COMMENTARIVM

Nicodemus

v. 2. icodemus nondum didicerat Iesum esse Christum filium Dei, etsi prophetam proptereaque a Deo missum crederet. Nihil interrogat, attamen desiderium discendi ostendit.

v. 3. Christus mira ratione, atque ita ut aliud quodque ex alio exoriatur, quatuor potissima in hoc sermone Nicodemum docuit, quae, inquam, credere oportet de nova spiritali natione, de ipso Christo, de huius opere ad quod perficiendum missus est, de damnatione eorum qui haec non credunt. Docendi initium facit, ut oportebat, a novae nationis necessitate, metaphora usus. - Hodierni Aristarchi, qui culpae vertunt interpreti vulgato illud denuo pro we redditum, legant Gal. IV, 9. In graeca pagina est yɛving, quod, non renatus, sed natus fuerit significat; Nicodemus intellexit Christum loqui de iterata natione v. 4; necesse ergo est illud vv idem valeat ac denuo. Quod si avwl in hoc loco idem esset ac desursum, non co modo, quo fecit, Nicodemus respondisset. Chrysostomus utramvis interpretationem fieri sinit. - De regni Dei appellatione legi possunt quae disputavimus in Lib. III de Evangeliis Diss. XLVI. In hoc loco regnum est populus et ditio. — Videre regnum Dei liquet dictum esse pro introire in regnum Dei v. 5.

v. 5. Metaphoram Christus declarat, atque utrumque docet, baptismi inquam, per quem renascimur, tum visibilem formam vocibus ex aqua, tum invisibilem gratiam vocibus Spiritu sancto. Concilium Tridentinum de huius loci interpretatione pronuntiavit (1).

v. 6. Re in v. 5 explicata, Christus nunc Nicodemum docet quid peccaverit in prioribus ipsius Christi verbis intelligendis; videlicet eum existimasse agi de corporali natione, Christum vero de spiritali loquutum esse. Quum enim haec natio non ex carne fiat sed ex spiritu, liquet spiritum esse,

(1) Sess. VII de Bapt. can. 2.

non vero carnem, id quod ita nascitur; non ergo ad ita nascendum opus esse in ventrem matris suae iterato introire, ut Nicodemus dixerat.

v. 7. Quod quidem si fieri opus esset, si id Christi verba significarent, utique admirationi locus foret; secus vero quum Christus illud dicere voluerit quod modo explicavit. Christus, sicut apparet ex illis quae mox subiunget, loquitur de admiratione quae dubitationem parit; nam et natio haec spiritalis sane admirabilis est.

v. 8. Ostendit non esse cur spiritalem hanc nationem veluti dubitantes miremur. Quum enim in ipsis rebus naturalibus sint de quibus nullo modo dubitamus, quamquam oculis haud queamus ea conspicere, veluti spiritum, id est ventum, quem minime videmus, et cuius originem atque exitum ignoramus, tametsi vocem audimus, multo minus, quum aliquid nobis credendum proponitur quod naturae ordinem excedat, licebit assensum detrectare propterea solum quia mente id non assequimur. Sic est omnis qui natus est ex Spiritu, sic, inquam, de spiritali illa natione existimandum. v. 10. Per Dei omnipotentiam illa fiunt, quae Christus dixerat. Sane autem Israelitarum magistrum dedecebat id nescire aut non cogitare.

v. 11. Omissa declaratione rei quam Nicodemus rogabat, quippe quam humana mens praesertim vero carneus Iudaeus intelligere haud valeret, omissis item aliis argumentis, Christus auctoritatem urget, ac si diceret: Quum scias me a Deo venisse magistrum v. 2, iam mihi haec te docenti ac testimonio meo crede. Ita Cyrillus. Nota hacc pluralia, scimus, loquimur, vidimus, testamur, testimonium nostrum, quorum vim facile senties si ea conferas cum Io. VIII, 16-19. 29; XVI, 32; I, 18. - Sed quaenam vidimus? Certe non ea de quibus Christus modo loquutus fuerat; haec enim futura erant. Mysteria igitur in universum quae Christus nos docuit; ipse haec viderat, ipse sciebat.

