bitis in terram descendendi." Respondimus, paratos | linteo delicato, oleo intincto. Deduxit nos primo in nos omnes esse ad illud juramentum præstandum. Unde unus ex comitatu ejus, qui videbatur notarius esse, illud in scriptum redegit. Quo facto, alter e comitatu viri illius primarii, qui in eodem lembo vehebatur, postquam dominus in aurem ei quidpiam locutus esset, alta voce dixit: "Dominus meus hoc vobis notum esse velit, non ex superbia, aut fastu esse, quo minus navem vestram conscendat; sed, quia ex responso vestro innotescit plurimos inter vos se male habere, a conservatore sanitatis in urbe monitus erat, ut ad aliquam distantiam colloqueretur." Submisso capite nos inclinavimus, et respondimus: servos ejus humillimos nos omnes esse; magnoque honori ducere, et singulari suæ humanitati tribuere, id quod jamdudum factum esset: sed sperare nos, morbum illum, quo ægroti nostri laborant, contagiosum minime esse. Ita vir ille primarius reversus Paulo post adfuit notarius, et navem nostram conscendit; in manu sua fructum quendam ejus regionis tenens, aurantio non absimilem, verum colore magis in coccineum vergente, qui odorem spirabat suavissimum. Illum (ut videtur) gestabat, ut ei contra contagionem antidoti vice esset. Exhibuit autem nobis juramentum: per Jesum Dei filium, et merita ejus; ac deinde nobis dixit, postero die, ante solis exortum, affuturum, qui nos accerseret, ac ad domum peregrinorum perduceret, ubi præsto nobis essent quæcunque necessaria, sive pro ægrotis, sive pro sanis. Sic a nobis discessit: cumque ei aureos aliquos obtulissemus, subridens dixit: "se binum salarium pro una opera accipere non debere." Quorum verborum (ut arbitror) in sensus erat, quod salarium e publico ob operam suam reciperet. Nam (ut postea intellexi) officiarium, qui præmia accipit, hominem bini salarii vocant.

est.

Postero mane diluculo accessit ad nos minister ille, qui primus cum arundine sua nos adierat, et retulit se venisse, ut ad domum peregrinorum nos deduceret se autem horam anticipasse, ut commoditatem integri diei ad negotia nostra haberemus. "Si autem," inquit, "mihi auscultabitis, primo mecum aliquos vestrum mittetis, qui locum circumspiciant, et quomodo optime ad vos recipiendos accommodari possit: postea autem ægrotos vestros accersetis, et reliquos, quos in terram descendere vultis." Gratias ei egimus, et diximus, curam hanc, quam pro peregrinis miseris suscepit, Deum pro certo remuneraturum. Itaque sex e nostris eum comitati sunt. Præiit ille, et respiciens ad nos, dixit perhumane certe se servum nostrum tantummodo esse; et viæ ducem. Duxit autem nos per tres plateas, pulchras admodum atque per totam, quam pertransivimus, viam haud pauci e populo ad utrumque latus congregati sunt, ordine stantes; verum more adeo civili, ut viderentur non tam ad otiosum spectaculum convenisse, quam ut adventum nostrum gratularentur. Multi autem ex iis, cum incederemus, brachia sua paululum aperuerunt: quo gestu utuntur cum adventum alicujus sibi gratum esse significare volunt. Domus peregrinorum ædificium est speciosum et spatiosum, exstructum ex lateribus, nostris colore paulo magis purpureis; cum fenestris decoris, aliquibus ex vitro, aliquibus autem ex panno

