum ita conceptum est: Generalia Damni liciti exhibens. Secundum : De Damno rebus alienis licite illato in extruendo. Tertium: De Damno rebus alienis licite illato in destruendo. Quartum: De Damno rebus alienis licite illato in auferendo. Quintum : De Damno rebus alienis illato, intercipiendo, et avertendo. Sextum : De Damno rebus alienis licite illato, contrahendo. Septinum: De Damno rebus alienis licite illato, immittendo. Octavum: De Damno rebus alienis licite illato, omittendo.

[blocks in formation]

1. ad 18. Decani nomine quid veniat apud Justinianum. - 19. ad 21. Decani in Christianis EccleDecanus. - 25. In Cathesiis. 22. ad 24. Apud Monachos.

(1. Inter Ministerianos Romani quoque antiquitus suos cognoverunt Decanos. Hinc tum in Theodosiano tum in Justinianeo Codice de Decanis titulus inscribitur. Quodnam tamen exercerent munus, non satis liquet, omnesque inter se super hoc dissentiunt juris Interpretes, et Historici. (2. Cujacius eos humandis corporibus addictos putat ex Novell. 59. quem sequitur Burg. in lib. elector. cap. 14. Si tamen quod sentio licet candide proponere, aliud ex dicta Novelia colligendum opinor. (3. Omisso enim examine super illis verbis relatis in d. Novella cap. 5. Qui lecto ministrant Decani, quæ aliud Decanorum officium videntur indicare: omisso pariter quod nomen Decani numquam humantes mortuorum corpora apud Latinos scriptores significet, (4. cum proprio appellarentur nomine aut Copiate utin Cod. Theod. leg. 1. de lustral. collat. et leg. 15. de Episcop. aut Vespilliones, ut apud Martial. ep. 87. Sueton. in Domit. cap. 17. (5. omisso quod Libitinarii appellabantur, qui funerum gerebant curam. Duaren. de instit. action. cap. 2, tom. 3, pag. 449. coll. 2, in princ. his, inquam, omissis, non satis compertum est cur ultimum humandorum corporum Decanis tribuatur ex dicta Novell. officium, dum in eadem ante etiam Clericos, et Canonicos nominantur: (6.« Distributio fiat el Decanis, et Asceteriis, et Canonicis, et Acolythis; » iisdemque majus quam reliquis decernitur stipendium: (7. « Decanis quidem per singulos menses centum octoginta duos solidos, Asceteriis autem nonaginta duos solidos, et Acolythis nonaginta unum solidos, et Canonicis triginta et quinque solidos, » cap. 2. in fin.

(8. Asceteria porro vocabantur Moniales illæ quæ in funeribus psallebant. Vicat. Vocabul. jur. verb. Asceterium. Idemque munus exercebant Acolythi et Canonici. Dum itaque Justinianus in istorum numero prinos recenset Decanos, verosimilius videtur, eos non humandis corporibus, sed parandis peragendisque defunctorum exequiis fuisse destinatos. Hinc in relata Novell. legitur

cap. 2. (9. « Quod hactenus datum est laborantibus circa funerum exequias deinceps detur,etc., Decanis, Acolythis, » etc. (10. Eoque rectius quia hoc Collegium a Justipiano institutum non fuit, sed longe antea in usu erat, ut ex Cod. Theod de Decanis. (11. Super his alii alia docent. Pancirol. in not. Imper. cap. 90. hos putat fuisse Cubicularios, qui Principis personam curabant. Apud Marcellinum lib. 14. (12. Ministri vocantur Tori, nec ideo inverosimile est ipsos eosdem fuisse, quos Cubiculariorum Decuriones appellat Sueton. in Domit. c. 17. (13. De quibusdam Decanis ex Palatio missis meminit etiam D. Ambrosius lib. 5. p. 33.

(14. Decanus autem nuncupabatur ille qui decem præerat viris. Veget. 1. 2. cap. 7. ideoque arbitror, nomen Decani, et Decurionis idem fuisse, ex eoque originem duxisse, quod decem præessent viris, quemadmodum Centuriones a centum viris, quibus præerant, nomen habuerunt. (15. Värr. de ling. lat. lib. 4. (16. Cum vero Decani numero plures essent hinc Decanorum corpus conficiebant, de quo lib. unic. Cod. Theod. de Decan. (17. Ex eorum Collegio quatuor creabantur Primicerii biennales, quo tempore elapso ad illud non revertebantur officium, sed sequentibus in ordine Secundoceriis, Tertioceriis, Quartoceriis locum relinquebam leg. 1. Cod. de Decan. ibique Brunem. (18. Ipsi a decem viris eorum auctoritati commissis exposcebant obsequium, in Decanos vero Officiorum Comites, vel Magistri jurisdictionem exercebant.

