56 Abraham pater vester exultavit ut videret diem meum: vidit, et gavisus est. 57 Dixerunt ergo Iudaei ad eum: Quinquaginta annos nondum habes, et Abraham vidisti? 58 Dixit eis Jesus: Amen, amen dico vobis, antequam Abraham fieret, ego sum. 59 Tulerunt ergo lapides, ut iacerent in eum: Iesus autem abscondit se, et exivit de templo. COMMENTARIVM vv. 1. 2. Confer Luc. XXI, 37. 38. v. 3. De scribis si quid scire cupis, lege Lib. III de Evangeliis Diss. XXIX. v. 5. Lege Lev. XX, 10. v. 8. In aliquibus exemplaribus graecis legitur: scribebat in terra uniuscuiusque ipsorum peccata. Sic etiam Hieronymus: Eorum videlicet, qui accusabant, et omnium peccata mortalium (1). Quo posito apparet ratio eius quod narratur in v. 9. v. 9. Graeca sic sonant: Audientes autem, et a conscientia redarguti, exibant unus post unum, incipientes a senioribus usque ad ultimos, et cetera. v. 10. Graece: Erigens autem se Iesus, et neminem videns nisi mulierem, dixit ei: et cetera. v. 12. Pari modo, ac Matthaeus frequentissime usurpat vocem tots tunc, ita tamen ut nullum certum tempus designet, ita apud unum Ioannem vox ov ergo multo pluries legitur quam apud ceteros tres coniunctim, nec tamen semper rerum consequentiam significat. Haec Christi verba exposuimus ubi dicendum fuit de Io. I, 4. 5. Occasio ita lo (1) Adv. Pelagian. II. 17. quendi pracbita Christo fortasse est e luminibus quibus per dies scenopegiae tota urbs illustrabatur (1). v. 13. E Christi responsione intelligimus a Pharisaeis alterum ex altero adduci, mendax esse Christi testimonium quia de se ipse testabatur. v. 14. Christus illud connexum refutat ostenditque alterum ex altero non effici. Ratio, quam Christus subiicit, prima specic non satis clare patct. Sed mox patebit ubi animadvertas his verbis caussam exponi, non cur res ita sit, sed cur Christus affirmare queat rem ita esse, quo simul ostenditur, quod affirmat, verum esse. Sententia ergo haec est : Quia scio unde venio et quo vado, quia, inquam, scio Deum esse ex quo sum et ad quem vado (2), et me, quippe qui ex Deo sim, mentiri non posse, pro certo affirmare illud habeo, quod, etsi ego testimonium perhibeo de me ipso, testimonium tamen meum verum est. Vos autem propterea id negatis, quia nescitis unde venio aut quo vado. v. 15. Neque mirum est meam originem incompertam vobis esse, qui pro pravis animi vestri affectibus iudicium facitis. Ast ego non item; ego non iudico quemquam secundum carnem. Christus in v. 14 caussam aperuerat cur ipse quiret eam rem affirmare quam Iudaei negaverant, caussa autem ea erat ex qua simul colligebatur veram esse ipsam rem quam ipse affirmabat. In hoc versu transitio quaedam est ad proximam caussam, cur haec ipsa res nequeat non vera esse, aperiendam. v. 16. Haec caussa aperitur, cur Christi iudicium, proptereaque et testimonium, nequeat non verum esse; nimirum unum atque idem est ipsius Christi ac patris iudicium. Nota Christum una cum Deo iudicium ferentem. vv. 17. 18. Conclusio, qua Christus confectum habet quod Iudaci in v. 13 negaverant. — Animadverte ut pari loco Christus suum ac patris testimonium ponat. v. 19. Priora Christi verba ita intellige, veluti si is dixisset: Quum me nesciatis, neque patrem meum, id est, (1) Succa V. 2. (2) Confer vv. 16. 18. 4 quinam sit pater meus, scire potestis; me nescitis, ergo et patrem meum. Hunc esse sensum tum praecedens interrogatio, tum ea, quae sequuntur, nos docent.-Particula gracca , pro qua in hoc loco forsitan latinus interpres reddidit, alibi, velut in Io. XIV, 7. 28, ab co vertitur utique. Simplex sensus est: Si me sciretis, et patrem meum sciretis, hoc est, quinam sit pater meus; si, inquam, sciretis mc esse filium Dei, sciretis simul Deum patrem meum esse. Considera ut nosse Christum idem sit a nosse Deum esse Christi patrem. V. 20. Gazophylacium vocabatur locus quidam post porticus templi, in quo loco cistae positac erant excipiendis pccuniis quas quisque in usum sacrorum conferebat. Qui affirmant hunc locum fuisse in atrio mulierum, id colligunt ex Flavii Iosephi verbis (1); e quibus an recte id colligatur, facile sentient qui attentius ca legerint. Postrema verba huius versus confer cum Io. VII, 30, utraque autcm cum Io. XIII, 1. v. 21. Quaeritur utrum haec, et quae sequuntur, sint pars unius atque ciusdem sermonis ac superiora, aut saltem mox prolata, an alio loco ct tempore. Verbis quidem Ego vado sententiam repetere Christus videtur quam oblique in v. 14 enuntiaverat; tum constat hacc quoque, et quac postca sunt, in templo, acque ac superiora, dicta esse v. 59. Attamen versus 20 hacc superioribus dividere ac tempore distinguere tantum non cogit. Potest nihilominus utrumque componi ita, ut Christus sermonem, qui sequitur, habuerit, etsi non in gazophylacio, neque continuo