rent in eum, quo illum tangerent, quotquot affligebantur. 11. Et spiritus immundi, quum illum vidissent, procidebant ei, et clamabant, dicentes, Tu es Filius Dei. 12. Et vehementer interminabatur eis, ne se manifestum facerent.

LUC. VI. 11. Ipsi autem repleti sunt amentia, et colloquebantur inter se, quidnam facerent Iesu.

Matth. 14. Porro Pharisaei ceperunt consilium. En, quam pertinax furor reprobos ad resistendum Deo impellat. Nam convicti suam virulentiam magis ac magis profundunt. Hoc certe detestabile monstrum est, quod primarii Legis doctores, qui gubernacula Ecclesiae tenebant, latronum instar per caedes grassantur. Sed ita accidere necesse est, quoties huc prorupit hominum malitia, ut exstinctum cupiant quicquid adversum est eorum libidini, quamvis ex Deo sit. Quod fuga elabitur Christus, timori imputandum non est. Neque enim animosior factus est temporis successu, sed eadem Spiritus fortitudine, dum fugit, praeditus erat, qua se postea ultro ad mortem obtulit. Atque haec pars exinanitionis eius fuit, quam ad Phil. 2, 7. laudat Paulus, quod quum miraculo in promptu haberet vitam suam tueri, fugiendo infirmitatem nostram subire maluit. Porro non alia de causa mori distulit, quam quia nondum opportunum tempus et a Patre decretum venerat. Interea perspicuum est, coelesti potius virtute servatum fuisse quam fuga: neque enim hostibus difficile erat in eum secessum, quo se contulit, penetrare: nec se in tenebras abdidit magnum comitatum secum trahens, et miraculis nobilitans locum istum, sed tantum ab eorum conspectu se subduxit, ne rabiem acueret. Marcus addit, consilium eos captasse cum Herodianis, quos tamen pessime oderant. Nam quum videri vellent publicae libertatis custodes ac vindices, necesse erat, ut capitale dissidium ex professo cum tyranni ministris exercerent: praevalet tamen furiosum Christi odium, ut non modo cum alienis conspirent, sed familiariter se insinuent in eorum gratiam, a quorum congressu alias abhorrent. Nam quum impietas huc illuc homines raptando in diversas partes agat, uno tamen consensu eos in certamen cum Deo committit. Ita nullae inimicitiae obstant, quominus manum porrigant alii aliis ad oppugnandam Dei veritatem.

16. Et interminatus est. Aliud quiddam magis speciale ponit Marcus, quod spiritus immundos compescuerit, qui clamabant ipsum esse Filium Dei. Causam vero alibi ostendimus, cur eiusmodi testes non admiserit. Neque tamen dubium est, quin divinitus extorta fuerit diabolis haec confessio: sed postquam ostendit Christus, imperio suo esse subiectos, merito simul a testimonio depulit. Sed latius patet, quod dicit Matthaeus: nempe quod Christus signorum, quae edebat, famam spargi vetuerit, non quod eam penitus supprimi vellet (quemadmodum alibi admonuimus), sed ut acta radice maturum deinde et uberem fructum proferret. Scimus enim, Christum non lusisse in miraculis, sed hunc habuisse propositum finem, ut se Dei Filium probaret ac datum mundo Redemptorem. Sed paulatim in lucem prodiit, ac per certos gradus: nec aliter patefactus est, qualis erat, quam ferebat ordinatum

a Patre tempus. Notare tamen operae pretium est, dum maxime conantur impii Dei gloriam obruere, adeo non consequi quod sperant, ut Deus retrorsum potius agat perversa eorum studia. Quia enim loci celebritate cesserit Christus, in ipsis tamen latebris non desinit fulgere eius gloria, imo in iustum suum splendorem magnifice erumpit.

