ge

-0

m

li

ci

Dus

en

um

patre, patri consubstantialem, exsistere dicerent, hoc ipso plures Deos inducerent, negabant filii vel consubstantialitatem atque aeternitatem, vel úлooтac a patre distinctam. Lege Origenem (1). Ioannes, hos refutare aggrediens, ipsos horum magistros Neoplatonicos initio impetit, quod apparet vel ex ipsa usurpatione nominis λoyos; quorsum enim hoc potius, a nemine e Novi Testamenti scriptoribus adhibitum minusque perspicuum, quam nomen filium usurpasset? Quum ergo hi generationem divinam non omnino infitiarentur, non erat cur Ioannes, qui quae maxime necesse erat, perstringebat, divinae generationis mentionem faceret. Ita Basilius (2) quoque sensit scribens contra Eunomianos, videlicet ideo Ioannem Verbi aeternitatem affirmasse ut eos refelleret qui hanc negabant co quod Verbum sit genitum; pari ergo de caussa et Verbinστασt et cum patre čuovo totηtaille affirmasse dicendus est, ut, inquam, refelleret eos qui haec negabant eo quod Verbum a patre genitum aliquomodo crederent, ca generatione quam ipsi comminiscebantur, illos, inquam, quos Origenes carpit. Ceterum, si qui Verbum a patre genitum negabant, quum non alia ipsis caussa esset negandi, nisi quia vel aeternitatem, vel uncστas, vel quocvclotηtaVerbi non acciperent, triplici hoc errore refutato, et illud concideret necesse erat quod ex his erroribus inferebatur.

v. 3. A Verbo ad Verbi opera transitur. Ac primo ad opera naturalia, refelliturque utrumque φιλοσοφημα, tum δια ἀποῤῥοιας, tum dea cvvdvac pov mundum conditum aientium. Omnia, inquit, per ipsum facta sunt; qua de caussa Dei manus a patribus (3) Verbum appellatur. Tullius: Ab his (diis) et a principio omnia facta et constituta sunt (4). Rei confirmandae gratia subiungit, conversa affirmatione in negationem: et sine ipso factum est nihil. Addit quod factum est, ut nos doceat primo quatenus propositio pateat, secundo quid aliud esse quod factum non sit, quodque propositio non comprehendit. Lege

(1) In h. 1.

(2) L. c. 2.

(3) Iren. Haer. III. 21 etc.

(4) Nat. Deor. I. 1.

Chrysostomum. Ex his quoque facile est efficere Verbum factum non esse, atque aeternum esse, quum, quidquid principium habet, factum sit.

De vv. 3. 4 interpungendis. Primo graeci codices plerique omnes et latini minus vetusti, item patrum praesertim graecorum pars, ita habent: et sine ipso factum est nihil quod factum est. In ipso vita erat. Secundo omnes scriptores primorum trium saeculorum, ac ceterorum pars longe maxima, codices item latini vetustissimi, et quidam e graecis vetustioribus haec verba interpuncta exhibent alterutra ratione, vel: Et sine ipso factum est nihil. Quod factum est, in ipso vita erat, vel: Et sine ipso factum est nihil. Quod factum est in ipso, vita erat. Biblia vulgata Xysti V an. 1590: Et sine ipso factum est nihil: Quod factum est in ipso vita erat. Biblia Clementis VIII ann. 1592, 1593, 1598: Et sine ipso factum est nihil, quod factum est, in ipso vita erat. Chrysostomus acriter primam interpunctionem defendit, alteram vero haereticam dicit sensuque omni destitutam. Sed nimis severe nec vere, quum et primis tribus saeculis ea obtinuerit, et praeclarum sensum exhibeat, eiusque constructio ea sit quae alias quoque est in scriptis Ioannis, ut pronomine relativo initium fiat (1), sicque ordinanda: In ipso, quod factum est, vita erat. Lege Cyrillum.

vv. 4. 5. Deinde ad opera gratiae Ioannes transit. Nomina vita, lux, tenebrae sibi invicem lumen adhibent, praesertim si comparentur cum aliis Ioannis sententiis, atque adeo cum aliorum scriptorum GεTVEVσtwy maxime vero Pauli.

E comparatis locis Ioannis apparet lucem esse, quam Verbum doctrina sua mentibus hominum affudit, lumen inquam fidei cum caritate coniunctae, id est, quae per charitatem operatur (2); tenebras huius luminis defectum, ita tamen ut hae illi oppositae sint non privative sed contrarie, nam, si secus foret, non possent dici lux in tenebris lucere, et tenebrae eam non comprehendisse (3). — Primo, quod lux non sit ipsa fides

(1) Conf. Io. 1, 45; I Io. I, 1.

(2) Gal. V, 6.

(3) Io. 1, 5.

sed lumen fidei, apparet ex Io. XII, 35. 36. Secundo, quod non sit lumen fidei simpliciter, sed fidei per charitatem operantis, apparet ex Io. VIII, 12; lumine enim fidei perfunduntur etiam qui Christum non sequuntur, id est, qui non amant, qui male operantur. Obiicies verba mox sequentia: sed habebit lumen vitae. Sed lumen vitae est effectus, lumen fidei est caussa, hoc tempore praesenti ambulat, illud futuro habebit enuntiatur. Item ex lo. III, 18. 19, ut postrema ratio evincit: erant enim eorum mala opera. Obiicies sensum esse ideo homines credere noluisse, quia amabant male agere. Lege ergo haec, quae statim sequuntur: Omnis enim, qui male agit, odit lucem, et non venit ad lucem. Qui autem facit veritatem, venit ad lucem (1), ut unum atque idem sit male agere et lucem odisse, bene agere et venire ad lucem. - Quod autem tenebrae non fidei defectum simpliciter, sed fidei per caritatem operantis, significent, tum ex propositis iam apparet, tum ex aliis. Nam, si secus esset, quae leguntur in Io. XII, 46 idem valerent ac, qui credit in me, credat in me. In I Io. I, 6 ii, quos Ioannes alloquitur, certe iam credebant, quod apparet porro e primis verbis. Totam rem plene ea confirmant quae leguntur in Io. II, 8-11. — Denique vita est id quod illa ipsa fides nobis praestat, vitam inquam vel gratiae, vel gloriae, vel utramque. Io. I, 4; III, 15. 16. 36; V, 24; VI, 40. 47; VIII, 12; XI, 25; XII, 50 coll. 49; XVII, 3; I Io. V, 10. 11. 13.

Attamen per metonymiam Christus lux vel vita, homines autem illa fide destituti tenebrae vocantur subinde; sicubi vero ipsa fides lux vocatur, est item metonymia, usurpatio inquam caussae pro effectu. Paulus lucem et tenebras vocavit homines illa fide praeditos et destitutos (2).

In ipso vita erat. Verbum est caussa vitae cuiuscumque, sed praesertim tum gratiae tum gloriae. Et vita erat lux hominum. Solum lumen fidei, quae per charitatem operatur, eam vitam nobis parit; quia iustus ex fide vivit (3). Apte Chri

(1) Io. III, 20. 21.

(2) Eph. V, 8.

(3) Gal. III, 11.

stus quoque hanc lucem vitam vocavit (1). Ergo haec quoque enuntiatio inversa est pro et lux hominum erat vita; ita Cyrillus. Ioannes dicit quid lux hominum sit, non quid vita, illudque est subiectum, hoc praedicatum, sicut intelligit qui bene tenet tum notionem subiecti, tum notionem praedicati in propositionibus aientibus. Dices fortasse significationem nominis vitae definitam iam esse, eo quod hoc nomen sit in praedicato superioris enuntiationis In ipso vita erat. Respondeo in superiore enuntiatione nomini vitae, utpote quae sit in Verbo ut in caussa vitae, subesse universalem sensum, vel certe vitae tum gratiae tum gloriae. Adde quod, si vita in verbis et vita erat lux hominum esset etiam vita gloriae, falsa esset enuntiatio. Vocabulum autem lux hominum determinatur tum iis quae sequuntur, tum ipso apposito hominum.

