Page images
PDF
EPUB

assuescere. Erit fortasse tempus (postquam in inquisitionem naturæ paulo altius penetratum sit) hujusmodi res leviter percurrendi; ut si quid in illis fæcibus hæreat virtutis naturalis, ea extrahi et in usum condi possit. Interim seponendæ sunt. Etiam magiæ naturalis experimenta diligenter et cum severitate ventilanda sunt, antequam recipiantur; | præsertim illa, quæ ex vulgaribus sympathiis et antipathiis, magna cum socordia et facilitate credendi simul et fingendi, derivari solent..

Neque nil, aut parum actum est, in exoneranda historia naturali tribus his (quæ diximus) rebus superfluis; quæ alias volumina impleturæ fuissent. Neque tamen hic finis. Eque enim requiritur in opere magno, ut tam ea, quæ recipiuntur, succincte scribantur; quam ut superflua abscindantur: licet nimini dubium esse possit, quin hujusmodi castitas et brevitas delectationem multo minorem tum legenti, tum scribenti, præbitura sit. Verum illud semper inculcandum est; hoc, quod paratur, horreum esse tantummodo et promptuarium rerum; in quo non manendum aut habitandum sit cum voluptate, sed eo descendendum, prout res postulat, cum aliquid ad usum sumendum sit circa opus interpretis, quod succedit.

IV.

In historia, quam requirimus, et animo destinamus, ante omnia videndum est, ut late pateat et facta sit ad mensuram universi. Neque enim arctandus est mundus ad angustias intellectus (quod adhuc factum est) sed expandendus intellectus et laxandus, ad mundi imaginem recipiendam, qualis invenitur. Istud enim, "Respicere pauca, et pronunciare secundum pauca," omnia perdidit. Resumentes igitur partitionem, quam paulo ante fecimus, historiæ naturalis (quod sit generationum, prætergenerationum, et artium) historiæ generationum constituimus partes quinque. Sit prima, ætheris et cælestium. Secunda, meteororum, et regionum (quas vocant) aëris; tractuum videlicet a luna usque ad superficiem terræ ; cui etiam parti cometas cujuscunque generis, tum sublimiores, tum humiliores, (utcunque se habeat rei veritas,) ordinis causa, assignamus. Tertia, terræ et maris. Quarta, elementorum (quæ vocant) flammæ sive ignis, aëris, aquæ, et terræ. Elementa autem eo sensu accipi volumus, ut intelligantur non pro primordiis rerum, sed pro corporum naturalium massis majoribus. Ita enim natura rerum distribuitur, ut sit quorundam corporum quantitas sive massa in universo perquam magna; quia scilicet ad schematismum eorum requiritur textura materiæ facilis et obvia; qualia sunt ea quatuor (quæ diximus) corpora: at quorundam aliorum corporum sit quantitas in universo parva, et parce suppeditata, propter texturam materiæ valde dissimilarem et subtilem, et in plurimis determinatam, et organicam; qualia sunt species rerum naturalium, metalla, plantæ, animalia. Quare prius genus corporum, collegia majora; posterius collegia minora appellare consuevimus. At collegiorum istorum majorum est pars historiæ quarta, sub nomine elementorum, ut diximus. Neque vero confunditur pars quarta cum secunda aut tertia in

hoc, quod in singulis mentionem aëris, aquæ, et terræ fecimus. In secunda enim et tertia recipitur historia eorum, tanquam mundi partium integralium, et quatenus pertinent ad fabricam et configurationem universi; at in quarta continetur historia substantiæ et naturæ ipsorum, quæ in singulis eorum partibus similaribus viget, nec ad totum refertur. Quinta denique pars historiæ collegia minora, sive species continet; circa quas historia naturalis hactenus præcipue occupata est.

Historiam vero prætergenerationum quod attinet; jamdudum a nobis dictum est, quod illa cum historia generationum commodissime conjungi possit: ea scilicet, quæ sit prodigiosa tantum, et naturalis. Nam superstitiosam miraculorum historiam (cujuscunque sit generis) omnino relegamus in tractatum proprium; neque ipsum jam inde a principio suscipiendum, sed paulo post, quando altius in naturæ inquisitionem penetratum fuerit.

