(Rom. 14.) Cacitas ex parte contigit,

etc.

Quando autem et quomodo removetur ab eis illud velamen, ostendit consequenter, cum dicit: Cum autem conversus, etc. Et primo describit modum removendi hoc velamen. Secundo rationem hujus reddit, ibi : Dominus au— tem spiritus, etc. Dicit ergo, quod illud velamen adhuc est in eis, sed non quod vetus testamentum sit velatum, sed quia corda eorum velata sunt. Et ideo ad hoc, ut removeatur, nihil restat, nisi quod convertantur, et hoc est, quod dicit: Cum autem conversus fuerit, sc. aliquis eorum ad Deum per fidem in Christum, ex ipsa conversione auferetur velamen. (Is. 10.) Reliquiæ convertentur, etc. Et hoc idem habetur (Rom. 11.) Et nota, quod cum ageret de cæcitate, loquitur in plurali.Unde dicit: Super corda eorum; cum vero loquitur de conversione, loquitur in singulari, dicens: Cum autem conversus, ut ostendat eorum facilitatem ad malum, et difficultatem ad bonum, quasi pauci convertantur.

Ratio autem quare convertantur, et velamen removeatur, hoc modo est, quia Deus vult. Posset enim dicere, quod velamen illud appositum est ex præcepto Domini, et ideo non potest removeri. Sed Apostolus ostendit, quod non solum potest removeri, imo quia removetur per eum, qui est Dominus; et hoc est, quod dicit: Dominus enim etc. Quod potest dupliciter legi. Uno modo, ut spiritus teneatur ex parte subjecti, ut dicatur spiritus, id est, Spiritus Sanctus, sc. qui est auctor legis, est Dominus, id est, operatur ex proprio libertatis arbitrio. (Joan. 3.) Spiritus ubi vult spirat. (1 Cor. 12.) Dividens singulis prout vult. Ubi autem spiritus Domini, ibi libertas, quasi dicat: Quia spiritus est Dominus, po

test dare libertatem, ut possimus libere uti scriptura veteris testamenti absque velamine. Et ideo, qui non habent Spiritum Sanctum, non possunt libere uti. (Gal. 5.) Vos in libertatem vocati estis. (1 Pet. 2.) Quasi liberi, et non quasi velamen habentes malitiæ libertatem. Alio modo, ut per Dominum intelligatur Christus, et tunc legitur sic: Dominus, id est, Christus, est spiritualis, id est, spiritus potestatis, et ideo, ubi est spiritus Domini, id est, lex Christi spiritualiter intellecta non scripta litteris, sed per fidem cordibus impressa, ibi est libertas, ab omni impedimento velaminis.

Sciendum autem, quod occasione istorum verborum sc. ubi spiritus Domini, ibi libertas ; et illorum sc. justo lex non est posita, aliqui erronee dixerunt, quod viri spirituales non obligantur præceptis legis divinæ ; sed hoc est falsum, nam præcepta Dei sunt regula voluntatis humanæ. Nullus autem homo est, nec etiam angelus cujus voluntatem non oporteat regulari et dirigi lege divina. Unde impossibile est aliquem hominem præceptis Dei non subdi. Hoc autem quod dicitur; justo lex non est posita, exponitur, id est, propter justos, qui interiori habitu moventur ad ea, quæ lex Dei præcipit, lex non est posita: sed propter injustos, non quin etiam justi ad eam teneantur. Et similiter, ubi spiritus Domini ibi libertas intelligitur: quia liber est, qui est causa sui : servus autem est causa Domini; quicumque ergo agit ex seipso, libere agit, qui vero ex alio motus, non agit libere. Ille ergo, qui vitat mala, non quia mala, sed propter mandatum Domini, non est liber, sed qui vitat mala, quia mala, est liber. Hoc autem facit Spiritus Sanctus, qui mentem interius perficit per bonum habitum, ut sic ex amore

caveat, ac si præciperet lex divina, et ideo dicitur liber, non quin subdatur legi divinæ, sed quia ex bono habitu inclinatur ad hoc faciendum, quod lex divina ordinat.

Deinde cum dicit: Nos vero omnes, etc. ostendit quomodo Christi fideles sunt omnino liberi ab hoc velamine. Dicit ergo Dico quod ab illis aufertur velamen hoc, cum aliquis conversus fuerit sicut nos, non aliquis, sed omnes, qui sumus Christi fideles. (Luc. 8.) Vobis datum est, etc. Revelata facie non habentes velamen supra cor, sicut illi: et intelligitur per faciem, cor, seu mens, quia sicut per faciem videt quis corporaliter, ita per mentem spiritualiter. (Ps. 418.) Revela oculos meos, etc. Gloriam Domini non Moysi: gloria enim significat claritatem, ut dicit Augustinus. Judæi autem videbant quamdam gloriam in facie Moysi ex hoc, quod locutus est cum Deo; sed hæc gloria est imperfecta, quia non est claritas ex qua ipse Deus est gloriosus; et hoc est cognoscere ipsum Deum : vel gloriam Domini, id est, filium Dei. (Prov. 10.) Gloria Patris, Filius sapiens, etc. Speculantes non sumitur hic a specula, sed a speculo, id est, ipsum Deum gloriosum cognoscentes per speculum rationis, in qua est quæ

dam imago ipsius; et hunc speculamur quando homo ex consideratione sui ipsius assurgit in cognitionem aliquam de Deo, et transformatur. Cum enim omnis cognitio sit per assimilationem cognoscentis ad cognitum, oportet quod qui vident aliquo modo transformentur in Deum. Et siquidem perfecte vident, perfecte transformentur, sicut beati in patria per fruitionis unionem. (1 Joan. 3.) Cum autem apparuerit, etc. Si vero imperfecte, imperfecte, sicut hic per fidem. (1 Cor. 13.) Videmus nunc per speculum in ænigmate, et ideo dicit: In eamdem imaginem, id est, sicut videmus. Transformamur, inquam, a claritate in claritatem, in quo distinguit triplicem gradum cognitionis in discipulis Christi. Primus est a claritate cognitionis naturalis in claritatem cognitionis fidei. Secundus est a claritate cognitionis veteris testamenti in claritatem cognitionis gratiæ novi testamenti. Tertius est a claritate cognitionis naturalis et veteris et novi testamenti in claritatem visionis æternæ. (Infra 4.) Licet is, qui foris est, etc. Sed unde est hoc? Non ex littera legis, sed Tanquam a spiritu Domini. (Rom. 8.) Quicumque spiritu Dei aguntur. (Ps. 142.) Spiritus tuus bonus deducet, etc.

Ostensa dignitate ministerii novi testamenti, hic consequenter Apostolus determinat de usu ministerii. Et circa hoc duo facit. Primo enim ostendit usum hujus ministerii, qui debet esse in agendis bonis. Secundo illum, qui debet esse in malis patienter tolerandis, ibi: Habemus, autem thesau rum, etc. Circa primum duo facit. Pri

mo ponit hujus ministerii usum. Secundo objectionem excludit, ibi: Quod si, etc. Dicit ergo: Quia igitur hujusmodi ministerium est tantæ dignitatis in se et in ministris, ideo habentes hanc administrationem, id est, hanc dignitatem administrandi spiritualia:(1 Cor. 4.) Sic nos existimet homo, ut ministros, etc. (Rom. 11.) Quamdiu sum gentium Apostolus, ministerium, etc. Habentes, inquam, non ex nobis, seu ex meritis nostris, sed, juxta quod misericordiam consecuti sumus a Deo, id est, ex misericordia Dei, quam in hoc consecuti sumus a Deo. (4 Tim.1.) Misericordiam consecutus sum, etc.

Consequenter cum dicit: Non deficimus, etc. describit usum hujus ministerii, qui debet esse circa bona agenda, et hoc quantum ad duo. Primo quantum ad vitationem malorum. Secundo quantum ad operationem bonorum: In manifestatione, etc. Docet autem vitari mala in usu hujus ministerii, et quantum ad vitam, et quantum ad doctrinam. Sed quantum ad vitam dupliciter, sc. quantum ad operationem, et quantum ad intentionem. Nam si quis vitat mala operari et bona intentione, perfecte vitat mala. In operatione autem vitatur malum in adversitate patienter mala sustinendo, et ideo dicit: Non deficimus, per impatientiam. (Gal. 6.) Bonum autem facientes non deficiamus. (2 Cor. 1.) Cum infirmor, tunc fortior sum et potens. Vitatur etiam in prosperitate temperate utendo eis, quæ prospere succedunt, et ideo dicit: Sed abdicamus occulta dedecoris, id est, amovemus a nobis, quæ hominem turpem et dedecorosum faciunt, sc. immunda et turpia, et etiam occulta, non solum manifesta. (Jac. 1.) Abjiciamus omnem immunditiam. (Ephes. 3.) Quæ in occulto ab eis fiunt turpe, etc. In intentione autem vitatur malum

vitæ, si est intentio recta, et quan tum ad hoc dicit: Non ambulantes in astutia, id est, in astutia et simulatione et hypocrisi, quod faciunt pseudo, qui aliud prætendunt exterius, et aliud gerunt interius in corde. (Job. 26.) Simulatores et callidi provocant iram Dei. In doctrina autem vitatur malum quando verbum Domini debito modo proponitur, et quantum ad hoc, dicit: Non adulterantes verbum. Quod dupliciter exponitur, ut patet (Supra 2.) Et primo non permiscentes doctrinæ Christi, falsam doctrinam, quod faciebant pseudo, dicentes legalia debere servari cum evangelio. Secundo non prædicantes propter lucrum, vel gloriam propriam. Et istorum primus est lupus, secundus mercenarius. Sed qui vera prædicat et propter gloriam Dei, est pastor. Unde Augustinus: Pastor est amandus, lupus vitandus, sed mercenarius ad tempus tolerandus. Sed quia non sufficit ad perfectam justitiam solum vitare mala, sed requiritur operatio bona, ideo consequenter subjungit de operatione bonorum in ipso. usu hujus ministerii. Et ponitur triplex bonum, quod facit contra triplex. malum.

Primum bonum contra malum doctrinæ. Secundum contra malum operationis. Tertium contra malum intentionis. Contra malum doctrinæ, quod debet vitari, facit bonum manifestæ veritatis. Et quantum ad hoc dicit: In manifestatione veritatis. Quasi dicat: non deficimus, sed vitantes mala ambulamus et proficimus in manifestatione veritatis, id est, veritatem puram manifestamus. (Joan. 19.) Ad hoc natus sum, ut testimonium perhibeam veritati. (Eccl. 24.) Qui elucidant me, vitam æternam habebunt. Contra malum operationis faciunt bona opera, et quantum ad hoc dicit: Commendantes nos,.

etc. Et hoc non facimus, dicendo de nobis bona, quia non de facili creditur ei, qui seipsum commendat, sed operando bona; quia talia opera facimus, ut ex ipsis operibus reddamus nos metipsos commendabiles, Ad omnem conscientiam hominum. (1 Petr. 2.) Conversationem vestram inter Gentes, etc. Contra malum intentionis facimus bonum, reddendo nos commendabiles, non solum ad omnem conscientiam hominum, sed etiam coram Deo, qui intuetur corda. (Infra 10.) Non enim, qui seipsum commendat, ille probatus est, etc. (Rom. 42.) Providentes bona, non solum coram, etc. Et secundum

Augustinum in Gloss. Apostolus implet in hoc mandatum Domini, (Matth. 5.) Sic luceat, etc. Item, 6. Attendite ne justitiam, etc. Primum in hoc, quod dicit: Commendantes nos, etc. Secundum vero in hoc, quod dicit: Coram Deo. (Rom. 2.) Non enim, qui in manifesto, etc. Vel potest totum hoc magis secundum continuationem litteræ legi, sic, ut dicatur, ideo habentes hanc administrationem, juxta quod, etc. Non deficimus, supple a bene operando, sed abdicamus, etc. Et iterum, in manifestatione veritatis, servato tamen eodem modo exponendi, sicut in prima lectura.

facit. Primo enim respondet quæstioni prædictæ. Secundo excludit quoddam dubium, quod videtur ex responsione sua sequi, ibi: Non enim nosmetipsos, etc. Circa primum tria facit, Primo ostendit quibus occultatur veritas Christi. Secundo occultationis causam as

signat, ibi: In quibus Deus hujus seculi. Tertio ostendit, quod hoc non est ex defectu veritatis evangelii, ut occultetur, ibi: Ut non fulgeat, etc. Dicit ergo: dixi quod non deficimus in manifestatione, quod, id est, sed, si evangelium nostrum, quod sc. nos prædicamus, Est opertum, id est, occultum, non est opertum omnibus, sed illis tantum, qui pereunt, sc. præbendo impedimentum ne eis manifestetur. (1 Cor. 1.) Verbum crucis pereuntibus stultitia est, etc. Causa ergo hujus occultationis est, non ex parte evangelii, sed propter eorum culpam et malitiam. Et hoc est, quod subdit: In quibus