"No

cœnaculum satis elegans, super gradus locatum: tunc
autem a nobis quæsivit: quot numero essemus?
et, quot e nostris ægroti? Respondimus: universum
numerum, tam sanorum, quam ægrotorum, esse ad
unum et quinquaginta homines: ex quibus ægroti
erant septendecim. Rogavit nos, ut aliquantisper
præstolaremur, dum ad nos rediret.
Quod post
horam circiter fecit. Tum vero adduxit ad cubicula
visenda, quæ nobis parata erant, numero novendecim:
computatione scilicet inita (quemadmodum videtur)
ut quatuor ex illis cubiculis, quæ reliquis nonnihil
præstabant, quatuor ex primariis nostris exciperent,
in quibus seorsum cubarent; reliquorum quindecim
singula binis assignarentur.
Cubicula elegantia
erant, et lucida, nec non suppellectili satis lauta or-
nata. Tum demum in porticum longam divertimus;
qualia solent esse dormitoria monachorum; ubi
ostendit nobis, per latus unum integrum (nam latus
adversum nihil aliud erat, quam paries, et fenestræ)
cellas septendecim, nitidas, partitiones habentes ex
cedro. Quæ porticus, cum cellis, numero quadri-
ginta (multo scilicet pluribus, quam nobis opus erat)
instituta erat ad usum infirmorum. Simulque mo-
nuit, quod quamprimum aliquis ex ægrotis convales-
ceret, transferri posset e cella in cubiculum. Ad
quem usum parata erant decem alia cubicula, præter
illa, de quibus ante diximus. Hoc facto, in cœna-
culum nos reduxit, et attollens paululum arundinem
suam, (quod in more illis erat, quoties ministri man-
data superiorum referunt,) ita ad nos locutus.
tum vobis facio, consuetudinem regni hujus postulare,
ut post diem instantem, et crastinum, (quos vobis
ad transferendos e navi homines, et res vestras, per-
mittimus,) contineatis vos ipsos intra fores hasce in
triduum. Veruntamen hoc vos non perturbet, neque
propterea intra carcerem vos compingi existimate:
sed potius indultum hoc esse, quo ab itinere vestro
spiritus recreetis et reficiatis. Nullius rei egebitis :
quin et sex famuli assignati sunt, qui vobis ministrent,
et negotia vestra expediant." Gratias ei egimus
cum omni affectu et humilitate; et diximus: "Deus
proculdubio in hac terra manifestatur." Obtulimus
ei etiam vigintį aureos, sed ille quoque subridens,
hoc solum dixit: "Quid, vultis me esse hominem
bini salarii?" Sic abiit. Paulo post, prandium
nostrum allatum est: quod certe satis lautum, et
salubrem victum, tam respectu ciborum, quam potus,
exhibuit: meliorem certe et uberiorem, quam pro
modulo collegii ullius, quantum novi, in Europa.
Potus erat trium generum: unumquodque eorum
bonum et salubre: vinum ex uvis: potus ex granis,
qualis est apud nos cerevisia, sed clarus et limpidus:
et siceræ genus ex fructu quodam ejus regionis con-
fectum, potus sane gratissimus, et miri refrigerii.
Allata etiam est nobis magna copia aurantiorum
illorum coccineorum, in usum ægrotorum: aiebant
enim, ea præsens et efficax esse remedium contra
ægritudinem in navigatione contractam. Præterea,
pyxidem nobis tradidit, pillulis albescentibus sive
cineritiis, plenam: monuitque ut ægroti nostri unam
earum, singulis noctibus, in introitu lecti, sumerent:
quas dixerat sanitatem eorum acceleraturas. Prox-
imo die, cum a labore et opere circa vecturam homi-