v. 12. Caussam affert cur declarationem argumentaque dictorum omittat. Videtur Christus spectare ad Iudaeos in universum potius quam ad Nicodemum; quare, quae dicit, pertinent, non ad ea quae huic modo dixerat, sed quae ad

Iudaeos loquutus fuerat. Sensus autem est: Si mihi non creditis quum vobis ea loquor quae ad vos pertinent nec captum vestrum superant, multo minus mihi credetis de sublimioribus rebus disserenti, de caelestibus inquam, quae scimus et vidimus v. 11.

v. 13. Neque vobis sperandum est posse vos in caclum conscendere ut hace ipsi videatis, neque aliud practer meum testimonium exspectandum; nam nemo hactenus ascendit in caelum nisi cgo.-Frustra sunt qui quaerunt quomodo Christus tunc dicere potuerit se ascendisse in caelum; non enim id dixit, neque id efficitur ex illo nisi, quod non significat unum Christum ascendisse in caelum, sed unum fuisse in caelo. Sicut, quum aliquis e sua domo egressus, rogatusque an quisquam ad eum venerit, respondet: Nemo in domum meam venit, nisi ego qui modo inde exii, non dicere vult se domum venisse, sed se solummodo domi fuisse. His simul alia iam docet Nicodemum, ca videlicet quac de ipso Christo credere oportet. Nota filium hominis qui iam descendit de caelo, et nihilominus adhuc est in caelo; senties unam esse Christi hypostasin duasque naturas; neque enim filius hominis crat antequam descenderet. Nondum tamen apertius divinitatem suam enuntiat.

v. 14. Sed prius quid perpessurus esset. Christi mos fuisse videtur, quum aliquos de sua divinitate docere vellet, hanc primo subobscurius indicare, deinde ea sermoni inserere quae perpessurus erat, postremo ipsam divinitatem apertius significare. Lege quae dicemus de Io. XII, 23-28.-Patet quo haec similitudo pertineat et quaenam cius vis. In verbo exaltare ne aliud quidquam intelligas quam in altum attollere, sustollere. Notandus ordo sermonis, primo de nova nostra spiritali natione vv. 3-8, deinde de Deo homine vv. 11-13, nunc de cius opere, ad quod perficiendum venit. Animadverte quam sponte alia aliis succedant.

v. 15. Finis ad quem hoc opus tendit. Non dicitur qui credit ipsi, sed qui credit in ipsum; quae loquutiones dispares prorsus sunt. Nam voces пIOтEVEL Els credere in casum accusativum semper adiunctum habent, quo bis, summum quater, Deus significatur, alias, frequentissime autem in scriptis

Ioannis, Christus, numquam vero alius quivis. Illud autem TIOTEVETAι siç dinasovvny in Rom. X, 10 non huc pertinet, non enim εἰς δικαιοσυνην casus est verbi πιστεύεται, sed finem significat ob quem καρδια πιστεύεται, quod apparet ex orationis contextu, recteque latinus interpres haec reddidit: Corde enim creditur AD iustitiam, non IN iustitiam. Illa ergo forma dicendi non idem valet ac fidem verbis Dei vel Christi adiungere, nam sic de aliis quoque diceretur, sed ipsum Deum ipsum Christum, quales sunt, tales credere talesque habere. Iam vero, si homines aeternum perituri ob Deum iniuria affectum, ubi tamen, ita ut oportet, credunt in Christum, cum hac acterna morte vitam aeternam commutant, nonne sequitur ut Christus sit Deus? Qui enim fieri potest ut obsequio creaturis exhibito iniuria Deo illata compensetur? Apertius Christus divinitatem suam his indicat. Perperam tamen quis ex hoc loco efficere studeret solam fidem sufficere ad aeternam salutem consequendam; nam Christus non dixit, quotquot credunt, salvos acternum futuros, sed ideo se venisse ut hi salvi essent, neque illa vis est verborum credere in Christum. Confer Io. XII, 42. 43.