At historiam artium, et naturæ ab homine versæ et immutatæ, sive historiam experimentalem, triplicem constituimus. Aut enim deprompta est ex artibus mechanicis; aut ex operativa parte scientiarum liberalium; aut ex practicis compluribus et experimentis, quæ in artem propriam non coaluerunt; imo quæ quandoque ex vulgatissima experientia occurrunt, nec artem omnino desiderant. Quamobrem si ex his omnibus, quæ diximus, generationibus, prætergenerationibus, artibus, et experimentis confecta fuerit historia; nihil prætermissum videtur, per quod sensus ad informandum intellectum instrui possit. Neque igitur amplius intra circulos parvos (veluti incantati) subsultabimus, sed mundi pomaria circuitione æquabimus.

V.

Inter partes eas, quas diximus, historiæ, maximi usus est historia artium: propterea quod ostendat res in motu, et magis recta ducat ad praxin. Quinetiam tollit larvam et velum a rebus naturalibus, quæ plerunque sub varietate figurarum et apparentiæ externæ occultantur aut obscurantur. Denique vexationes artis sunt certe tanquam vincula et manicæ Protei, quæ ultimos materiæ nixus et conatus produnt. Corpora enim perdi aut annihilari nolunt; sed potius in varias formas se mutant. Itaque circa hanc historiam licet mechanicam (ut videri possit) et minus liberalem (missa arrogantia et fastu) summa est adhibenda diligentia.

Rursus, inter artes præferuntur eæ, quæ corpora naturalia et rerum materialia exhibent, alterant, et præparant; ut agricultura; coquinaria; chemica; tinctoria; opificia vitri, esmaltæ, sacchari, pulveris pyrii, ignium artificialium, papyri, et hujusmodi. Jejunioris autem sunt usus, quæ præcipue consistunt in motu subtili manuum et instrumentorum ; quales sunt textoria; fabrilis; architectura: opificia molendinorum, horologiorum, cum similibus; licet et istæ nullo modo negligendæ sint: tum quia in illis occurrunt multa, quæ ad corporum naturalium alterationes spectant: tum quia accurate informant de motu lationis; quæ res est magni prorsus ad plurima

momenti.

Verum in congerie universa istius artium historiæ,

illud omnino monendum est, et penitus memoria mandandum: recipienda esse experimenta artium non solum ea, quæ ducunt ad finem artis, sed etiam quæ ullo modo interveniunt. Exempli gratia, quod locustæ, aut cancri cocti, cum prius colorem luti referrent, rubescant, nihil ad mensam: sed hæc ipsa instantia tamen non mala est ad inquirendam naturam rubedinis; cum idem eveniat etiam in lateribus coctis. Similiter, quod carnes minori mora saliantur hieme quam æstate, non eo tantum spectat, ut coquus cibos bene et quantum sufficit condiat; sed etiam instantia bona est ad indicandam naturam et impressionem frigoris. Quamobrem toto (quod aiunt) cœlo erraverit, qui intentioni nostræ satisfieri existimaverit, si artium experimenta colligantur, hujus rei solum gratia, ut hoc modo artes singulæ melius perficiantur. Licet enim et hoc non prorsus contemnamus in multis; tamen ea plane est mens nostra, ut omnium experimentorum mechanicorum rivuli in philosophiæ pelagus undequaque fluant. Delectus autem instantiarum in unoquoque genere eminentiorum (quas maxime et diligentissime conquirere oportet, et quasi venari) ex prærogativis instantiarum petendus est.

VI.

Resumendum etiam est hoc loco, quod in aphorismis XCIX. CXIX. cxx. libri primi fusius tractavimus; hic vero, præcepti more, breviter imperare sufficiat: hoc est, ut recipiantur in hanc historiam, primo, res vulgatissimæ, quales quis supervacuum putaret scripto inserere, quia tam familiariter notæ sunt; dein, res viles, illiberales, turpes (omnia enim munda mundis; etsi lucrum ex lotio boni odoris sit, multo magis lumen et informatio ex re qualibet): etiam res viles et pueriles (nec mirum, repuerascendum enim plane est): postremo, res quæ nimiæ cujusdam subtilitatis esse videntur, quod in se nullius sint usus. Neque enim (ut jam dictum est) quæ in hac historia proponentur, propter se congesta sunt: itaque neque dignitatem eorum ex se metiri par est, sed quatenus ad alia transferri possint, et influant in philosophiam.

VII.