bunt, procurare possem. Quin et insuper narro vobis domum hanc peregrinorum isto tempore sat ditescere, et pecunia numerata bene instrui: reditus enim suos accumulavit jam per septem et triginta annos : tot enim effluxerunt, ex quo peregrinus aliquis ad has partes appulerat : itaque de impensis vestris soliciti ne sitis. Sumptus, quamdiu hic manseritis, e publico ærario ministrabitur : neque vel punctum temporis, hujus rei causa, de mora vestra decedet. Quantum vero ad merces, quas adduxisse dicitis, nullæ vobis imponentur conditiones duræ, sed justis pretiis eas vendetis, valorem earum accipientes, vel in mercibus aliis, vel in auro et argento: nostri enim nihil interest. Sin vero quicquam sit, quod a statu isto petere velitis, illud nos ne celetis. Reperietis enim nos responsum tale relaturos, quo vultus vester minime decidat, aut contristetur. Hoc tantum vobis edico, ne quis vestrum karanna longius (illa apud eos sesquimilliari æquivalet) a moniis urbis abscedat, sine licentia speciali." Respondimus, postquam nos vicissim intuitu essemus, gratiosam hanc et quasi paternam benignitatem admirantes, non habere nos, quod diceremus, cum et gratiis agendis verba non suppeterent, et prænobilis ejus et inopinata munificentia omnia, quæ a nobis petenda essent, præoccupasset. Nos certe cogitationem illam subire, quasi effigiem salutis æternæ in cœlis ante oculos haberemus siquidem, qui paulo ante in faucibus mortis constituti eramus, adductos jam esse in locum, ubi consolationes perpetuæ et nil aliud spirant. Quantum ad mandatum nobis impositum, obedientiam summam præstituros, etsi fieri non posset, quin corda nostra ardentissimo sanctam illam et felicem terram ulterius visendi desiderio inflammarentur. Adjecimus, linguas prius faucibus nostris adhæsuras, quam nos mentionem vel personæ ejus venerandæ, vel gentis hujus universe, in precibus nostris omitteremus.

num, et rerum nostrarum e navi, requievimus, visum | nationem temporis istius, prout res vestræ flagitaest mihi, socios nostros in unum convocare: cum autem convenissent, ita eos allocutus sum: "Amici mei charissimi, noscamus nos ipsos, et quo loco res nostræ sint. Viri sumus, in terram projecti e mari, sicut Jonas e ventre balenæ, cum in alto veluti sepulti essemus. Jam vero licet terram rursus calcamus, inter vitam tamen et mortem medii consistimus. Etenim fines, et veteris, et novi orbis, prætervecti sumus. Atque utrum nobis Europam rursus conspicere dabitur, soli Deo notum. Miraculo quodam huc advecti sumus, atque a miraculo prope aberit, si hinc abvehamur. Quocirca, salutem præteritam, ac pericula præsentia et futura animo recolentes, ad Deum nos convertamus, corda levemus, et vias nostras singuli corrigamus. Præterea ad populum Christianum, pietatis et humanitatis plenum, venimus curemus (quæso) ne illam faciei confusionem super nos inducamus, ut coram illis vitia nostra, aut malos mores palam faciamus. Adhuc restat amplius : illi enim (etsi sub humanitatis forma) nos hujusce domus claustris ad triduum concluserunt, quis novit, numnam hoc faciant, quo morum nostrorum experimentum sumant: quos si repererint pravos, confestim exulare nos jubebunt; sin probos, moram hic longiorem indulgebunt: quos enim assignarunt, famuli isti, quidni etiam speculatorum vices agant? Itaque, propter amorem Dei, atque si charum nobis sit bonum animarum et corporum nostrorum, ita nos geramus, ut et pacem cum Deo habeamus, et gratiam in oculis populi hujus inveniamus." Socii nostri una voce mihi de iis, quæ admonueram, gratias egerunt, promiseruntque sobrie se et modeste victuros, absque scandalo vel minimo. Itaque tres illos dies læti, et curis vacui, peregimus, nihil soliciti de eo, quod nobis post triduum illud contingere posset: quo etiam dierum curriculo assidue propter convalescentiam ægrorum nostrorum exhilarati sumus; qui se, veluti in probaticam aliquam, divina sanandi virtute præditam, missos existimabant: tam celeriter siquidem et constanter convalescebant.

