neque eius mors perduraret; tum etiam quia, quod Deus ea infirmitate Lazaro immissa intendebat potissimum, non huius mors esset, sed Christi gloria. Nota voces Filius Dei ò vios Tov Osov (il figlio di Dio); item ut Christi gloria sit gloria Dei. Per eam di' autns, per eam gloriam.

v. 6. Illo ipso die, quo hic nuntius Christo perlatus est, Lazarus vivere desiit. Nam Christus accepto nuntio mansit in eodem loco duobus diebus. Tertio die Bethaniam venit itinere sexdecim circiter millium. Quum autem illuc pervenisset, audivit Lazarum quarto ante diem mortuum fuisse vv. 17.39.

vv. 9. 10. Lege quae diximus de Io. I, 39. Christus, quo discipulos securos faceret, hoc simili significavit vivendum sibi etiam esse, necdum obitus sui tempus instare, non ergo timendum, siquid Iudaei in ipsius vitam molirentur.

vv. 11-13. Aliud est verborum immutationibus uti, aliud mentiri. Ipse Ioannes nos docet quid Christus illo verbo dormit significaverit.

v. 15. De hoc gaudeo, quod non eram ibi; gaudeo autem propter vos, quia, quum inde abessem, Lazari sorores non id precibus suis vincere potuerunt ut fratri sanitatem restituerem, eoque mortuo occasio mihi data est ipsum ad vitam revocandi, quo viso miraculo fiet ut vos magis atque magis credatis. Confer vv. 21. 32.

v. 16. Nomen Thomas O hebraicum idem sonat ac graecum Adopos Didymus, hoc est geminus, gemellus. Hic quoque Thomas talem sese exhibuit qualem quum audivit Christum revixisse (1).

vv. 22-24. Martha non audet aperte Christum rogare, tacite tamen id facit, ut fratrem resuscitet. Christus ambigue respondet illum resurrecturum. Martha, ut Christum compellat aperte loqui, ait scire se fratrem resurrecturum in novissimo die.

vv. 25. 26. Ex iis, qui in Christum credunt, alii mortui sunt, alii vivunt. Qui mortui sunt, revivent; qui vivunt, non morientur; nam Christus illis est resurrectio, his vita. Sed dubium esse videtur quanam de vita Christus loquatur,

(1) Io. XX, 25,

utrum de illa quae unius animae propria est, quaeque caritate continetur, an quae animae cum corpore communis est, sique de hac altera, utrum quam nunc vivimus, an qua nos aeternum fruituros speramus. De hac postrema Christus loqui non videtur; certe enim de ea loquitur quam quis nunc vivit quam amittere, ad quam revocari potest. Quominus de naturali vita loqui credatur, obstat illud in aeternum. Sin de illa quae unius animae est propria, quorsum huius mentio, ubi agebatur de homine a mortuis excitando, ac Marthae respondendum erat loquenti de resurrectione quae erit in novissimo die? Equidem hunc nodum ita, ut dicam, solvendum esse putarem.

Ego sum resurrectio et vita. Christus videlicet, utpote Deus, per suam ipsam essentiam est id ex quo vita nostra tum primo datur tum redditur, tum quam anima per se ipsam, tum quam una cum corpore vivit. Lege Io. I, 4, et quae in eo loco disputavimus. Haec Christi verba satis erant e quibus Martha fiduciam conciperet fore ut fratri exspectandus non esset novissimus dies ut e mortuis suscitaretur. Christi igitur responsio non extra propositum vagabatur aut errabat, sed universe prolata illud quoque complectebatur. Confer v. 40. Ea tamen viam aperuit, qua sermo a vita naturali ad illam alteram animae propriam deveniret; ad illam quippe ea spectant quae sequuntur, sicut apparet ex iis quae annotavimus, moxque explicabimus.-Ne vero perpendere omittas vim verbi sum a Christo usurpati; quae quanta sit, plenius intelliges ex enarratione verborum Io. V, 25. 26, quam supra habuimus.

Itaque illa, Qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet, significant fore ut, qui credunt in Christum, si forte accidat ut animae vitam peccando amittant, hanc tamen reciperare possint; quod sine fide fieri non posset, fides namque est iustificationis quasi fundamentum, quod Paulus apprime inculcabat (1), sine fide autem impossibile est placere Deo (2). Porro vides ut fides sine caritate esse queat.

(1) Rom. III. 28; V, 1; Gal. II, 16; III, 8. 24; V, 5; Philipp. III, 9; Hebr. XI, 7. Confer Rom. III, 30; IV, 5.9; IX, 30; X, 6; Gal. III, 11. 26; Col. II, 12; Hebr. X, 38.

(2) Hebr. XI, 6.