Illud insuper præcipimus, ut omnia in naturalibus tam corporibus quam virtutibus (quantum fieri potest) numerata, appensa, dimensa, determinatur proponantur. Opera enim meditamur, non speculationes. Physica autem et mathematica, bene commixtæ, generant practicam. Quamobrem exactæ restitutiones et distantiæ planetarum, in historia cœlestium: terræ ambitus, et quantum occupet in superficie respectu aquarum, in historia terræ et maris: quantam compressionem aër patiatur absque forti antitypia, in historia aëris : quantum in metallis alterum alteri præponderet, in historia metallorum; et innumera id genus perquirenda et perscribenda sunt. Cum vero exactæ proportiones haberi non possint, tum certe ad æstimativas aut comparativas indefinitas confugiendum est. Veluti (si forte calculis astronomorum, de distantiis, diffidimus) quod luna sit infra umbram terræ; quod Mercurius sit supra lunam; et hujusmodi. Etiam cum media proportiones haberi non possint, proponantur extre

mæ; veluti, quod languidior magnes attollat ferrum ad tale pondus, respectu ponderis ipsius lapidis; et quod maxime virtuosus, etiam ad rationem sexagecuplam; quod nos in armato magnete admodum parvo fieri vidimus. Atque satis scimus istas instantias determinatas non facile aut sæpe occurrere; sed in ipso interpretationis curriculo, tanquam auxiliares, (quando res maxime postulat,) debere exquiri. Veruntamen si forte occurrant, modo non progressum conficiendæ naturalis historiæ nimis remorentur, etiam in ipsam eas inserere oportet.

VIII.

Fidem vero eorum, quæ in historia sunt recipienda, quod attinet; necesse est ut illa sint aut fidei certæ, aut fidei dubiæ, aut fidei damnatæ. Atque prius genus simpliciter est proponendum. Secundum cum nota; viz. per verbum Traditur, aut Referunt, aut Audivi ex fide-digno, et hujusmodi. Nam argumenta fidei in alterutram partem, nimis operosum foret ascribere: et proculdubio scribentem nimis remorabitur. Neque multum etiam refert ad id, quod agitur: quoniam (ut in aphorismo CXVIII. lib. 1. diximus) falsitatem experimentorum, nisi ea ubique scateant, veritas axiomatum paulo post convincet. Attamen si instantia fuerit nobilior, aut usu ipso, aut quia alia multa ex illo pendere possint; tum certe nominandus est auctor: neque id nude tantum, sed cum mentione aliqua; utrum ille ex relatione, aut exscriptione, (qualia sunt fere quæ scribit C. Plinius,) aut potius ex scientia propria illa affirmaverit; atque etiam utrum fuerit res sui temporis, an vetustior; insuper, utrum sit tale quippiam, cujus necesse foret ut multi essent testes, si verum foret; denique, utrum auctor ille fuerit vaniloquus et levis, an sobrius et severus; et similia, quæ faciunt ad pondus fidei. Postremo res damnatæ fidei, et tamen jactatas et celebratas; quales, partim neglectu, partim propter usum similitudinum, per multa jam secula invaluerunt, (veluti, quod adamas liget magnetem, allium enervet; electrum omnia trahat præter ocymum; et alia multa hujusmodi,) oportebit non silentio rejicere, sed verbis expressis proscribere, ne illa amplius scientiis molesta sint.

Præterea non abs re fuerit, si forte origo vanitatis aut credulitatis alicujus occurrat, illam notare: veluti, quod herbæ satyrio attributa sit vis ad excitandam venerem, quia radix scilicet in figuram testiculorum efformata sit: cum revera hoc fiat, quia adnascitur annis singulis nova radix bulbosa, adnærente radice anni prioris; unde didymi illi. Manifestum autem hoc est, quod nova radix semper inveniatur solida et succulenta, vetus emarcida et spongiosa. Quare nil mirum, si altera mergatur in aqua, altera natet: quod tamen pro re mira habetur, et reliquis ejus herbæ virtutibus auctoritatem addidit.

IX.

Supersunt additamenta quædam historiæ naturalis utilia; quæque eam magis commode inflectere et aptare possint ad opus interpretis, quod succedit. Illa, quinque sunt.

Primum, quæstiones (non causarum dico, sed

facti) adjiciendæ sunt, ut inquisitionem ulteriorem | quadrigarum, etc.,) vix etiam linea recta, nisi forte provocent et solicitent: ut, in historia terræ et maris, | in cingulo et pugione Orionis. utrum mare Caspium fluat et refluat, et quali horarum spatio; utrum sit aliqua continens australis, an potius insulæ; et similia.