17. Ut impleretur, quod dictum est. Non intelligit Matthaeus, in eo prorsus completum fuisse vaticinium, quod Christus rumores de sua virtute cum magno strepitu vulgari prohibuit, sed hac quoque in parte editum fuisse eius mansuetudinis specimen, quae apud Iesaiam in persona Messiae depingitur. Virtutes illae, quas inter paucos editas magnifice iactari noluit Christus, coelum et terram concutere poterant. Ergo non vulgari documento ostendit, quam procul abesset ab ostentatione et pompa mundi. Utile tamen est propius excutere Matthaei consilium: hac enim circumstantia monstrare voluit, non ideo minoris aestimendam esse divinitatis Christi gloriam, quod sub infirmitatis specie apparuit. Et certe in eundem scopum direxit Spiritus sanctus oculos Prophetae. Nam ut caro semper externum splendorem appetit, ne illum in Messia quaererent fideles, testatus est Spiritus Dei, prorsus dissimilem fore terrenis regibus, qui ut sibi admirationem concilient, quocunque veniunt, magnos concitant clamores, urbes et oppida tumultu implent. Nunc perspicimus, quam apte Matthaeus ad praesentem causam accommodet Prophetae vaticinium. Nam quia Deus Filio suo humilem abiectamque personam imposuit, ne quid scandali rudes concipiant ex contemptibili et obscura eius forma, tam Propheta quam Matthaeus occurrunt, ac pronuntiant non temere, sed coelesti decreto ita fieri, ut talis prodeat. Unde sequitur, perperam facere eos omnes, qui Christum aspernantur, quia carnis votis non respondet externa eius conditio. Neque enim nobis Christum imaginari fas est, qui ingenio nostro respondeat, sed simpliciter necesse est eum amplecti, qualis offertur a Patre. Itaque salute indignus est, cui vilescet Christi humilitas, quam sibi placere Deus testatur. Nunc descendo ad verba Prophetae (les. 42, 1.).

18. Ecce servus meus. Quo nos ad arbitrium suum astringat Deus, quasi digito ostendit quem missurus est; atque huc pertinet demonstrationis nota, ecce. Similis etiam ratio subest in epithetis, quae sequuntur, quod servum suum nominat et electum, in quo acquiescit eius animus. Unde enim fit, ut Christum homines suo sensu metiri audeant, nisi quia non expendunt redemptionem snam a mera Dei gratia pendere? Haec vero nimis improba est licentia, quum nobis incomparabilem thesaurum offerat Deus, pretium illi statuere pro carnis nostrae fastidio. Et per excellentiam vocatur servus, non tanquam unus quilibet ex vulgo, sed cui Deus redimendae Ecclesiae partes et munus iniunxit. Quia vero nemo sibi usurpat honorem, sed qui vocatus est merito in ordine censetur, pronuntiat Deus suo decreto, electum esse qui talis prodit: unde sequitur, fas non esse hominibus ipsum respuere, quia in Deum contumeliosi et sacrilegi essent. Et certe nimis absurdum est, ut nostra libidine vel superbia irrita fiat, quae sancta et inviolabilis esse debet Dei vocatio. Longius tamen patet, quod addit Deus apud Prophetam, Beneplacitum animae suae residere in Christo

nam etsi cuiusque nostrum vocatio a gratuito Dei favore, tanquam unico fonte manat, hoc tamen singulare est in Christo, quod in eius persona totam Ecclesiam amore suo complectitur Deus Pater. Nam quum natura inimici Dei simus omnes, nunquam ad nos perveniet eius amor, nisi a capite primum incipiat, sicut alibi visum est, ac iterum videbitur cap. 17. Iudicium gentibus annuntiabit. Officium Christi breviter designat Propheta, quum fore praedicit, ut iudicium gentibus proferat. Iudicii autem nomine comprehendunt Iudaei statum rite et ordine compositum, ubi viget aequitas et rectitudo. Perinde est igitur acsi dixisset Propheta, venturum etiam, qui collapsam iustitiam restituat, et quidem non unius tantum populi sit moderator, sed gentes etiam adducat sub Dei imperium, inter quas prius regnabat vasta dissipatio. Atque hoc significat verbum educere, quo utitur Propheta: quia officium Christi fuit, regnum Dei, quod tune inclusum erat in angulo Iudaeae, propagare in totum orbem, sicut alibi dicitur (Ps. 110, 2.), Sceptrum virtutis tuae emittet Dominus ex Sion. Simul etiam proferendi iudicii modus exprimitur, quod Deus Spiritum suum ponet in Christo. Verum quidem est, nihil unquam fuisse rectitudinis in mundo, quod non profectum sit a Dei Spiritu, ut coelesti eius virtute constiterit: quemadmodum etiam nemo ex regibus legitimum ordinem vel erigere vel tueri potest, nisi quatenus eodem Spiritu instructus erit. Sed Christus in proferendo iudicio longe alios omnes excellit, quia Spiritum accepit a Patre, quem in suos omnes effundat: non enim voce tantum vel scripto dictat, quid rectum sit, sed Spiritus sui gratia intus format corda hominum ad servandam iustitiae regulam.