(19. Horum exemplo, ni fallor, in Christianis Ecclesiis Decani constituti sunt, quod etiam de aliis Ethnicorum consuetudinibus ad Christianorum mores accommodatis factum apparet. (20. Isti dum Populus publicam in die Cinerum susceperat pœnitentiam Clericos præcedebant, eumdemque populum in Ecclesiam introducebant In die vero Paschatis eosdem similiter Ecclesiæ Iminibus repræsentabant. Cap. in capite distinct. 50. et cap. 7. de Offic. Archidiac.

§ 6. (21. Eodem pariter retento nomine, introductus fuit Primicerius, qui caput erat Acolythorum, Lectorum, et Psalmistarum Cap. Perlectis § Ad Primicerium 13. distinet. 25.

(22. Monachi adhibuerunt primi Decanos, quorum plerumque numerus pro Monachorum numero insignis erat, cum ad veterum Decanorum similitudinem decem tantum Monachis præessent, ut ita exactior esset in eosdem cura. (23. Post Abbatem, et Præpositum primum obtinebant locum Van. Espen. Jur. Eccles. part. 1. tit. 11. cap. 2. §1. Thomassin. de veter. et nov. Eccles. Discipl. lib. 3. c. 66. § 8. (24. Dum ob Monachorum numerum in eodem Monasterio plures erant Decani, eorum senior, absente Abbate et Præposito, primum dignitatis gradum consequebatur, ipsorumque universam gerebat curam.

(25. Non multo post in Ecclesiis etiam Cathedralibus Decanorum dignitas inter Monachos Monastico adhuc more viventes introducta fuit, qui primo Præpositis inferiores erant, sed tractu temporis in plerisque Capitulis cum Præpositi, omissa quasi omnino rerum spiritualium cura, rebus tantum temporalibus incumberent, hinc Decani Sacrorum, et disciplinæ Ecclesiasticæ in choro præsertim curam soli exercere cœperunt. Schmidt Thesaur. jur. Eccles. dissert. 4. § 19. eorumque vigilantia in accurata a Canonicis exigenda Ecclesiasticæ disciplinæ observantia adeo processit (si fides habenda est Anton. Matthæi de nobil. lib. 2. cap. 40.) ut interdum delinquentes fustibus quoque cædi mandarent.

(26. Quidquid tamen sit, in dubium verti nequit, quin animarum cura de jure communi illis fuerit commissa cap. 7. § 2 de Election. et Elect. potest. De jure vero speciali, et consuetudinario tantam in nonnullis regionibus consecuti sunt auctoritatem, ut in multis actibus Episcopalem quasi adaquent jurisdictionem. (27. In Ecclesiis quippe Gallicanis, Decanum ex consuetudine habere jurisdictionem in Capitulum, et in magnam partem Cleri, testatur Van Espen. Jur. Eccles. 1. 1. tit. 11. cap. 2. num. 6. (28. Idem refert de plerisque Hispaniæ Capitulis Fagnan. in cap. Irrefragabili 13.

Excessus de offic. Judic. ordin. num. 21. (29. Ita et causas in prima instantia cognoscunt, licet hac de jure communi sint jurisdictioni destituti, Van-Espen. jur. Eccles. part. 1. tit. 4. cap. 5. (30. Quas tamen hoc non obstante privilegio definire nequeant controversias statuit Concil. Trident. sess. 24. cap. 20. de reform. (31. Cæterum particularia proprii Capituli negotia gerunt, uti speciale Canonicorum caput illos convocant, directorium habent, eorum vota exquirunt cum iisdem deliberant, et inde decretum signant, quin hodie in plerisque saltem Capitulis, Præpositus nisi vocatus interveniat Schmidt. d. Thesaur. Jur. Eccles. dissert. 8. § 11. in not. Thomassin. loc. cit.

(32. In Ecclesiis Trevirensibus Parochi infra annum a die electionis juramentum

Decanis præstare debent, ipsis obedientiam polliceri, et alia quamplurima tum a Parochis tum a Clericis, sive Beneficiatis sive non, sive Regularibus, sive Sæcularibus solent præstari. (33. Parochiales Ecclesias Decani quotannis visitant, quod privilegium, ubi consuetudo legitime introducta vigebat, confirmavit Concil. Trident. sess. 24. cap. 3.. de reform. Quæ in universa pene Germania observatur consuetudo, et alia plura vi-. denda apud Schmidt. d. Thesaur. jur. Eccles. dissert. 8. a § 7. ad fin: (34. His autem seclusis peculiaribus cujuscumque Capituli statutis, licet primum obtineant gradum in Capitulo, non tamen in suffragiis ferendis, uti et in reliquis jura habent majora, quam cæteri Canonici, ut de Capituli Osnaburgensis Decano definivit Sacra Rota coram Crispo dec. 301. n. 21.

