6. Qui et idoneos nos fecit ministros novi testamenti: non littera sed spiritu. Littera enim occidit, spiritus autem vivificat.

7. Quod si ministratio mortis litteris deformata in lapidibus fuit in gloria, ita ut non possent intendere filii Israel in faciem Moysi, propter gloriam vultus ejus, que evacuatur : 8. Quomodo non magis ministratio spiritus erit in gloria?

9. Nam si ministratio damnationis in

est, Qui et fecit nos idoneos ministros novi testamenti. (Is. 61.) Ministri Dei nostri dicetur vobis. Et in hoc tenemus locum angelorum. (Ps. 103.) Qui facit angelos, etc. Sed non solum fecit nos ministros, sed idoneos. Deus enim cuilibet rei dat ea per quæ possit consequi perfectionem suæ naturæ. Undo quia Deus constituit ministros novi testamenti, dedit et eis idoneitatem ad hoc officium exercendum, nisi sit

11. Si enim quod evacuatur per gloriam est, multo magis, quod manet, in gloria est.

Commendato ministerio novi testamenti, hic consequenter commendat ministros ejus. Et primo ponit duo, quæ respondent verbis præmissis. Præmiserat enim donum a Deo acceptum, cum dixit: Sufficientia nostra, etc. Et fiduciam ex dono conceptam, cum dixit: Fiduciam talem, etc. Primo ergo determinat ea quæ pertinent ad donum perceptum. Secundo ea, quæ ad fiduciam conceptam, ibi: Habentes igitur talem, etc. Circa primum tria facit. Primo ostendit donum a Deo susceptum; sc. ministerium novi testamenti. Secundo describit novum testamentum, ibi: Non littera, sed spiritu. Tertio ex dignitate novi testamenti, ostendit dignitatem ministrorum ejus, ibi: Si ministratio, etc. Dicit ergo: dico quod sufficientia nostra ex Deo T. II.

(Supra 2.) Et ad hæc quis tam idoneus, sc. sicut Apostoli a Deo instituti? Hoc autem novum testamentum quid sit describit, subdens: Non littera, etc. Et describit ipsum quantum ad duo, sc. quantum ad illud in quo consistit, et quantum ad causam propter quam datum est, ibi: Littera enim occidit, etc.

Circa primum sciendum est, quod Apostolus loquitur profunde: dicitur enim (Jer. 31.) Feriam domui Israel, et domui Juda fœdus novum, non secundum pactum quod pepigi cum patribus vestris. Et post: Dabo legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum superscribam eam, etc. Vetus ergo testamentum scribitur in libro, postmodum sanguinem aspergendo, ut dicitur (Hebr. 9.) Accepit sanguinem et aspersit librum, etc. dicens: Hic est sanguis, etc. Et sic patet, quod vetus lex est testamentum litteræ; sed novum testamentum est testamentum Spiritus Sancti, quo charitas Dei diffunditur in cordibus nostris, ut dicitur (Rom. 5.) Et sic dum Spiritus Sanctus facit in nobis charitatem, quæ est plenitu→

3

do legis, est testamentum novum, non littera, id est, per litteram scribendum, sed spiritu, id est, per spiritum qui vivificat. (Rom. 8.) Lex spiritus vitæ, id est, vivificantis. Causa autem quare datum sit novum testamentum, per spiritum, subditur: quia littera occidit occasionaliter. Nam littera legis dat solam cognitionem peccati. (Rom. 3.) Per legem autem cognitio peccati. Ex hoc autem, quod cognosco peccatum, solum duo sequuntur. Nam lex dum per eam cognoscitur, non reprimit concupiscentiam: sed magis occasionaliter auget, inquantum concupiscentia ferventius fertur in rem prohibitam. Unde hujusmodi cognitio nondum destructa causa concupiscentiæ occidit, hinc vero addit prævaricationem. Nam gravius est peccare contra legem scriptam et naturalem simul, quam contra legem naturalem solum. (Rom. 7.) Occasione accepta, non data, peccatum, etc. Licet autem occasionaliter occidat, inquantum sc. auget concupiscentiam, et addit prævaricationem, non tamen est mala lex vetus, quia ad minus prohibet mala. Est tamen imperfecta, inquantum non removet causam. Est ergo lex sine spiritu interius imprimens legem in corde, occasio mortis. Et ideo necessarium fuit dare legem spiritus, qui charitatem in corde faciens, vivificet. (Joan. 6.) Spiritus est qui vivificat.