19. Non contendet. Summa est, ut nuper attigi, non fore tumultuosum Christi adventum, quia regio apparatu splendoreque carebit: mox tamen subiicitur, id in hominum salutem fore, ut amabilis sit ista mansuetudo, quae passim in mundo spernitur. Et certe mira est hominum stultitia, quod minus honorifice de Christo sentiant, quia se ad eorum modulum placide ultroque demittit. Appareat Christus in sua gloria, quid futurum putamus, nisi ut nos totos absorbeat? Quaenam igitur ista pravitas est, minus libenter eum excipere, qui in gratiam nostram ex altitudine sua descendit? Ergo ut Christi comitas reverentiam illi apud fideles conciliet, quam utilis, imo necessaria sit admonet Iesaias. Sibi quisque nostrum fragilitatis suae conscius est: hinc reputare convenit, quantopere omnibus expediat indulgenter a Christo foveri. Non loquor de incredulis, qui omni Spiritus gratia prorsus adhuc vacui sunt, sed qui iam vocati sunt a Domino, donec plenius in illis lumen accendat, et solidum robur suppeditet. An

non

omnes semifractae arundini et ellychnio fumiganti similes sunt? Quod ergo ita se Christus nostrae infirmitati attemperat, immensam eius bonitatem exosculari discamus. Interea tamen nemo sibi in vitiis blandiatur, sed pro se quisque in melius proficere studeat, ne iactemur tota vita vel ad quamlibet auram nutemus arundinum instar: sed adolescamus in viros perfectos, ut firmi stemus contra varios Satanae insultus, ne exiguis tantum scintillis et obscura fuligine implicitis fides nostra micet, sed lucidos radios emittat. Iam vero Christi exemplo omnibus eius ministris praescribitur, qualiter se gerere debeant. Sed quia huius loci prae

textu falso et insulse quidam praetendunt, promiscue cum omnibus tenendam esse mansuetudinem, notandum est discrimen, quod diserte statuit Propheta inter infirmos et improbos. Nam qui plus satis robusti sunt, eorum duritiem malleo violenter contundi par est: qui vel tenebras ubique obducere conantur, vel faces sunt ad excitanda incendia, eorum fuliginem discuti et ardorem exstingui necesse est. Ergo sicuti danda est opera fidelibus Verbi ministris, ut infirmis parcendo gratiam Dei (quae adhuc in illis exigua est) foveant atque augeant, ita prudenter cavendum, ne obstinatae eorum malitiae indulgeant, qui nihil habent affine cum fusco ellychnio vel arundine quassata.

20. Donec eiiciat ad victoriam iudicium. Paulo aliter habent verba Prophetae, quod scilicet iudicium in veritate proferet vel educet. Loquutio tamen, qua usus est Matthaeus, valde emphatica est: ut sciamus, non sine magno certamine et conatu constitui in mundo iustitiam. Nam diabolus quascunque potest difficultates ingerit, ut illa non nisi luctando erumpat, idque confirmat nomen victoriae, quae non nisi pugnando acquiritur. Pro eo quod mox sequitur, habet Propheta, Legem eius insulae exspectabunt. Quanquam autem Matthaeus verba mutaverit, in sensu tamen convenit, Christi gratiam gentibus communem fore.

(101.) MATTH. XII. 22. Tunc adductus est ad eum, qui daemonio agitabatur coecus et mutus, et sanavit illum, ita ut coecus ac mutus loqueretur et cerneret. 23. Et obstupuerunt omnes turbae, dicebantque, Num hic est filius David? 24. At Pharisaei, quum audissent, dicebant, Hic non eiicit daemonia, nisi per Beelzebub, príncipem daemoniorum.

MARC. III. 20. Et veniunt in domum, et convenit iterum turba, sic ut non liceret illis vel panem edere. 21. Et quum audissent, qui ad illum attinebant, exierunt ut manus iniicerent in eum: dicebant enim, In furorem versus est. 22. Et Scribae, qui ab Hierosolymis descenderant, dicebant, Beelzebub habet, et per principem daemoniorum eiicit daemonia.