(35. Decanorum electio de jure communi ad Episcopum, et Archidiaconum pertinet cap. 7. de offic. Archidiac. (36. De jure vero particulari, et consuetudinario ad Capitulares Pastores, præsente et confirmante Archidiacono, vel ad Canonicos simul congregatos, confirmante Episcopo spectat. Thomassin. de vet. et nov. Eccl. discipl. lib. 3. c. 66. § 15. (37. Promoveri autem ad hanc dignitatem non potest nisi qui ejusdem Ecclesiæ Canonicus sit, et in Presbyterum ordinatus cap. 1. distinct. 60. « Nullus Episcopus in Ecclesia sua nec Archipresbyterum, aut Decanum, nisi Presbyteri sint. ordinare præsumat, » et cap. 2. distinct. eadem.

(38. Sed cum non in omnibus Capitulis, et Collegiatis idem eligendi modus, eædemque in Decanis confirmandis adhibeantur solemnitates, de quibus Schmidt. loc. cit. in not. ad § 23. et Vicat. Vocabular. jur. in verb. Decanus, non eamdem exerceant jurisdictionem, non denique idem dignitatis gradus reputetur, ideo inspiciendæ in primis sunt peculiares cujuscumque Capituli constitutiones, et consuetudinés legitime introductæ, deinde consulendi erudite non minus, quam accurate de Decanis agentes VanEspen. Thomassin. Pancirol. Schmidt. loc. super citat. Willemberg. dissert. de Decan.. Barbos. jur. Eccl. lib. 1. cap. 21. et cap. 26.

(39. Hactenus dicta tum urbanos, tum rurales respiciunt Decanos de quibus omillendum non est, quoddam ruralium adhuc Decanorum in Italia superesse vestigium. Adeo in dies Fidelium numerus augebatur, ut propter locorum distantiam cum non ita. facile Parochiales Ecclesias adire possent et Ecclesiasticis interesse officiis, (40. bine Alexander III. alias erigi mandaverit Ecclesias, et dolari ex redditibus Ecclesiarum actu existentium, a quibus ideo recentiores Ecclesiæ, (41. tum quoad electionem Parochi, quæ ad Matricis Ecclesiæ Rectorem pertinebat, tum quoad alia nonnulla obsequia dependebant c. 3. de Eccles. ædific. (42. Tunc, ut opinor, veterum Ecclesiarum Rectores a recentioribus cœperunt distingui, illis dato nomine Plebanorum, vel Archipresbyterorum, prout hodie vocantur, his vero simpliciter Parochorum. Quamquam

lec antiquior denominatio videtur. Legitur enim c. 64. distinct. 50. « Ibi adesse debent Decani, id est Presbyteri Parochiarum, » ex quibus verbis colligi potest usque tunc hanc in Ecclesia dignitatem locum habuisse. (43. Lapsu temporis auctoritatem, qua Matricis Ecclesiæ Rectores in simplices Parochos pollebant, paulatim amiserunt, nec aliud nunc retinent, quam jus quoddam præeminentiæ, et jus baptizandi inferioribus Parochis ut plurimum non concessum.

(44. Non ita tamen Murator. sopra l'antichità Italiane tom. 1. diss. 10. Hic vir cæteroquin doctissimus antiquiori ævo, eos fuisse arbitratur Decanos, quibus Ecclesiarum baptizandi jure destitutarum regimen erat commissum, subditosque fuisse Centenariis, seu Centurionibus. (45. Cum enim anno 595. a Clotario II. Francorum Rege, ut ipse refert, cujuscumque Civitatis Agrum in Centenas, seu Centurias, et Decurias, seu Decanias fuerit divisum, inde colligit laudatus Auctor, Decuriones, seu Decanos decem familiis, Centenarios vero seu Centuriones centum familiis præfuisse, ideoque illos inferiores, hos vero digniores Ecclesias obtinuisse. (46. Sed tanti Auctoris pace dicam, in toto Canonici juris corpore hujus divisionis vestigium non reperio, ideoque non satis probata ejus mihi videtur opinio. Primo constat, ab anno usque 438. quo evulgatus fuit Codex. Theod. Jac. Goth. Proleg. Cod. Theod. cap. 1. 2. 3. Struv. Histor. jur. Roman. cap. 2. § 12. (47. hos Centenarios, qui Plebis sibi usurpabant distributionem, fuisse Imperatorum auctoritate sublatos leg. Sacerdotales 20. Cod. Theodos. de Pagan. in fin. «< Chiliarcas insuper, et Centenarios vel qui sibi plebis distributionem usurpare dicuntur, censuimus removendos, ita ut capitalem sententiam non evadat qui, » etc. Ex his sequitur ante Clotarium Centenarios quidem fuisse, sed a Theodosio sublatos, quin appareant deinde in primævam dignitatem saltem in Ecclesia restituti.

