petatur error Docetarum negantium Iesum Christum in carne venisse (1). Aliam caussam leges apud Cyrillum.

Et habitavit in nobis. Graece oxyvos. Cur haec metaphora, potius quam proprium verbum cixs, adhibita? Chrysostomus et Cyrillus id docent.

Dictis testes adhibet primo se v. 14, tum Baptistam v. 15, denique ipsum Verbum v. 18. Voces et vidimus gloriam eius gloriam quasi unigeniti a patre sunt napevoɛTO. His verbis Ioannes testem sese profitetur oculatum gloriae Verbi incarnati, occupatque id, quod quis obiicere poterat: Dicis Verbum habitasse in nobis. At qui scis hunc esse Iesum, qui homo ut ceteri videbatur? Spectat ergo ad Christi transfi-gurationem et adscensum in caelum; id quod confirmatur verbo sacausa, quod est spectare, contemplari, atque adeo cum voluptate et admiratione.

Quasi unigeniti. Graecum is vel significat visam a Ioanne speciem sive imaginem gloriae ipsius Verbi, non ipsam gloriam, quae oculis mortalibus conspici nequit, vel valet idem ac utpote. Ita Chrysostomus et Cyrillus. Chrysostomi explicationem Hesychius confirmat docens g idem valere ac news, όντως

A patre παρα πατρος. Iungi possunt nomini vel μονογενους vel doğa. Si primum, quum verbum yvvacα, implicitum in nomine povoyevovs, numquam construatur cum praepositione лapa, syntaxis elliptica erit, sensusque: unigeniti qui est a patre, sicut in Io. VI, 46; VII, 29; IX, 16. 33; XVII, 7; II Io. 3. Si alterum, sensus erit: gloriam quasi unigeniti, quam accepit a patre, ut in Io. V, 41. 44, itemque in II Petr. I, 17, vel omisso verbo, sicut in hoc loco, in Io. V, 44. Confer Act. XXVI, 12. 22; Rom. XI, 27; II Thess. III, 8; II Tim. I, 18. Alterum praestat, utpote pleniorem sensum exhibens. Nam in voce unigeniti notio patris implicita iam est, et voces a patre, etiam si iungantur nomini gloriam, non alium patrem significant quam ipsius unigeniti. Sed imo hae voces iunctae nomini gloriam, salva illa sententia, aliam praeterea efficient, nimirum gloriam hanc illam esse quam Verbum a patre sibi,

(1) I Io. IV, 2. 3.

utpote unigenito, atque adeo quanta ipsi patri est, communicatam accepit.

Plenum gratiae et veritatis. Vox plenum potius active quam passive accipienda est, idque confirmatur vv. 16. 17; nimirum habitavit in nobis plenum gratiae et veritatis ut nos de plenitudine eius omnes acciperemus. Cyrillus docet gratiae et veritatis dici xa' v dia dvory pro gratiae perfectae et verae. Melius ac verius fortasse dictum credes pro gratia certo ac fideliter praestanda. Ceterum puto gratiam et veritatem proprie vocari quae superius vita et lux translate vocantur, quaeque a Paulo iustitia et fides item proprie; quod comprobat oppositio cum lege Moysis v. 17, cui legi Paulus quoque tum gratiam et veritatem tum iustitiam et fidem opponit quam saepissime in epistolis, praesertim ad Romanos et ad Galatas scriptis.

v. 15. Testis superius v. 6 nominati verba afferuntur, ut evangelista testimonium Baptistae suo ipsius testimonio addat; sunt enim quasi ρGτα, quum versus 16 manifesto coniungatur versui 14. Sensus ergo Baptistae est, Verbum, quod caro factum est, et habitavit in nobis, esse illud quod in principio erat. Certe μпpoσ0 numquam de dignitate vel auctoritate, sed vel de loco vel de tempore dicitur; in scripturis plerumque de tempore. In hoc loco manifestum est dictum non esse de loco; ergo de tempore; quod efficitur etiam ex opposita voce л, quae item tempus hic significat. Item dicendum de illo рros, quod latine versum est prior, rationemque continet illius unρov, et alias quoque a Ioanne de tempore dicitur I, 41; V, 4; VIII, 7; XX, 4. 8; I Io. IV, 19. Confer Io. XV, 18. Sane frigide et ταυτολογως ambae voces έμπροσθεν εἰ πρωτος dignitatem vel auctoritatem sonarent. Pro factus est graece est yayeva, quod etiam natus est verti potest. - Testimonii vim senties si memineris Christum natum esse sex mensibus post IoanAnimadverte connexum inverti posse nullo veritatis reique, quae affirmatur, dispendio aut detrimento. - Ceterum de hoc deque ceteris testimoniis, quae Baptista Christo dedit, paullo inferius dicemus.

nem.

vv. 16. 17. 18. Verba sunt evangelistae. Baptista enim dicere non potuit accepimus, neque Iesum Christum vocasset

eum de quo loquebatur quique numquam, in terris dum vixit, ab alio quoquam ita vocatus est, neque Baptistae ipse enarravit quae hic leguntur, sed evangelistae. Lege Chrysostomum et Cyrillum. Quid sit plenitudo intelliges ex v. 14, quocum v. 16 iungendus; hic effectus est, illic caussa. Gratiam pro gratia graece χαριν ἀντι χαριτος, quod quidam intelligunt ac si italice diceremus grazie sopra grazie. Sed verius Chrysostomus et Cyrillus explicant gratiam novac legis pro gratia veteris legis; non autem quasi zapes unquam significet legem, frustraque huic interpretationi opponitur quod xapes nequeat significare legem. Ratio autem, cur altera interpretatio praeferenda, illa ipsa est propter quam quidam primam praeferunt, quod, inquam, xapes in versu sequente 17 to voμ χαρις τῷ legi simpliciter opponatur. Etenim v. 17 est brevis explicatio dictionis gratiam pro gratia, ut docent tum constructio, tum series orationis, tum verba gratia et veritas testantia agi adhuc de illa plenitudine de qua accepimus gratiam pro gratia, tum denique illud quod, si secus esset, mera hace, quae foret, gratiae et legis comparatio non in loco esse viderctur. Si ergo in v. 17 redditur ratio dictorum in v. 16, hacc autem ratio est praestantia gratiae a Christo nobis collatac supra legem a Moyse traditam orta ex ipsa Christi prac Moyse excellentia, necesse simul est gratiam pro gratia significare gratiam novae legis pro gratia veteris legis.

De v. 18 duo quaeruntur. Primum quorsum illa: Deum nemo vidit umquam. Chrysostomus censet hacc spectare ad demonstrandam Christi, qui utique vere Deum videt, excellentiam supra Moysen, qui nisi in speciem Deum non vidit, sed nec videre potuit. Cyrillus putat Ioannem occurrere obiicientibus illud, quod gloriam Christi demonstret ex cius excellentia supra Baptistam et Moysen, non autem ex declaratione ipsius gloriae, quam aiebat se vidisse; respondere autem, demonstrandam esse gloriam Christi, non ex conspectu ipsius rei, sed ex eminentia qua cuncta superat. Alterum quid illud, quod unigenitus, qui est in sinu patris, ipse enarravit. Cyrillus putat esse illud, quod Deum nemo vidit umquam. Item Chrysostomus sensisse videretur, prout Montfauconius huius verba

reddidit; ast is non animadvertit verba Chrysostomi Quod Deum nemo vidit unquam? Quod unus est Deus? proferenda esse interrogando; quare in translatione facta a Montfauconio nullus est sensus. Chrysostomus certe concludit Vnigenitum narrasse omnia quac superius de ipso dicta sunt. Mihi huius versus sententia hace esse videtur: Quae dixi, non ego vidi, nam Deum nemo vidit umquam, sed unigenitus filius, qui haec non modo videt, sed penitus cognoscit atque intelligit, utpote qui sit in sinu patris, ipse enarravit. Ita ut Ioannes, quaecumque de Verbo exposuerat, suoque ac Baptistac testimonio confirmaverat, tandem concludat testimonio ipsius Verbi confirmans. Nota generationem suum, quadruplicemque rationem quae testimonio Verbi fidem omnem conciliat, quod sit filius, genitus, unigenitus, in sinu patris.

Hactenus quac disputavimus in opere de Evangeliis L. II. Diss. VIII.

Octo testimonia a Baptista Christo data leguntur in evangeliis. Primum afferunt primi tres evangelistae, non autem Ioannes, cetera Ioannes, sed nemo illorum trium. Primum est in Matth. III, 11. 12; Marc. I, 6-8; Luc. III, 15-17. Secundum in Io. I, 15. Tertium in Io. I, 19-23. Quartum in Io. I, 24-27. Quintum in Io. I, 29-31. Sextum in Io. I, 32-34. Septimum in Io. I, 35. 36. Octavum in Io. III, 23-31. Ex his primum, utque videtur, tertium quoque et quartum non sunt aliqua cnuntiatio semel prolata, sed summa corum quac Ioannes de Christo interrogantibus respondebat. Hoc fuisse praccipuum munus Baptistae, ut de Christo testaretur, discimus ex vv. 6. 7.Primum testimonium dixit ante Christi baptismum, cetera post. Alterum testimonium, quod in evangelio Ioannis primum est, dixit post baptismum, Christo praesente, quod apparet ex pronomine ouros, sicut et quintum; nam, quum Christus aberat, Baptista usus est pronomine avtos, ut in quarto testimonio. Christum autem praesentem non ante populo indicare potuit quam vidisset spiritum descendentem et manentem super eum, ut discimus ex v. 33; hoc autem accidit post baptismun (1). Dictum hoc alterum testimonium esse statim post (1) Matth. III, 14. 15.

baptismum coniicimus ex eo, quod neutrum veri simile videatur, nec Baptistam post acceptum illud signum, hoc est post visum Spiritum sanctum descendentem super Iesum, suo munere fungi distulisse, nec evangelistam hoc Baptistae testimonium ea occasione datum referre omisisse, contra ac propositum suum exigeret. Adde quod, quum hoc alterum testimonium dictum sit Christo praesente, nisi statim post baptismum dictum fuisset, dici non potuisset nisi post quadraginta dies, quum Iesus denuo ad Baptistam redivit post ieiunium; statim enim post baptisma secessit in deserta (1). Baptista munere suo fungi coepit non ante medium mensem septembrem an. aer. vulg. 25 (2). Christus ab eo tinctus est intra medium mensem octobrem mediumque decembrem (3). Legatio, de qua in vv. 19. 24, missa est post Christi baptismum, quod colligimus ex v. 26. Veri simile non est synedrium, post acceptam notitiam de Baptista, diu distulisse hanc legationem mittere. Missa ergo est paullo post Christi baptismum, quum is in desertis moraretur. Quare compertum est quando Baptista tertium et quartum testimonium Christo dederit. Quartum tamen non ante quadragesimum postremumque diem quo Christus mansit in desertis, nam quintum datum est postridie, quum vidit Ioannes Iesum venientem ad se (4), ergo quum is e desertis recesserat. Sextum datum est eodem die quo quintum; nam septimum datum est tertio die (5), Christo praesente. Octavum denique testimonium datum Christo a Ioanne est aliquo tempore post pascha anni aer. vulg. 26, sed ante mensem decembrem (6).

vv. 1923. Tertium testimonium Christo datum a Baptista. Propheta & пpontas (il profeta) non alius quam Messias est. Primo non alius propheta exspectabatur. Secundo Messiam, quem exspectabant, Iudaei hac appellatione de

(1) Marc. I, 12.

(2) Patrit. De Evangel. L. III. Diss. XLIII. nn. 2-8.

(3) Ib. Diss. XLVII. nn. 4-11.

(4) Io. I, 29.

(5) Ib. 35.

(6) Patrit. De Evangel. L. III. Diss. XLIII. nn. 9-11.