Secundo, in experimento aliquo novo et subtiliore, addendus est modus ipse experimenti, qui adhibitus est: ut liberum sit hominum judicium, utrum informatio per experimentum illud sit fidum aut fallax ; atque etiam excitetur hominum industria ad exquirendos modos (si fieri possit) magis accuratos.

Tertio, si quid subsit in aliqua narratione dubii vel scrupuli, id supprimi aut reticeri omnino nolumus; sed plane et perspicue ascribi, notæ aut moniti loco. Cupimus enim historiam primam, veluti facto sacramento de veritate ejus in singulis, religiosissime conscribi; cum sit volumen operum Dei, et (quantum inter majestatem divinorum, et humilitatem terrenorum collationem facere liceat) tanquam Scriptura altera.

Quinto, juvabit fortasse nonnihil quærentem, quod credentem prorsus pervertat et perdat; viz. ut opiniones, quæ nunc receptæ sunt, cum earum varietate et sectis, brevi verborum complexu, et tanquam in transitu recenseantur; ut intellectum vellicent, et nihil amplius.

X.

Atque hæc sufficient, quatenus ad præcepta generalia: quæ si diligenter observentur, et finem recta petet hoc opus historiæ, nec excrescet supra modum. Quod si etiam, prout circumscribitur et limitatur, vastum opus alicui pusillanimo videri possit; is in bibliothecas oculos convertat; et, inter alia, corpora juris civilis aut juris canonici ex una parte spectet, et commentarios doctorum et jurisconsultorum ex altera; et videat quid intersit quoad molem et volumina. Nobis enim (qui, tanquam scribæ fideles, leges ipsas naturæ, et nihil aliud excipimus et conscribimus) brevitas competit, et fere ab ipsis rebus imponitur. Opinionum autem, et placitorum, et speculationum, non est numerus neque finis.

Quod vero in distributione operis nostri mentionem fecimus cardinalium virtutum in natura; et quod etiam harum historia, antequam ad opus interpretationis ventum fuerit, perscribenda esset; hujus rei minime obliti sumus, sed eam nobis ipsis reservavi mus: cum de aliorum industria in hac re, priusquam homines cum natura paulo arctius consuescere incæperint, prolixe spondere non audeamus. itaque ad delinationem historiarum particularium veniendum.

Nunc

Quarto, non abs re fuerit observationes quandoque aspergere (id quod C. Plinius fecit): veluti in historia terræ et maris; quod terrarum figura (quatenus adhuc cognita est) respectu marium, sit ad austrum angusta et veluti acuminata, ad septentriones lata et ampla; marium, contra: et quod oceani magni intersecent terras alveis exporrectis inter austrum et septentriones, non inter orientem et occidentem, nisi forte in extremis regionibus polaribus. Etiam canones (qui nil aliud sunt quam observationes generales et catholicæ) optime ascribuntur: veluti in historia cœlestium; quod Venus nunquam distat a Sole plus partibus 46; Mercurius 23: et quod planetæ, qui supra Solem locantur, tardissime moveant, cum longissime a terra absint; planetæ infra Solem, celerrime. Aliud insuper observationis genus adhibendum; quod nondum in usum venit, licet sit haud exigui momenti. Illud tale est:jungamus. Enimvero cum primum huic rei vacare nempe, ut subjungantur iis quæ sunt, ea quæ non sunt. Veluti, in historia cœlestium, quod non inveniatur stella oblonga vel triangularis; sed quod omnis stella sit globosa: vel globosa simpliciter ut Luna; vel ad aspectum angulata, sed in medio globosa, ut reliquæ stellæ ; vel ad aspectum comata, et in medio globosa, ut Sol: aut quod stellæ nullo prorsus spargantur ordine: ut non inveniatur vel quincunx, vel quadrangulum, nec alia figura perfecta, (utcunque imponantur nomina deltæ, coronæ, crucis,

Verum, prout nunc negotiis distringimur, non ulterius suppetit otium, quam ut catalogum tantum historiarum particularium secundum capita sub

possimus, consilium est in singulis, veluti interrogando, docere; qualia sint circa unamquamque historiarum illarum potissimum inquirenda et conscribenda, tanquam ea quæ ad finem nostrum faciunt, instar topicorum quorundam particularium; vel potius, ut (sumpto exemplo a causis civilibus) in hac vindicatione magna, sive processu, a favore et providentia divina concesso et instituto (per quem genus humanum jus suum in naturam recuperare contendit) naturam ipsam et artes super articulos examinemus.