Et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. In his tenebrae metonymice sunt homines sine fide, et quidem reduplicative et sensu composito; quod confirmant voces non comprehenderunt. Sequitur lucem, lumen, qws metonymicas esse, et ipsum Verbum his designari; tum constat ita esse etiam in illis non erat ille lux, et in sequentibus, quae illis opponuntur, erat lux vera. Conferantur quae de gratia et veritate deque iustitia et fide Paulus scripsit ad Romanos et ad Galatas.

vv. 6-8. Considera ut Ioannes, post tradita ca quae de Verbo divino scire oportet, statim illos impetat qui Ioannem Baptistam pluris faciebant quam Christum.

vv. 9. 10. Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Haec lux est ipsum Verbum; mox enim huius lucis gesta enumerantur, hoc est gesta ipsius Verbi. Pro venientem graece est exoμevov, quod potest pertinere vel ad hominem vel ad Verbum.

Mundus in v. 9 est orbis terrarum. Sed in v. 10 et alibi sunt homines mali, qui Christo adversantur sive ex defectu fidei sive vitio voluntatis. Confer I Io. II, 16. Lege Chrysostomum et Augustinum (2).

(1) lo. XVII, 3. Conf. XI, 25.

(2) In Ps. LIV, 4.

Plurima, quae Ioannes de mundo docuit, tradidi ex ordine in Libro III de Evangeliis Diss. VIII. n. 28.

v. 11. In propria venit, et sui eum non receperunt. Nomen propria idiz Iudaeorum gentem vel regionem designat, nomen sui idiot ipsos Iudaeos. Confer Io. XIX, 27. Nam primo Deus hos elegerat sibi in populum PECVLIAREM (1). Deinde, si oi idiot essent homines in universum, falsa esset propositio, ut apparet ex v. 12; si homines mali, non recte dicerentur idiot, et tavrohoyia esset. Tum, quod affirmamus, oppositio confirmat eorum quae sequuntur, quibus ad illos, qui receperunt eum et credunt in nomine eius, dicitur translatum quod Iudaeorum ad id proprium fuerat, idque multo excellentiore modo vv. 11. 12. 13. Denique et Iudaeorum error una cum erroribus ceterorum attingendus erat; neque ad hunc pertinere poterat propositio Verbum caro factum est, quae latius omnino patet longiusque spectat quam ad unos Iudaeos refellendos, est enim summa totius doctrinae de Verbo, et totius libri subiectum. Lege Cyrillum et Chrysostomum.

Compara vv. 5. 10. 11. Commemoratione intra paucos versus ter repetita ingrati hominum animi erga divini Verbi beneficia discipulus proditur Christi amantissimus hac re, ut ita dicam, discruciatus.

vv. 12. 13. Lege Cyrillum. Haec illustrantur oppositione v. 11. Iudaei Christum non receperant; in eos ergo, qui receperunt eum, quippe qui credant in nomine eius, divinam viotata Iudaeis ademptam Christus transtulit, sed longe sublimiore ratione, nativitate inquam ex Deo. - Quid sit nasci ex Deo, disces a Ioanne I Io. II, 29; III, 9. 10 coll. 8; IV, 7; V, 1. 4. 18.

v. 14. Et Verbum caro factum est. Lege Chrysostomum. Caro in hoc loco sonat hominem, ut Io. XVII, 2. Confer Deut. V, 26; Iudith VII, 16; Ps. LV, 5; LXIV, 3; Eccli. I, 10; Is. XL, 5. 6; Ier. XXV, 31; Ezech. XX, 48; etc. etc.; Matth. XXIV, 22; Marc. XIII, 20; Luc. III, 6; Act. II, 17; Rom. III, 20; etc. etc. Lege Cyrillum. Ideo caro potius quam homo, ut im

(1) Deut. XIV, 2.