(48. Profecto in citato cap. 64. distinct. 50. recensentur variæ Ecclesiasticæ dignitates, quæ animarum Curam habentibus conferebantur, nec centenariorum fit mentio, sed expresse traditur Decanos fuisse Archipresbyteros Parochiarum : « Decani, id est Archipresbyteri Parochiarum; » et tamen hæc constitutio paulo anterior est Clotarii temporibus, cum desumpta fuerit ex concilio Agathensi habito anno 506. sub Pontificatu S. Symmachi. (49. Anno 904. Joannes Papa IX. in Synodo Ravennate mandavit, uta sicut Episcopus Matrici Ecclesiæ præest, ita Archipresbyteri præsint Plebibus, cap. 4. de Offic. Archipresbyt.» (50. Nullum pariter centenariorum verbum legitur apud Alexan

SUMMARIUM.

drum III. qui anno 1170. novam Ecclesiarum erectioneni demandavit, in quarum caput constituebantur Rectores veterum Ecclesiarum: « Providens tamen ut competens in ea honor pro facultate loci Matrici Ecclesia servetur. cap. 3. de Eccles. edific. et repa. rand. Sed si a Clotarii usque temporibus honores, et obsequia ab inferioribus Parochis Ecclesiæ matrici debebantur, quomodo polerant deinde iterum concedi? Anno tandem 1198, (51. Innocentius III. nonnullis Ecclesiasticis dignitabus jurisdictionem præfiniens expresse docet Archipresbyteris à pluribus fuisse Decani nomen tributum. Archipresbyteri autem, qui a pluribus Decani nuncupantur, » cap. 3. de Offic. Archidiac, sive igitur anteriora, sive posteriora Clotario inspiciamus tempora, manifestum est Archipresbyteros et Plebanos recentes veterum Decanorum loco habendos esse. Altaserra Ecclesiast. Jurisdict. lib. 8. cap. 18. per tot.

(52. Rectius fortasse cum Duareno de Sacros. Eccles. Minist. et Benefic. lib. 1, cap. 9, in fiu. tom. 4, dixisset Archipresbyteros, et Plebanos Chorepiscopis fuisse subrogatos, quorum propterea munere tunc fungebantur. (53. Chorepiscopi enim ita dicti a græco vocabulo choros, quod vicum vel pagum latine significat, ab Episcopis urbanis certis vicis, et pagis præficiebantur, et Episcopalis jurisdictionis in nonnullis actibus participes erant. Duaren. loc. cit. (54. De his meminit Leo Papa I, ab anno usque 440, in cap. 4, distinct. 68, ubi recensentur ea quæ ad eorum jurisdictionem non pertinebant. (55. Sed cum paulatim omnia Episcopalia jura sibimetipsis arrogare contenderent, hinc anno 794. (56. Leone III, Pontifice, et Carolo Magno Imperatore ejecti a Gallia fuerunt. Fleury, part. 1, instit. c. 18, n. 5. (57. Sæculo vero XI. Damaso Papa II, cum Chorepiscoporum arrogantia ferri amplius non posset, eorum munus fuit undique sublatum et antiquatum. Cap. 4 et 5, distinct. 68, Gagliard. Instit. Canonic. lib. 1, tit. 24, § 24.

(58. Sacræ Rotæ Tribunal suum quoque habet Decanum, qui Collegii caput est, et jurisdictionalibus nonnullis actibus distinguitur. (59. Is in locum deficientis Auditoris alium Auditorem subrogare potest. Rot. cor. Cels. decis. 221, n. 1, et in æquali suffragiorum numero ea pars prævalet, pro qua ipse suum tulit suffragium. Rot. in recent. part. 18, dec. 81, n. 20. (60. Longum esset si de omnibus Prælatorum Collegiis quibus præficiuntur Decani, sermo habendus esset, sed cum hujusmodi Decani honoris potius, quam jurisdictionis primatu perfruantur, ideo non est cur diutius super illis disserendo immoremur.

DECIME.

[blocks in formation]
[blocks in formation]
« PreviousContinue »