Consequenter ex his ostendit dignitatem sui ministerii. Et circa hoc duo facit. Primo ostendit, quod ministerium novi testamenti præfertur ministerio veteris testamenti. Secundo quod non solum præfertur, sed quod ministerium veteris testamenti, quasi nihil habet de gloria in comparatione ad novum, ibi: Nam nec glorificatum, etc. Circa primum duo facit. Primo osten

dit quod ministerium novi testamenti præfertur veteri. Secundo rationem hujus assignat, ibi: Nam si ministratio, etc. Circa primum sciendum est, quod Apostolus argumentatur ex hoc quod habetur (Exod. 24.) Ubi littera nostra habet, quod Moyses habebat faciem cornutam, ita quod non possent, etc. Alia littera habet faciem splendidam, quod melius dicitur: non enim intelligendum est eum habuisse cornua ad litteram, sicut quidam eum pingunt, sed dicitur cornuta propter radios, qui videbantur esse quasi quædam cornua. Arguitur autem ex hoc sic. Et primo per unum simile, et est locus a minori. Constat enim quod si aliquid quod minus est, habet aliquid de gloria, quod multo magis illud quod est majus. Sed vetus testamentum est minus, quam novum; cum ergo illud fuerit in gloria, ita ut non possent, etc. videtur quod multo magis novum est in gloria. Quod autem vetus testamentum minus sit novo, probat tripliciter.

Primo quantum ad effectum, quia illud est testamentum mortis, istud vitæ, ut dictum est. Et quantum ad hoc, dicit: quod si ministratio mortis, id est, vetus, quæ est occasio mortis; et hoc respondet ei quo dicitur : Littera occidit, etc. Secundo quantum ad modum tradendi, quia vetus fuit tradita litteris in tabulis lapideis; nova vero fuit impressa spiritu in cordibus carnalibus, et hoc innuit, cum dicit: Litteris deformata, id est, perfecte formata, In lapidibus, id est, in tabulis lapideis. Et hoc ei respondet, quo dicitur: Non littera, sed spiritu, etc. Tertio quantum ad perfectionem, quia gloria veteris testamenti sine fiducia est, quia neminem ad perfectum adduxit lex. In novo vero est gloria cum spe melioris gloriæ, sc. sempiternæ.

verba autem mea non transibunt.

in qua perficietur. Erit, inquam, nobis qui sumus ejus ministri.

Erit multo magis in gloria æterna,

12. Habentes igitur talem spem, multa fiducia utimur:

13. Et non sicut Moyses ponebat velamen super faciem suam, ut non intenderent filii Israel in faciem ejus, quod

evacuatur?

14. Sed obtusi sunt sensus eorum. Usque in hodiernum diem, idipsum velamen in lectione veteris testamenti manet non revelatum (quod in Christo evacuatur),

15. Sed usque in hodiernum diem, cum legitur Moyses, velamen positum est super cor eorum.

16. Cum autem conversi fuerint ad Dominum, auferetur velamen. 17. Dominus autem, spiritus est. Ubi autem spiritus Domini, ibi libertas. 18. Nos vero omnes, revelata facie, gloriam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tamquam a Domini spiritu.

Positis his, quæ pertinent ad commendationem doni percepti a Deo, hic consequenter ponit ea, quæ pertinent ad commendationem fiduciæ de ipso dono conceptæ. Circa hoc autem duo facit. Primo ponit fiduciam ex dono conceptam. Secundo vero comparat fiduciam veteris et novi testamenti, ibi: Et non sicut Moyses. Dicit ergo primo: Habentes igitur talem spem, ex hoc sc. quod nobis dictum est, sc. videndi gloriam Dei. (Rom. 8.) Spe enim salvi facti sumus.— Multa fiducia utimur, id est, confidenter operamur ea, quæ pertinent ad usum hujus mi

nisterii ex quo crescit nobis spes. (Prov. 28.) Justus quasi leo confidens absque terrore erit. (Jer. 17.) Benedictus vir qui confidit in Domino. Consequenter sicut prætulit donum dono, ita prafert fiduciam novi testamenti fiduciæ veteris testamenti, cum dicit: Et non sicut Moyses, etc. Et circa hoc duo facit. Primo proponit factum in veteri testamento. Secundo exponit, ibi:Quod evacuatur, etc. Factum autem, quod proponit legitur (Exod. 24.) ubi dicitur, quod Moyses quando loquebatur ad populum, velabat faciem suam, quia propter claritatem vultus ejus non poterant respicere in eum filii Israel. Et ideo dicit: Et non sicut Moyses, etc. quasi dicat: Dico quod utimur multa fiducia, et tanta, quod non accidit nobis sicut Moyses faciebat eis, sc. non revelando faciem suam populo, quia nondum venerat tempus revelandi claritatem veritatis. Habemus ergo nos fiduciam absque velamine.