LUC. XI. 14. Et erat eiiciens daemonium, et illud erat mutum. Quumque eiecisset daemonium, loquutus est mutus, et admiratae sunt turbae. 15. Quidam autem ex eis dixerunt, Per Beelzebub, principem daemoniorum, eiicit daemonia.

Marc. 20. Et veniunt in domum. Non dubium est, quin Marcus spatium aliquod temporis satis longum comprehendat, quum a miraculis descendit ad impiam conspirationem, quam inter se

fecerunt Christi cognati, ut eum quasi furiosum vincirent. Apud Matthaeum et Lucam expressa tantum unius miraculi fit mentio, quod maledicendi occasionem Pharisaeis praebuit. Quia vero in hoc postremo membro tres simul conveniunt, quod a Marco refertur, huc inserere visum est. Mirum vero, quod in Christi cognatis tanta fuerit pravitas, qui ad promovendum Dei regnum primi adiutores esse debuerant. Quum vident, aliquod iam nomen illi esse partum, titillat eos ambitio, ut Hierosolymae celebrari cupiant: hortantur enim ut illuc ascendat, quo se melius ostentet. Nunc quia vident, partim exosum esse primoribus, partim multis calumniis obnoxium, contemni etiam a magna parte, ne quid damni, vel invidiae, vel dedecoris redundet ad commune genus, iniicere illi manum cogitant, et domi constringere tanquam hominem mente alienatum: atque ita fuisse persuasos, ex verbis Evangelistae liquet. Unde primum discimus, quanta sit humani ingenii coecitas, quod tam perverse iudicat de manifesta Dei gloria. Certe virtus Spiritus sancti magnifice refulgebat in omnibus Christi dictis ac factis: quodsi aliis fuisset obscura, consanguineos propter familiarem notitiam quomodo latere poterat? Sed quoníam agendi ratio, quam Christus tenet, mundo non arridet, adeoque favorem illi non conciliat, ut potius exponat multorum odiis, ecstaticum esse fingunt. Discamus secundo loco, fidei lucem non ex carne et sanguine esse, sed ex coelesti gratia, ne quis in alio quam Spiritus generatione glorietur, quemadmodum Paulus admonet, Si quis in Christo censeri vult, sit nova creatura (II. Cor. 5, 17.).

Matth. 22. Tunc adductus est. Lucas daemonium, a quo possidebatur homo, ab effectu mutum nominat: Matthaeus tamen dicit, duplicem plagam fuisse homini inflictam. Certum quidem est, multos naturalibus vitiis coecos esse et mutos, sed hunc oculis captum fuisse apparet, et sermonis usu privatum, quamvis in nervis opticis, vel in linguae symmetria nullus esset defectus. Porro non mirum est, tantum licentiae ad vitiandos corporis sensus Satanae permitti, quum omnes animae facultates iusto Dei permissu corrumpat vel pervertat.

23. Et obstupuerunt omnes turbae. Hinc colligimus, perspicuam fuisse Dei virtutem, quae in admirationem, sui turbam ab omni maligno affectu puram et integram rapuit. Unde enim factum est, ut admirati sint omnes, nisi quia res ita cogebat? Et certe nemo, est nostrum, qui non in hac historia, tanquam in speculo, insolitam Dei potentiam cernat: unde conficitur, diabolico veneno infectas fuisse scribarum mentes, qui tam praeclarum Dei opus calumniari veriti non sunt. Caeterum notandus est miraculi fructus, quod admiratione tacti, qui viderant, secum inquirunt, numquid Iesus sit Christus. Nam agnita Dei virtute, quasi manu ducuntur ad fidem: non quod repente profecerint, quantum oportebat (dubitanter enim loquuntur), sed hic tamen non exiguus est profectus, dum sese expergefaciunt ad considerandam attentius Christi gloriam. Quibusdam videtur esse plena affirmatio, sed verba nihil tale sonant, et res ipsa ostendit, re inopinata perculsos non perfecte iudicasse, sed tantum illis venisse in mentem, fieri posse ut ille esset Christus.

24. At Pharisaei dicebant. Quia in re tam aperta et convicta tergiversari nequeunt scribae, maligne tamen arrodunt, quod

Calvini comm. in Harm. Ev. Vol. I.

19