Crastino post illud triduum elapsum venit ad nos homo novus, quem antea non videramus, veste cœrulea amictus, quemadmodum et prior, nisi quod turbanum ejus album esset, cum cruce parva rubea in vertice. Habuit etiam liripipium circa collum, ex linteo purissimo. Sub introitum suum paululum se inclinavit, et brachia sua nonnihil explicavit. Nos vero eum resalutavimus modo admodum humili et submisso, ab ore ejus sententiam, vel vitæ, vel mortis exspectantes. Postulavit, ut cum paucis aliquibus hominum nostrorum colloqueretur. Itaque sex tantum manserunt, cæteri se subduxerunt. Tumille: "Ego quidem domus hujus peregrinorum officio præpositus sum; vocatione autem presbyter Christianus. Itaque jam accessi, ut operam meam vobis in omnibus præstarem, tanquam peregrinis, sed præcipue tanquam Christianis. Nonnulla habeo, quæ vobis referam, quæ (ut arbitror) non illibenter audietis. Status iste licentiam vobis dedit per sex septimanas ulterius commorandi. Neque vos conturbet, si quidem negotia vestra spatium amplius postulent: nam neque lex ipsa regni in hac parte rigida est; tum vero minime dubito, quin et ipse vobis comperendi

Supplicavimus etiam ei, ut nos in numero servorum suorum, verorum merito et fidorum, reputaret, jure non minore, quam quo unquam mortales mortalibus devincti fuerint: itaque nos ipsos, et omnia nostra ad pedes ejus humiliter projicere. Dixit, "sacerdotem se esse, et sacerdotis mercedem exspectare:" id est, fraternum amorem nostrum, et bonum animarum et corporum nostrorum. Ita a nobis discessit, non sine lacrymis, præ teneritudine animi obortis; nos quoque reliquit gaudio et affectu gratitudinis confusos et perculsos, atque invicem dicebamus, nos venisse in terram quandam angelorum, qui nobis quotidie apparebant, et consolationibus præveniebant, quas ne cogitare quidem potuissemus, nedum exspectare.

Die proximo, horam circiter decimam matutinam, denuo nos invisit præpositus: et post salutationes utrinque factas dixit familiariter: se venisse, ut nos visitaret, et tempus nobiscum tereret. Tum cathedram poposcit, et consedit. Nos autem, numero decem (nam cæteri aut inferiores erant, aut foras abierant) circa eum sedimus: ac deinde ita exorsus est. Nos de insula hac Bensalem (ita enim eam vocant lingua sua) hoc habemus, quod ob situm insulæ nostræ solitarium, et leges peregrinantibus e nobis impositas de terra hac celanda, et raram exterorum admissionem in regionem nostram, nobis

"Postquam ita precatus est, continuo scapham, in qua vehebatur, solutam sensit et mobilem, cæteris adhuc veluti ligatis manentibus. Illud in signum certum licentiæ appropinquandi interpretatus, sca

quidem maxima pars orbis habitabilis nota sit, ipsi | signum hoc magnum nobis fortunes, atque ejus vero aliis penitus simus incogniti. Itaque cum quæs- interpretationem et usum in misericordia concedas; tiones illis aptiores sunt, qui minus norunt, consen- id quod, dum idem ad nos mittas, tacite et secreto taneum est magis, ut vos me interrogetis, quam ut polliceris." ego vos." Respondimus: nos illi gratias maximas referre, quandoquidem hanc nobis licentiam indulgeret: tum ex iis, quæ jam observavimus, facile nos conjicere, non esse rem in mundanis cognitu digniorem, quam statum et conditionem terræ hujus feli-pham fecit placide, et cum silentio, versus columnam, cissimæ. Sed ante omnia (diximus) cum ab extremis terræ oris jam convenerimus, nec non in regno cœlesti nos olim conventuros speremus (eo quod utrinque Christiani simus) scire avemus, quandoquidem terra ista in tantum dissita sit, et vastis et incognitis maris tractibus divisa, a terra illa, in qua Servator noster, dum in carne fuit, versabatur: quis tandem hujus gentis apostolus, et quibus modis ad fidem conversa fuerit? Facile erat, ex vultu ejus perspicere, gratam illi imprimis fuisse hanc quæstionem nostram: “Cor meum (inquit) vobis mirifice attraxistis, quod quæstionem hanc primo in loco proponitis: indicat enim, vos quærere primum regnum Dei: atque libenter, et breviter, postulato huic vestro satisfaciam."

"Annos circa viginti ab ascensione Domini factum est, ut conspiceretur a populo Renfusæ (urbis maritimæ ad orientalem plagam regionis nostræ sitæ) noctu (nox autem erat nubila, sed placida) juxta mille passus a littore, columna lucis præalta; non figura pyramidali, sed veluti cylindri, e pelago versus cœlum erecta, et in vertice ejus crux lucis ampla, corpore columnæ aliquanto splendidior. Ad spectaculum hoc tam mirabile congregatus est (ut fit) populus urbis super arenas maris, et stabat paulisper attonitus: verum paulo post scaphis parvis plurimi se commiserunt, ut rem tanti stuporis propius inspicerent. Verum, postquam scaphæ intra sexaginta circiter a columna virgatas advenissent, ecce omnes subito se sistebant, nec ulterius procedere poterant: ita tamen, ut in circuitu movere, sed non accedere propius liceret: adeo ut scaphæ veluti in theatro starent, lucem hanc tanquam scenam cœlestem spectaturæ. Evenit autem forte fortuna, ut in scapharum una adesset quispiam ex sapientibus nostris, societatis nimirum domus Salomonis: quæ domus sive collegium (fratres mei charissimi) oculus plane est hujusce regni ; qui postquam aliquandiu columnam hanc, una cum cruce, attente et devote contemplatus esset, in faciem se prostravit, et dein se in genua erigens, manusque ad cœlum attollens, hujusmodi preces fudit:"

"Domine Deus cœli et terræ ; ex gratia tua speciali ordinis nostri hominibus dignatus es opera tua creationis, et eorum secreta nosse ; atque dijudicare (quantum generationibus hominum datur) inter miracula divina, opera naturæ, effectus artis, et illusiones dæmonum, cum imposturis omnimodis. Agnosco et testor coram hoc populo, rem hanc, quam ante oculos intuemur, esse digitum tuum, et miraculum verum.

Quoniam autem e libris nostris didicimus, miracula nunquam a te edita, nisi ob finem aliquem divinum, et excellentem (etenim leges naturæ leges tuæ sunt, a quibus nisi magnam ob causam minime recedis) humillime obsecramus, ut

remigio impelli. Verum antequam ad illam pervenisset, columna cum cruce lucis dissipata est, et se undique tanquam in firmamentum quoddam stellarum multarum vertit: quæ etiam et ipsæ brevi evanuerunt: neque aliud restabat spectandum, præter arcam quandam parvam ex cedro, siccam quidem, neque aqua ullatenus madefactam, etsi nataret. In parte autem ejus priore versus sapientem, ramus palmæ, exiguus quidem et viridis, crescebat. Is postquam plurima cum veneratione arcam in scapham suam recepisset, ecce arca sponte se aperuit, in qua reperti sunt liber et epistola: uterque in membrana pura scriptus, et sindonibus linteis involutus. Liber continebat canonicos libros universos Veteris et Novi Testamenti, prout vos illos habetis (etenim satis scimus quos libros ecclesiæ apud vos recipiunt) atque apocalypsis ipsa, et nonnulla alia ex Novi Testamenti scriptis, quæ eo tempore edita non erant, nihilominus eo libro continebantur. Quod vero ad epistolam, illa in hæc verba scripta erat :"

'Ego Bartholomæus, servus Altissimi, et apostolus Jesu Christi, monitus sum ab angelo, qui in visione gloriæ mihi apparuit, ut arcam hanc maris fluctibus committerem. Itaque testor, et annuntio, ei populo, ad quem Deus ordinaverit hanc arcam appellere; eo ipso die ad eos venire salutem, et pacem, et bonam voluntatem a Patre, et Domino Jesu."

"Præterea in duobus his scriptis, tam libro, quam epistola, operatus est Deus miraculum insigne, illi, quod apostolis ostendit (dono originali linguarum) non dissimile. Etenim, cum eo tempore in hac terra viverent Hebræi, Persæ, et Indi, præter ipsos indigenas, singuli in libro illo, ac epistola, legerunt, ac si in lingua cujusque propria scripta fuissent. Hoc pacto (fratres mei) servata est hæc terra ab infidelitate (quemadmodum et reliquiæ mundi veteris servatæ fuerint ab aquis) per arcam, ope apostolicæ et miraculosæ evangelizationis sancti Bartholomæi." Atque hic loqui desiit, quando nuncius quidam venit, qui eum accersivit. Sicque eo colloquio nihil aliud intervenit.