Consequenter exponit hoc, quod dixerat de velamine, dicens: Quod evacuatur, etc. Velamen enim illud erat obscuritas figurarum, quæ per Christum evacuata est. Et circa hoc tria facit. Primo enim ponit evacuationem hujus velaminis. Secundo quomodo hæc evacuatio habet locum in Judæis, ibi: Sed obtusi, etc. Tertio quomodo hæc evacuatio habet locum in ministris novi testamenti, ibi: Nos vero revelata, etc. Dicit ergo, quod Moyses ponebat velamen, sc. figuræ, super faciem suam, quod sc. velamen, evacua

tur, id est, tollitur per Christum sc. implendo in veritate, quod Moyses tradidit in figura: quia omnia in figura contingebant illis; sic enim Christus per mortem suam removit velamen de occisione agni paschalis. Et ideo statim cum emisit spiritum, velum templi scissum est. Item in mittendo Spiritum Sanctum in corda credentium,ut intelligerent spiritualiter, quod Judæi carnaliter intelligunt. Et hoc velamen removit cum aperuit eis sensum, ut intelligerent scripturas. (Luc. ult.) Qualem autem effectum habeat in Judæis hæc evacuatio ostendit, dicens: Sed obtusi, etc. Et circa hoc duo facit. Primo ostendit, quod remotum ab illis non fuit in statu infidelitatis. Secundo ostendit, quod removebitur in eorum conversione, ibi: Cum autem conversus fuerit, etc.

Circa primum duo facit. Primo ostendit rationem quare hæc evacuatio non habet locum in Judæis. Secundo ex hoc ostendit eos adhuc habere velamen, ibi: Sed usque in hodiernum diem, etc. Dicit ergo, quod evacuatur in his, qui credunt, sed non quantum ad Judæos infideles, et ratio hujus est, quia obtusi sunt sensus eorum, id est, ratio eorum hebes est, et sensus eorum imbecilles et obtusi sunt nec possunt videre claritatem divini luminis, id est, divinæ veritatis absque velamine figurarum. Et hujus ratio est, quia claudunt oculos, ut non videant, quia velum templi scissum est. Et ideo est ex eorum culpa infidelitas, non ex defectu veritatis, quia remoto velamine omnibus aperientibus oculos mentis per fidem clarissime veritas manifestatur. (Rom. 11.) Cæcitas ex parte contigit in Israel. (Joan. 9.) In judicium veni in hunc mundum, etc. Sic enim prophetaverat (Is. 6.) Excæca cor populi hujus, etc. Et vere intantum obtusi sunt

sensus eorum, ut veritatem nobis manifestatam usque in hodiernum diem non intelligant. Sed idipsum velamen, quod erat in veteri testamento, antequam velum templi scissum esset in lectione veteris testamenti, quia non aliter intelligunt illud, quam ante, quia adhuc innituntur figuris, ut veritatem non revelent, id est, non intelligant: sic velamen Dei non figuram, sed veritatem credunt, quod sc. evacuatur quantum ad fideles, et quantum in se est omnibus per Christum, id est, in fide Christi, sed in eis non manet, quia non credunt venisse Christum.

Consequenter cum dicit: Sed usque in hodiernum diem, etc. ostendit quomodo adhuc apud Judæos est velamen quantum ad infideles, licet remotum sit per Christum. Circa quod sciendum est, quod velamen dicitur apponi alicui dupliciter. Aut quia apponitur rei visæ ne possit videri. Aut quia apponitur videnti ne videat, sed Judæis in veteri lege utroque modo appositum erat velamen. Nam et corda eorum excæcata erant, ne cognoscerent veritatem propter eorum duritiem, et vetus testamentum nondum completum erat, quia nondum veritas venerat. Unde in signum hujus velamen erat in facie Moysi, et non in faciebus eorum, sed veniente Christo, velamen remotum est a facie Moysi, id est, a veteri testamento, quia jam impletum est, sed tamen non est remotum a cordibus eorum. Et hoc est quod dicit: Sed usque in hodiernum diem, quasi dicat Amotum est a fidelibus veteris testamenti velamen. Sed adhue cum legitur Moyses, id est, cum exponitur eis vetus testamentum: (Act. 15.) Moyses a temporibus antiquis habet in singulis civitatibus, qui eum prædicent in synagogis, etc. velamen, id est, cœcitas, est positum super cor eorum.