[blocks in formation]

8. Historia nubium, prout superne conspiciuntur. 27. Historia argenti vivi.

etc.

9. Historia expansionis cœruleæ, crespusculi, plu- | 28. Historia fossilium; veluti vitrioli, et sulphuris, rium solium, plurium lunarum, halonum, colorum variorum solis et lunæ ; atque omnis varietatis cœlestium ad aspectum, quæ fit ratione medii.

10. Historia pluviarum ordinariarum, procellosarum, et prodigiosarum; etiam cataractarum (quas vocant) cœli, et similium.

11. Historia grandinis, nivis, gelu, pruinæ, nebulæ, roris, et similium.

12. Historia omnium aliorum cadentium sive descendentium ex alto, et superne generatorum.

13. Historia sonituum in alto (si modo sint aliqui) præter tonitrua.

14. Historia aëris, in toto, sive in configuratione mundi.

15. Historia tempestatum, sive temperamentorum anni, tam secundum variationes regionum, quam secundum accidentia temporum, et periodos annorum; diluviorum, fervorum, siccitatum, et similium.

29. Historia gemmarum; veluti adamantis, rubini,

etc.

30. Historia lapidum; ut marmoris, lapidis Lydii, silicis, etc.

[blocks in formation]

39.

Historia volatilium, et partium ac generationis ipsorum.

tionis ipsorum.

Historia serpentum, vermium, muscarum, et cœterorum insectorum; et partium ac generationis ipsorum.

16. Historia terræ et maris; figuræ et ambitus ipsorum, et configurationis ipsorum inter se, atque exporrectionis ipsorum in latum aut angustum; insularum terræ in mari, sinuum maris, et lacuum salsorum in terra, isthmo- 40. Historia chemica circa ea quæ sumuntur ab anirum, promontoriorum.

17. Historia motuum (si qui sint) globi terræ et maris; et ex quibus experimentis illi colligi possint.

42.

43.

18. Historia motuum majorum et perturbationum in 41. terra et mari; nempe terræ motuum, et tremorum, et hiatuum, insularum de novo enascentium, insularum fluctuantium, abruptionum terrarum per ingressum maris, invasionum et illuvionum, et contra desertionum maris; eruptionum ignium e terra, eruptionum subitanearum aquarum e terra, et similium. 19. Historia geographica naturalis, montium, vallium, sylvarum, planitierum, arenarum, paludum, lacuum, fluviorum, torrentium, fontium, 44. et omnis diversitatis scaturiginis ipsorum, et similium missis gentibus, provinciis, urbi- 45. bus, et hujusmodi civilibus.

malibus.

SEQUUNTUR HISTORIE HOMINIS.

Historia figuræ, et membrorum externorum hominis, staturæ, compagis, vultis, et lineamentorum ; eorumque varietatis secundum gentes et climata, aut alias minores differentias. Historia physiognomica super ipsa. Historia anatomica, sive membrorum internorum hominis; et varietatis ipsorum, quatenus invenitur in ipsa naturali compage et structura, et non tantum quoad morbos et accidentia præternaturalia.

Historia partium similarium hominis; ut carnis, ossium, membranarum, etc.

Historia humorum in homine; sanguinis, bilis, spermatis, etc.

20. Historia fluxuum et refluxuum maris, euriporum, 46. Historia excrementorum; sputi, urinarum, suundulationum et motuum maris aliorum.

21. Historia cæterorum accidentium maris; salsugi

nis ejus, colorum diversorum, profunditatis; 47.
et rupium, montium, et vallium submarino-
rum, et similium.

SEQUUNTUR HISTORIE MASSARUM MAJORUM.

22. Historia flammæ, et ignitorum.

23. Historia aëris in substantia, non in configura

tione.

dorum, sedimentorum, capillorum, pilorum, rediviarum, unguium, et similium. Historia facultatum; attractionis, digestionis, retentionis, expulsionis, sanguificationis, assimilationis alimentorum in membra, versionis sanguinis et floris ejus in spiritum, etc.

48. Historia motuum naturalium et involuntariorum; ut motus cordis, motus pulsuum, sternutationis, motus pulmonum, motus erectionis virgæ, etc.

24. Historia aquæ in substantia, non in configura- 49. Historia motuum mixtorum ex naturalibus et tione.

25. Historia terræ et diversitatis ejus in substantia, non in configuratione.

SEQUUNTUR HISTORIE SPECIERUM.