Die postero, statim a prandio, rursus ad nos venit præpositus; seque excusavit, dicens, se pridie a nobis subito et inopinato avocatum, nunc vero rediisse, ut illud compensaret, tempusque nobiscum una insumeret, si modo gratum nobis consortium ejus aut colloquium fuerit. Respondimus," Imo illud tam gratum nobis accedit, ut nec miseriarum præteritarum, nec periculorum futurorum memores simus, quamdiu colloquio ejus fruamur." Addidimus, existimare nos horam unam, sermones cum illo conserendo insumptam, annis integris vitæ nostræ prioris præstare. Inclinavit se paululum, et postquam consedissemus, dixit: "Bene habet, quæsti

"Intelligetis igitur (id quod vobis fortasse vix credibile videbitur) ter mille circiter abhinc annis, aut paulo plus, navigationes orbis terrarum (præsertim in regiones remotas) majores fuisse, et magis strenue susceptas, quam hodierno die. Ne existimetis, nescire me, quantum apud vos creverint navigationes intra annos centum et viginti proxime elapsos: satis mihi hoc cognitum. Et tamen, majores (inquam) fuerunt, eo tempore, quam nunc. Sive conservatio illa reliquiarum humani generis, per arcam, a diluvio universali hanc navigandi confidentiam hominibus indiderit, sive aliud quid in causa fuerit. Sed utcunque, hoc, quod dico, verum est. Phonices, ac præcipue Tyrii magnas habebant classes. Similiter habebant et Carthaginienses, colonia ipsorum, quamvis ad occidentem magis sita sit. Ab oriente vero, classes Ægyptiorum, et Palæstinæ, potentes erant, et numerosæ. China autem, et Atlantis magna (quam vos Americam vocatis) quæ nunc yuncas tantum et canoas habent, vi magna abundabant, illis diebus, navium grandiorum. Insula hæc nostra (ut ex fidelibus ejus ætatis historiis plane liquet) instructa tum fuit navibus mille quingentis, iisque fortibus, et magnæ capacitatis. De hoc, quod loquor, apud vos exigua admodum, aut nulla est memoria, at nobis pro certo cognitum est.

ones vestræ sunt." Tum unus e nostris, parva in- | reservanda sunt, quæ omnino revelare licitum non terposita mora, ita dixit: esse rem quandam, cujus est: haud pauca tamen supererunt, quæ satisfactiocognoscendi quidem avidi, interrogandi autem timidi nem vobis abunde præstabunt. essemus, ne forte nimio plus præsumpsisse videremur: veruntamen singulari ejus erga nos humanitate confirmatos (cum nos vix pro exteris ducamus, qui servi ejus addictissimi et devotissimi sumus) ejus proponendi libertate usuros, humillime obtestantes, ut si responsione vix dignaretur, quæstioni tamen ignosceret, licet eam rejiceret. Dixit: nos observasse satis, et memoria adhuc tenere, verba illa ab ipso prolata, terram hanc felicem, in qua jam pedem figimus, paucis admodum cognitam esse, atque nihilo secius plerasque orbis nationes satis nosse : id quod verum esse plane perspiciebamus, quandoquidem linguas Europæ callerent, et res nostras in plurimis intelligerent, cum nos e contra in Europa, post tot et tam remotas navigationes, hac ætate postrema susceptas, nihil prorsus de hac insula inaudiverimus. Hoc mirari satis non posse, cum nationes omnes, aut per peregrinationes in partes exteras, aut per adventus exterorum ad eas, sibi invicem innotescant. Licet autem, qui in natione extera peregrinatur, plus notitiæ et informationis visu nanciscatur, quam domi manens a peregrinante, auditu solo, addiscere possit; attamen, utroque modo, notitiam mutuam, aliqua ex parte, haberi posse. Verum quantum ad hanc insulam, nunquam nova ad nos allata de alicujus navis ab ea ad oras nostras appulsu, nedum ad littora Europæ, neque ad littora Indiarum, occidentalis aut orientalis: neque aliquid accepisse de navi ulla, cujuscunque ea populi sit, quæ a terra hac redierit. In hoc autem illud, quod admirationem movet, non consistere, situm enim ejus (ut dominatio sua dixerat) in tam vasti pelagi conclavi secreto, huic rei in causa esse posse; verum ut illa contra notitiam linguarum, librorum, rerum haberent, gentium ab iis tam immensis spatiis dissitarum, id omnem admirationem superare, neque nobis quomodo fieri hoc possit, ullo modo in mentem venire: nobis siquidem divinarum mentium et potestatum, non autem hominum quorumvis conditionem videri, ut ipsæ occultæ et invisibiles lateant, cæteris interim illarum visui patentibus, et velut in aprico positis. Ad hæc verba præpositus placide subrisit, et dixit: non sine causa veniam nos hujus quæstionis petere, siquidem innuere, ac si terram hanc non aliam, quam terram magorum, duceremus, quæ spiritus aëreos in omnes partes emitteret: quorum ope et famulitio quæcunque in aliis regionibus gererentur pernosceret. Omnes uno ore humiliter respondimus, vultu tamen ita composito, ut eum non alias, quam joco, hoc dixisse præ nobis ferremus: nos sane facile in eam cogitationem venire, esse aliquid in hac natione plane supernaturale; illud tamen potius angelicum, quam magicum, ducere: verum ut perspicue apud dominationem suam eloqueremur, quid tandem illud fuerit, quod scrupulum hunc, ne quæreremus, injecisset, nihil ex hac re sapuisse, sed quoniam in sermone præterito eum innuisse memineramus, gentem istam de silentio erga peregrinos per leges cavisse. Ad hoc respondit: "Recte quidem meministis: itaque in iis, quæ proferre apud vos instituo, nonnulla

|

"Eo etiam tempore, ad insulam hanc naves et carinæ earum omnium, quas modo nominabam, nationum appulerunt. Atque, ut fieri solet, naves illæ præter populares suos vehebant multos ex aliis regionibus, quæ ipsæ maritimæ non erant; veluti Persas, Chaldæos, Arabes; ita ut omnes fere nationes potentes et celebres locum hunc adierint: ex quibus nonnullas habemus stirpes, et tribus tenues, | usque in hodiernum diem. Quod vero ad naves nostras attinet, in omnes propemodum oras navigarunt, tam ad fretum vestrum, quod columnas Herculis appellatis, quam ad alias, tum Mediterranei, tum Atlantici maris, regiones: veluti ad Paguinum, (civitatem in China antiquissimam,) quæ eadem est cum Cambalu, et Quinze, ad orientale pelagus sita, non procul a finibus Tartariæ orientalis.

"Eodem præterea tempore, et seculo integro insequente, aut amplius, populi magnæ Atlantidis potentes admodum erant. Etsi enim narratio et descriptio, a viro magno vestri orbis facta, (scilicet, progeniem Neptuni sedes suas ibi fixisse,) tum de magnificis, templo, palatio, urbe, et colle, quin et de multiplicibus pulchrorum et magnorum fluviorum spiris, (quæ, tanquam totidem torques, templum illud et urbem cingebant,) ac denique de grandibus illis insignibus ascensus, per quos ad eadem perveniebatur, veluti per scalam quandam cœli, sit fabulosa et poëtica: hoc tamen veritatis immiscetur, regionem illam Atlantidis, tam illam Peruviæ, tunc Coyam vocatam, quam illam alteram regni Mexicani, tunc dictam Tirambel, regna fuisse armis, classe, et opibus, potentia et superba. Tam (inquam) potentia, ut eodem tempore (vel saltem intra spatium decem annorum) duas magnas expeditiones navales susceperint: hi nimirum de Tirambel, per Atlanticum