v. 31. In graeca pagina haec inverso ordine sic leguntur: Vt non remanerent in cruce corpora sabbato, quoniam parasceve erat. Omissio articuli ante nomen яapaσxɛʊn certiores nos facit hoc quoque in loco id usurpari, non qua praeparationem significat, sed ut nomen proprium est dici sexti hebdomadae. Lege quae dicta sunt de v. 14. Porro, etsi praeparationem significaret in hoc loco, ipsa tamen materies argumento esset agi de praeparatione, non paschatis, sed sabbati. - In graecis codicibus, qui de meliore nota commendantur, non est ἡ ἡμέρα ἐκείνη του σαββατου dies ille sabbati, sed ἡ ἡμέρα ἐκείνου του σαββατου dies illius sabbati, quibus pari nota codices latini ac plerique interpretes suffragantur. Quos si sequaris, intelliges magnum a Ioanne dici, non sabbatum quod fuit postridie mortis Christi, sed diem qui eo anno incidit in illum sabbatum, atque adeo, non propter sanctitatem omnibus sabbatis communem, sed propter illius ipsius diei propriam, quippe qui fuerit secundus dies azymorum multimodis sacer ac religiosus. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. L. nn. 44 seqq. Mos Romanorum erat cruciariis, posteaquam aliquanto tempore pependerant, crura confringere moxque inflicta plaga eos necare. His, quae Ioannes narrat, illud adversari videtur quod legimus apud Marcum, ut Pilatus, quum ab ipso Iosephus peteret corpus Iesu, miratus sit hunc iam obiisse (1); qui enim id mirari poterat factum quod ipse, sicut Ioannes ait, fieri iusserat? Sed attende illud nồn iam; nimirum miratus est tam cito, quod iusserat, milites exsequutos esse.

v. 34. Hunc et versum 30 confer cum I Io. V, 8.

v. 35. Animadverte Ioannis Docetas et Phantasiastas refutantis sollicitudinem.

v. 36. Hoc, quod Deus Israelitas observare iusserat in epulo paschali, ne agni ossa confringerent (2), typus, sicut ex hoc loco Ioannis comperimus, fuit eius quod in Iesu cruci fixo observatum est; quare haec scriptura secundum sensum spiritalem impleta in Christo esse censenda est.

(1) Marc. XV, 44.

(2) Exod. XII, 46; Num. IX, 12.

v. 37. Haec a Zacharia (1) praedicta fuerant.

v. 38. De Arimathaea est in Libro III de Evangeliis Diss. XXXIV. n. 10. Occultus; confer Io. XII, 42.

v. 39. Confer Io. III, 1. 2; VII, 50.

v. 40. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. L. n. 56.
v. 41. Confer quae diximus de v. 17.

v. 42. Propter parasceven Iudaeorum dia ny пapaσKENY Tay 'Iovdata. Articulus, appositio nominis Iudaeorum, ratio quae affertur verbis quia iuxta erat monumentum, tota denique materies ostendunt nomen лapacxvav parasceven in hoc loco esse praeparationem sabbati, eam, inquam, quae a Iudaeis Christus vivere desierat hora nona, Iosephus Pilatum adiit έψιας γενομένης cum sero factum esset (2), proximus ergo erat solis occasus ac sabbati initium; haec si attendas, intelliges quid valeat illud quia.

.appellabatur הכנה

1

CAPVT X X

Vna autem sabbati, Maria Magdalene venit

mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumentum: et vidit lapidem sublatum a monumento.

2 Cucurrit ergo, et venit ad Simonem Petrum, et ad alium discipulum, quem amabat Iesus, et dicit illis: Tulerunt Dominum de monumento, et nescimus ubi posuerunt eum.

3 Exiit ergo Petrus, et ille alius discipulus, et venerunt ad monumentum.

4 Currebant autem duo simul, et ille alius discipulus praecucurrit citius Petro, et venit primus ad

monumentum.

(3) Zach. XII, 10.

(2) Matth. XXVII, 57; Marc. XV, 42.

5 Et cum se inclinasset, vidit posita linteamina, non tamen introivit.

6 Venit ergo Simon Petrus sequens eum, et introivit in monumentum, et vidit linteamina posita,

7 et sudarium, quod fuerat super caput eius, non cum linteaminibus positum, sed separatim involutum in unum locum.

8 Tunc ergo introivit et ille discipulus, qui venerat primus ad monumentum: et vidit, et credidit: 9 nondum enim sciebant Scripturam, quia oportebat eum a mortuis resurgere.

10 Abierunt ergo iterum discipuli ad semetipsos. 11 Maria autem stabat ad monumentum foris, plorans: Dum ergo fleret, inclinavit se, et prospexit in monumentum:

12 et vidit duos angelos in albis, sedentes, unum ad caput, et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus lesu.

13 Dicunt ei illi: Mulier, quid ploras? Dicit eis: Quia tulerunt Dominum meum: et nescio ubi posue

runt eum.

14 Haec cum dixisset, conversa est retrorsum, et vidit Iesum stantem: et non sciebat quia Iesus est. 15 Dicit ei Iesus: Mulier, quid ploras? quem quaeris? Illa existimans quia hortulanus esset, dicit ei: Domine, si tu sustulisti eum, dicito mihi ubi posuisti eum: et ego eum tollam.

16 Dicit ei Iesus: Maria. Conversa illa, dicit ei: Rabboni (quod dicitur Magister. )

17 Dicit ei Iesus: Noli me tangere, nondum enim

ascendi ad Patrem meum: vade autem ad fratres meos, et dic eis: Ascendo ad Patrem meum, et Patrem vestrum, Deum meum, et Deum vestrum.

18 Venit Maria Magdalene annuncians discipulis: Quia vidi Dominum, et haec dixit mihi.

19 Cum ergo sero esset die illo, una sabbatorum, et fores essent clausae, ubi erant discipuli congregati propter metum Iudaeorum: venit Iesus, et stetit in medio, et dixit eis: Pax vobis.

20 Et cum hoc dixisset, ostendit eis manus, et latus. Gavisi sunt ergo discipuli, viso Domino.

21 Dixit ergo eis iterum: Pax vobis. Sicut misit me Pater, et ego mitto vos.

22 Haec cum dixisset, insufflavit: et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum:

23 quorum remiseritis peccata, remittuntur eis: et quorum retinueritis, retenta sunt.

24 Thomas autem unus ex duodecim, qui dicitur Didymus, non erat cum eis quando venit Iesus.

25 Dixerunt ergo ei alii discipuli: Vidimus Dominum. Ille autem dixit eis: Nisi videro in manibus eius fixuram clavorum, et mittam digitum meum in locum clavorum, et mittam manum meam in latus eius, non credam.

26 Et post dies octo, iterum erant discipuli eius intus: et Thomas cum eis. Venit Iesus ianuis clausis, et stetit in medio, et dixit: Pax vobis.

27 Deinde dicit Thomae: Infer digitum tuum huc, et vide manus meas, et affer manum tuam, et mitte in latus meum: et noli esse incredulus, sed fidelis.

1

28 Respondit Thomas, et dixit ei: Dominus meus, et Deus meus.

29 Dixit ei lesus: Quia vidisti me Thoma, credidisti: beati qui non viderunt, et crediderunt.

30 Multa quidem, et alia signa fecit Iesus in conspectu discipulorum suorum, quae non sunt scripta in libro hoc.

31 Haec autem scripta sunt ut credatis, quia Iesus est Christus Filius Dei: et ut credentes, vitam habeatis in nomine eius.

COMMENTARIVM

Quomodo haec historia de mulieribus deque Petro et Ioanne

Christi sepulcrum invisentibus cum illa, quae legitur in ceteris evangeliis, sit componenda, ostendimus in Libro III de Evangeliis Diss. LIII, aliaque huc pertinentia habes in Libro II de Evangeliis Annot. CCVII seqq. Ceterum vix aliquid in ea est quod alia declaratione indigeat.

v. 1. Vna autem sabbati sive, ut graeca sunt, Twv oaßBara sabbatorum; hoc est primo die hebdomadae. — Maria Magdalene, non tamen sola, sicut apparet ex v. 2.

v. 2. Tulerunt Dominum de monumento; quod illa coniectando affirmabat, non enim in monumentum intraverat.

vv. 6. 7. Res adeo minutatim descripta satis esset ut scriptor proderetur, qui, quae a Petro visa esse narrat, et ipse viderit, etiamsi non adderet, sicut continuo facit, se quoque ea vidisse.

v. 8. Et credidit, Christum revixisse videlicet. Confer v. 9. Nota usitatam illam clausulam hoc quoque in loco adhibitam.