26. Historia metallorum perfectorum, auri, argenti; et minerarum, venarum, marcasitarum eorundem operaria quoque in mineris ipsorum.

voluntariis; veluti respirationis, tussis, urinationis, sedis, etc.

50. Historia motuum voluntariorum; ut instrumentorum ad voces articulatas; ut motuum oculorum, linguæ, faucium, manuum, digitorum, deglutitionis, etc.

51. Historia somni et insomniorum.

52. Historia diversorum habituum corporis; pin

guis, macilenti; complexionum (quas vocant)

etc.

53. Historia generationis hominum.

54. Historia conceptionis, vivificationis, gestationis in utero, partus, etc.

55. Historia alimentationis hominis, atque omnis edulii et potabilis, atque omnis diætæ; et varietatis ipsorum secundum gentes aut minores differentias.

56. Historia augmentationis et incrementi corporis in toto et partibus ipsius.

57. Historia decursus ætatis; infantiæ, pueritiæ, juventutis, senectutis, longævitatis, brevitatis vitæ, et similium, secundum gentes et minores differentias.

58. Historia vitæ et mortis.

59. Historia medicinalis morborum, et symptomatum et signorum eorundem.

60. Historia medicinalis curæ, et remediorum, et liberationum a morbis.

61. Historia medicinalis eorum quæ conservant corpus et sanitatem.

62. Historia medicinalis eorum quæ pertinent ad formam et decus corporis, etc.

63. Historia medicinalis eorum quæ corpus alterant, et pertinent ad regimen alterativum.

64. Historia pharmacopolaris.

65. Historia chirurgica.

66. Historia chemica circa medicinas.

67. Historia visus et visibilium, sive optica. 68. Historia picturæ, sculptoria, plastica, etc. 69. Historia auditus et sonorum.

[blocks in formation]

setis, et aliis filaccis; et artium subservientium.

95. Historia plumificiorum.

96. Historia textoria, et artium subservientium. 97. Historia tinctoria.

98. Historia coriaria, alutaria; et artium subservientium.

99. Historia culcitraria et plumaria. 100. Historia ferri-fabrilis.

101. Historia latomiæ sive lapicidarum.
102. Historia laterara, et tegularia.
103. Historia figularis.

104. Historia cæmentaria, et crustaria.
105. Historia ligni-fabrilis.

106. Historia plumbaria.

107. Historia vitri et omnium vitreorum, et vitriaria. 108. Historia architecturæ in genere.

109. Historia plaustraria, rhedaria, lecticaria, etc. 110. Historia typographica, libraria, scriptoria, sigillatoria; atramenti, calami, papyri, membranæ, etc.

111. Historia ceræ.

112. Historia viminaria.

113. Historia storearia, et opificiorum ex stramine, scirpis, et similibus.

114. Historia lotricaria, scoparia, etc.

115. Historia agriculturæ, pascuariæ, cultus sylva

rum, etc.

116. Historia hortulana.

117. Historia piscatoria.

118. Historia venationis et aucupii.

119. Historia rei bellicæ, et artium subservientium; ut armamentaria, arcuaria, sagittaria, sclopetaria, tormentaria, balistaria, machinaria, etc. 120. Historia rei nauticæ, et practicarum, et artium subservientium.

121. Historia athletica, et omnis generis exercitationum hominis.

122. Historia rei equestris.

123. Historia ludorum omnis generis. 124. Historia præstigiatorum et circulatorum. 125. Historia miscellanea diversarum materiarum artificialium; ut esmaltæ, porcellanæ, complurium cæmentorum, etc.

126. Historia salium. 127. Historia miscellanea diversarum machinarum, et motuum.

128. Historia miscellanea experimentorum vulgarium, quæ non coaluerunt in artem.

ETIAM MATHEMATICARUM PURARUM HISTORIÆ, CONSCRIBENDÆ SUNT, LICET SINT POTIUS OBSERVATIONES QUAM EXPERIMENTA.

129. Historia naturarum et potestatum numerorum. 130. Historia naturarum et potestatum figurarum. Non abs re fuerit admonere, quod, cum necesse sit multa ex experimentis sub duobus titulis vel pluribus cadere (veluti historia plantarum, et historia artis hortulanæ multa habebunt fere communia) commodior sit inquisitio per artes, dispositio vero per corpora. Parum enim nobis cura est de artibus ipsis mechanicis, sed tantum de iis quæ afferunt ad instruendam philosophiam. Verum hæc e re nata melius regentur.

« PreviousContinue »