v. 16. Caussa illius operis suscipiendi, nimirum Dei amor in genus humanum. - Iam apertissime de sua divinitate Christus loquitur. Nota articulum, tov viov (il figlio), itemque appellationem unigenitum; et confer quae diximus de lo. I, 18. Simul declaratur qui fieri possit ut fides habita in Christum hominibus ceteroquin aeternum perituris saluti esse queat; nimirum quia Christus est filius Dei unigenitus, hoc est Deus.

v. 17. Quae dixit in vv. 15. 16, confirmat negatione contrarii. Confer Io. XII, 47. Quum Deus homines acternis suppliciis condemnasset, metus suboriri potuisset ne Dei filius ad id exsequendum missus esset. Animadverte et admirare ut Christus sese misericordem unice exhibeat, utque consona huic misericordiae omnino sit ratio qua transit ad postremum e quatuor, quae diximus, docendum.

v. 18. Dilemmate adhibito metum suspicionemque amolitur ne forte missus sit ad sententiam damnationis exsequendam. Addit caussam cur iam iudicatus sit qui in ipsum non credit. Quae quidem caussa videtur quid ταυτολογον et συνωνυμον

esse cum re de qua redditur, non tamen ita est; quin imo hac caussa addita Christus simul nos docuit quid sit credere in ipsum, est nimirum credere eis ¿vopa in nomen unigeniti Filii Dei. - Vt vocari pro esse, ita nomen pro ipsa re Hebraei dicere solent (1); ergo hace significant credere Christum esse unigenitum Filium Dei, et quidem ita credere ut exponentes versum 15 supra declaravimus.

vv. 19-21. Crimen, de quo iudicium iam factum dixerat, eiusque rationem Christus plenius exponit. In his iudicium est ipsa iudicii materies, ipsa criminis ratio ac modus. Lege quae diximus de Io. I, 4. 5. — Antithesis inter verba male agit et facit veritatem evincit veritatem in hoc loco, ex usu quem vox nx habet apud Hebraeos, idem esse ac probitatem, integritatem animi. - Quum in hoc loco Christus loquatur de eo qui facit veritatem deque huius operibus quae in Deo sunt facta antequam is veniat ad lucem, liquet haec omnia ad Iudaeos potissimum spectare, quorum aliqui probe vivebant etiam antequam crederent in Christum. Vides ut Christus semper eam fidem commendet quae opera adiuncta habeat.

v. 22. De terra Iudaea egimus in Lib. III de Evangeliis Diss. X. n. 3; Diss. XXVII. c. VII. n. 8; Diss. XLIII. nn. 13. 14. Lege Io. IV, 2.

v. 23. Lege Lib. III de Evangeliis Diss. XLIII. nn. 36. 37. Ioannes Baptista sedem mutaverat; primo enim trans Iordanem morabatur, nunc citra Iordanem v. 26. Lege Io. I, 28.

v. 24. Cur evangelista id notaverit, quod tamen ex ipsa narratione quisque intelligit, diximus in Lib. I de Evangeliis c. IV. n. 27.

v. 25. Huius contentionis occasio, ut ait Cyrillus, fuisse videtur quod alii Christi baptismum alii Ioannis praeferrent.

vv. 27-31. Octavum testimonium Christo datum a Baptista, clarius et plenius ceteris. Huius discipuli aegre ferebant Iesum magistro ipsorum pluris fieri, ut apparet ex ipsorum verbis v. 26. Baptista ergo ipsis respondit non posse se plus sibi attribuere quam quod a Deo tributum ipsi fuerat

(1) Lege De evangel. L. III. Diss. VII. n. 7; Diss. IX. c. III. n. 5; Diss. XVI. n. 23.