Et omnis, qui vivit et credit in me, non morietur in aeternum. Nimirum, qui fide et caritate praediti sunt, hi in aeternam mortem non incurrent; non quod caritas, sicut Calviniani somniant, neque amitti neque a fide seiungi valeat, quem sensum superior sententia refutat, sed quia nemo aeternum moritur nisi animae vita prius amissa. -Ecquis vero, nisi Deus, haec de se, ut Christus fecit, pronuntiet atque affirmet?

v. 27. Christus Martham interrogaverat an crederet quae ipse dixerat. At bona mulier, horum sensum minus forte assequuta, aut, rectene intellexerit, dubia, simplicius, quid de Iesu ipsa credat, profitetur, scilicet illud quo, quidquid de Iesu credendum est, continetur. - Considera vvvvv quam praeferunt appellationes filius Dei vivi et resurrectio et vita. Item expende illa qui in hunc mundum venisti; ante igitur, quam veniret in hunc mundum, iam ipse erat filius Dei.

v. 32. Confer v. 21. Ambae sorores parem querelam iisdem verbis promunt. Haec vero querela ut modesta, ut simplex, ut nativa, ut apta praesenti animi affectui exprimendo, ut animam ipsam referens!

v. 33. Minime praetereundum illud turbavit se ipsum, docens verum hominem Christum esse, sed tamen ita ei omnes animi sui affectus subditos esse, ut ne commoveri quidem sine ipsius imperio possent.

v. 35. Attende miram horum verborum emphasim; eam senties, si consideres quinam is sit qui lacrimatus dicitur.

v. 38. Confer Matth. XXVII, 60; XXVIII, 2 graec. 8; Marc. XV, 46; XVI, 3-5. 8; Luc. XXIV, 3; Io. XX, 5-8. v. 40. Confer v. 4. Sed quando id dixerat? Tunc, inquam, quum v. 25 ita Martham alloquutus est: Ego sum resurrectio et vita.... Credis hoc?; quo horum verborum interpretatio, quam fecimus, confirmatur.

v. 41. Christus ergo patrem tacite fuerat precatus, noveratque se iam, quod petebat, ab eo exorasse. Cur vero id professus sit, proque re impetrata gratias patri palam egerit, ipse caussam aperuit in versu insequente.

v. 42. Nam huius versus sententia sic est: Haec dixi, palamque tibi, pater, quod me precantem exaudieris, gratias egi, non velut qui dubius esse quiverim an precibus meis

annuere velles, nam sciebam quia semper me audis, sed propter populum qui circumstat, ut haec audientes credant quia tu me misisti. Neque enim Deus annuisset precibus eius qui sese, ut Christus faciebat, a Deo missum praedicaret, nec tamen a Deo missus esset.

v. 43. Simplicior et vividior graeca dictio: Aalaps deupo Lazare, huc foras (Lazaro, quà fuori).

v. 44. Quaerunt qui potuerit Lazarus foras prodire ligatus pedes et manus. Scilicet eadem ratione qua mortuus in vitam reverti. Tum necesse non est credere ita eius pedes fuisse colligatos, ut neque paucos gressus, saltem difficulter, alternare posset.

v. 45. Nota narrationis clausulam.

v. 48 Verebantur quippe ne populus, Iesum habens pro Messia, hunc sibi regem crearet.

v. 49. De Caipha deque verbis cum esset pontifex anni illius, habes quae legas in Lib. III de Evangeliis Diss. XXVIII. nn. 19. 21. 25 et Diss. XLI. n. 14. Vos nescitis quidquam in vulgarem sermonem ita verteres: Voi altri non capite niente.

v. 51. Lege nostrum lib. I de interpretatione Scripturarum sacrarum n. 89.

v. 52. Haec utravis ratione licet interpreteris; vel ut quae sint pars vaticinii, vel a Ioanne addita ac si dicere vellet vaticinium quidem de Iudaeis editum esse, Christum tamen moriturum fuisse non tantum pro ea gente, et cetera. Prima duarum interpretationum alteram praestat procul dubio. — Quinam hi sint, quos Ioannes filios Dei appellat, disces ex Io. I, 12. 13 eque eius loci enarratione quam supra habuimus.

v. 54. Ephrem Iudaeae urbs erat proxima desertis huius regionis. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. XLVIII. n. 29. Hue Christus secessit haud multis diebus post Lazarum in vitam revocatum. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. CXIII.

v. 55. Proximum erat pascha, non quum Christus Ephremum secessit, quod proxime narratum est, sed quum, quae statim sequuntur, acciderunt. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. CXIV. CXXX. Imo pascha imminebat, sicut apparet ex v. 56.

CAPVT XII

1 lesus ergo ante sex dies Paschae venit Bethaniam, ubi Lazarus fuerat mortuus, quem suscitavit Iesus.

2 Fecerunt autem ei coenam ibi: et Martha ministrabat, Lazarus vero unus erat ex discumbentibus cum eo.

3 Maria ergo accepit libram unguenti nardi pistici, pretiosi, et unxit pedes lesu, et extersit pedes eius capillis suis: et domus impleta est ex odore unguenti.

4 Dixit ergo unus ex discipulis eius, Iudas Iscariotes, qui erat eum traditurus:

5 Quare hoc unguentum non vaeniit trecentis denariis, et datum est egenis?

6 Dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat, et loculos habens, ea, quae mittebantur, portabat.

7 Dixit ergo Iesus: Sinite illam ut in diem sepulturae meae servet illud.

8 Pauperes enim semper habetis vobiscum: me autem non semper habetis.

9 Cognovit ergo turba multa ex Iudaeis quia illic est: et venerunt, non propter Iesum tantum, sed ut Lazarum viderent, quem suscitavit a mortuis.

10 Cogitaverunt autem principes sacerdotum ut et Lazarum interficerent: