pulis loquebatur, non in occulto utique loquebatur. ... Quis namque in occulto loquitur, qui . . . hoc loquitur paucis, quod per eos velit innotescere multis, sicut ipse Dominus ait illis, quos adhuc paucos habebat: Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine, et, quod in aure auditis, praedicate super tecta. Ergo et hoc ipsum, quod ab ipso dici videbatur occulte, quodammodo non dicebatur in occulto. Tum illud nihil non universe dictum est, sed de iis de quibus Annas Christum interrogaverat.

v. 24. Non ad domum Caiphae, sed ad Caipham, quem in illa ipsa domo tunc fuisse, in qua Annas erat, apparet ex comparatione versuum 18 et 25. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. CLXXX.

v. 25. Vides Petrum adhuc in eodem loco eademque positura qua prius v. 18; non ergo Christus, ut ab Anna ad Caipham adduceretur, domo eductus fuerat. Alter Petri lapsus. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. CLXXX. CLXXXI.

vv. 26. 27. Tertius Petri lapsus. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. CLXXXII.

v. 28. In praetorium, hoc est ad domum Pontii Pilati praesidis. Iudaei religioni sibi ducebant intrare in domum alienigenae, talique ingressu contaminari se arbitrabantur. Confer Act. X, 28; XI, 2. 3. Ne forte ex hoc loco existimes Hierosolymitas pascha egisse postridie eius diei quo Christus egerat, lege Lib. III de Evangeliis Diss. L. n. 29. Pascha vocabatur non solum agnus, qui comedebatur vespere ineuntis diei quintidecimi primi mensis, sed et victimae quae insequente luce mactabantur et, aeque ac ille agnus, edebantur. Lege ibidem n. 28.

v. 31. Nobis non licet interficere quemquam. Sunt qui putent ius iudiciorum capitalium ablatum Iudaeis fuisse a Romanis. Attamen illi non semel Christum lapidibus obruere tentarunt, Stephanum haud longo post tempore ita interfecerunt, Paullo quoque necem machinati sunt. Crederem quod homines haud possent quin sentirent quam iniqua essent quae in Iesum moliebantur, sibique stulte blandientes, velut si rei futuri non essent necis quam, non ipsi suis manibus, sed per alium ei intulissent, assentatorie illa dixerint, quo facilius sententiam de manu praesidis extorquerent.

v. 32. Hunc Christi sermonem, quem Ioannes commemorat, ipse quidem in nullam evangelii sui paginam retulit, ceteri tamen evangelistae omnes retulerunt Matth. XX, 17-19; Marc. X, 32-34; Luc. XVIII, 31-34; illeque est quo Christus praedixit fore ut Iudaeorum principes. ipsum gentibus traderent interimendum.

v. 33. Cur Pilatus ita Iesum interrogaverit, intelliges ex Luc. XXIII, 2. Lege Lib. II de Evangeliis Annot. CLXXXVII. v. 36. De hoc mundo, ... ex hoc mundo; utrumque graece est ἐκ του κόσμου τούτου. Sensus est Christi regnum non esse unum regnorum quae sunt in terris.

v. 37. Tu dicis. Haec vel affirmatio est eius quod Pilatus interrogavit, vel is loquendi modus, vulgo usitatus, quum rem in medio relinquere volumus. Confer Matth. XXVI, 25. In hunc alterum sensum ea accipienda esse videntur, quum Christus nihil addiderit quo, cuiusmodi regnum suum esset, explicaret. Non autem addidit, quia sperandum non erat ut Pilatus intelligeret. Quare, missa quaestione de regno, id, cui assequendo Pilati mens par esset, respondet, ac verbis maxime universalibus ac generalibus necessitatem exponit cognoscendae veritatis. Confer Io. XIX, 9. — Qui est ex veritate, qui veritatem amat, veritatis studiosus.

v. 38. Quae veritas quid esset, Pilatus nec sciebat nec scire admodum curabat. Hoc alterum caussa fuit cur ille, ut id Iesum interrogavit, responsum neque exspectans, foras iverit.

v. 39. Etsi Ioannes haec Pilati verba statim post superiora retulerit, non tamen ait statim dicta ab illo esse. Nam inter utraque locus est iis quae Lucas narrat de Iesu a Pilato ad Herodem misso (1).

(1) Luc. XXIII, 5-16.

CAPVT X I X

1

gellavit.

Tune

unc ergo apprehendit Pilatus Iesum, et fla

2 Et milites plectentes coronam de spinis, imposuerunt capiti eius: et veste purpurea circumdederunt

eum.

3 Et veniebant ad eum, et dicebant: Ave rex Judaeorum: et dabant ei alapas.

4 Exivit ergo iterum Pilatus foras, et dicit eis: Ecce adduco vobis eum foras, ut cognoscatis quia nullam invenio in eo causam.

5 Exivit ergo lesus portans coronam spineam, et purpureum vestimentum:) Et dicit eis: Ecce homo. 6 Cum ergo vidissent eum Pontifices, et ministri, clamabant, dicentes: Crucifige, crucifige eum. Dicit eis Pilatus: Accipite eum vos, et crucifigite: ego enim non invenio in eo causam.

7 Responderunt ei Iudaei: Nos legem habemus, et secundum legem debet mori, quia filium Dei se fecit.

8 Cum ergo audisset Pilatus hunc sermonem, magis timuit.

9 Et ingressus est praetorium iterum: et dixit ad Jesum: Vnde es tu? Jesus autem responsum non dedit ei.

10 Dicit ergo ei Pilatus: Mihi non loqueris? nescis quia potestatem habeo crucifigere te, et potestatem habeo dimittere te ?

11 Respondit lesus: Non haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. Propterea qui me tradidit tibi, maius peccatum habet.

12 Et exinde quaerebat Pilatus dimittere eum. Iudaei autem clamabant dicentes: Si hunc dimittis non es amicus Caesaris. omnis enim, qui se regem facit, contradicit Caesari.

13 Pilatus autem cum audisset hos sermones, adduxit foras lesum: et sedit pro tribunali, in loco, qui dicitur Lithostrotos, Hebraice autem Gabbatha.

14 Erat autem parasceve Paschae, hora quasi sexta, et dicit Iudaeis: Ecce rex vester. ...

15 Illi autem clamabant: Tolle, tolle, crucifige eum. Dicit eis Pilatus: Regem vestrum crucifigam? Responderunt Pontifices: Non habemus Regem, nisi Cae

sarem.

16 Tunc ergo tradidit eis illum ut crucifigeretur. Susceperunt autem lesum, et eduxerunt. zer 17 Et baiulans sibi crucem exivit in eum, qui dicitur Calvariae, locum, Hebraice autem Golgotha:

18 ubi crucifixerunt eum, et cum eo alios duos hinc, et hinc, medium autem Iesum.

19 Scripsit autem et titulum Pilatus: et posuit super crucem. Erat autem scriptum: Iesus Nazarenus, Rex Judaeorum.

20 Hunc ergo titulum multi ludaeorum legerunt: quia prope civitatem erat locus, ubi crucifixus est Jesus: Et erat scriptum Hebraice, Graece, et Latine.

21 Dicebant ergo Pilato Pontifices Iudaeorum: Noli scribere, Rex ludaeorum: sed quia ipse dixit: Rex sum Iudaeorum.

22 Respondit Pilatus: Quod scripsi, scripsi.

23 Milites ergo cum crucifixissent eum, acceperunt vestimenta eius, (et fecerunt quattuor partes: unicuique militi partem) et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta per totum.

24 Dixerunt ergo ad invicem: Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cuius sit. Vt Scriptura impleretur, dicens: Partiti sunt vestimenta mea sibi: et in vestem meam miserunt sortem. Et milites quidem haec fecerunt.

25 Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius, et soror matris eius, Maria Cleophae, et Maria Magdalene.

26 Cum vidisset ergo Iesus matrem, et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suae: Mulier, ecce filius tuus.

27 Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in sua.

28 Postea sciens lesus quia omnia consummata sunt, ut consummaretur Scriptura, dixit: Sitio.

29 Vas ergo erat positum aceto plenum. Illi autem spongiam plenam aceto, hyssopo circumponentes, obtulerunt ori eius.

30 Cum ergo accepisset lesus acetum, dixit: Consummatum est. Et inclinato capite tradidit spiritum. 31 Judaei ergo, ( quoniam Parasceve erat) ut non remanerent in cruce corpora sabbato, (erat enim magnus dies ille Sabbati) rogaverunt Pilatum ut frangerentur eorum crura, et tollerentur.

32 Venerunt ergo milites: et primi quidem fregerunt crura, et alterius, qui crucifixus est cum eo.