ut superiora loquutus erat, attamen non multa post hora in alio templi loco; captaque occasione ex iis quae protulerat v. 14, iterum, ut ait Ioannes, Iudacos docuerit de proximo ipsius abitu ad patrem, quod et paucis ante dicbus (2) fecerat. Confer hunc et insequentem versum cum Io. VII, 33-35, perspiciesque nunc a Christo repeti quac tunc dixerat. Ex qua collatione simul intelliges, quod hic legitur, in peccato vestro moriemini, caussam esse eius quod illic enuntiatur verbis non invenietis, (1) Bell. V. 5, 3. quodque utrobique verbis non potestis venire. Neque vero logicus deest horum dictorum ordo, qui sic est: Quaeretis me, et non invenietis, quia, ubi ego sum, quo ego vado, vos non potestis venire, nam in peccato vestro moriemini. Quum in peccato suo morituri essent, non poterant illuc ire quo Christus ibat, quumque illuc ire non possent, neque ipsum invenire poterant. Mali ergo origo, ut apparet, illa erat, quod futurum esset ut in peccato suo morerentur; hoc tamen non aliter nisi si, ut ipse Christus id paullo inferius v. 24 explicat, non crederent quia ipse est. vv. 23. 24. Quod Iudaei non intelligebant, id Christus ipsis exponit. Rem facile mente assequemur, si meminerimus ut Christus alibi suos, hoc est, qui in ipsum credunt, affirmaverit non esse de mundo (1); qui ergo de mundo sunt, in Christum non credunt. Iudaei disputabant de sensu verborum quo ego vado, vos non potestis venire, praeteribant vero illa apertissima atque horrenda in peccato vestro moriemini. Christus ergo disputantibus ac dubitantibus respondens, non adeo illa, de quibus disputabant, quam haec altera ut probe perciperent, curavit, quibus perceptis et illa priora nullo negotio percepturi essent. Vsus autem est syllogismo, ut vocant, conditionato, cuius propositio est in altera parte versus 24, assumptio in versu 23, complexio in prima parte versus 24. Assumptio quidem non expresse enuntiata est, sed implicita in ipsa rei caussa, quam Christus aperit; quum enim aiebat Iudaeos de mundo esse, sequebatur ut hi minime in eum crederent. Potius autem rei caussam quam ipsam rem ideo enuntiavit, ut quaestionis et responsionis quaedam analogia exstaret; quum enim Iudaei quaererent de loco quo Christus iturus esset, cur ipsi illuc ire nequirent, Christus respondit rationem afferens petitam quodammodo e locorum distantia, videlicet eos de deorsum esse, se vero de supernis, eos de mundo, se non item. Sed quid illa quia ego sum? Quinam ipse sit aut quidnam, Christus non dicit. Si huic verbo sum simplex ea notio subesset quae propria ipsius est, stultus habendus potius is fuisset, qui non crederet Iesum esse, quem ta (1) lo. XV, 19; XVII, 14. 16. men et praesentem videbat et loquentem audiebat, quam ut ei haec res in crimine poneretur numquam condonando. Nemo itaque non sentit tv upao quam haec verba habent; porro autem, quaenam eorum significatio sit, quisque facile assequetur qui ea contulerit cum his, quae in Exodo leguntur: Ait Moyses ad Deum: Ecce ego vadam ad filios Israel, et dicam eis: Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Si dixerint mihi: Quod est nomen eius? quid dicam eis? Dixit Deus ad Moysen: EGO SVM QVI SVM. Ait: Sic dices filiis Israel: QVI EST, misit me ad vos (1). v. 25. Ea, quae postremo loco Christus dixerat, occasionem Iudaeis praebuerunt ita eum interrogandi: Tu quis es? Christi responsio graece sic est: Την άρχην ό, τι και λαλω ύμιν. Constat την άρχην adhibitum hic esse loco adverbii, sed de eius deque totius enuntiationis significatione disceptatur. Quidam aiunt av åpxov idem valere ac principio, initio, alii idem ac omnino, prorsus, alii denique ita litem diiudicant, ut haec vox nequeat significare omnino, prorsus, nisi in propositionibus negantibus. Itaque Christi verba quidam ita vertunt: Omnino sum id, quod et loquor vobis, id est: Is prorsus sum quem me esse profiteor. Alii vero ita: A principio quod et loquor vobis, ut sit verborum transpositio pro: Quod et loquor vobis a principio, Is sum quem principio vobis dixi; sed transpositio haec satis inconcinna esse videtur. Ceterum Christus satis de se dixerat e quibus, quinam ipse esset, quisque intelligere posset, non tamen apertius rem enuntiandam esse huc usque putaverat; quare nunc quoque, quum illa Iudaeorum interrogatione urgeretur, ita respondit, ut iis, quae alias de se dixerat, nihil adderet. Confer v. 26. Perspiciebat enim quo animo Iudaei de ea re ipsum interrogarent, certe non ideo ut crederent quae dicturus esset, sed ut calumniandi occasionem nanciscerentur, sicut paullo post apparuit v. 59. v. 26. Vos quidem velletis ut plura de me dicerem; ast ipse e contrario multa habeo de vobis loqui. Iis, quae sequuntur, Christus Iudaeorum animos ante occupavit, ne forte ne (1) Ex. III, 13. 14. |